|
007 yılını ekonomik çalkantıların izleri ve kamu yatırımlarındaki kesintiler nedeniyle sorunlu geçiren müteahhitlik sektörü, 2008'de büyüme umudunu "kamu-özel işbirliği" modeliyle yapılacak yatırımlara bağladı. Sektörde, 2008 yılında yüzde 15 büyüme beklentisi bulunurken yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde de 20 milyar dolarlık bir hedef belirlendi. Ancak dünya ekonomisindeki belirsizlikler, Türkiye'deki enflasyon oranlarındaki artış, geleceğe dönük ekonomik ve siyasi kaygıların artması sektöre dönük talebin gerilemesine neden olabilecek temel unsurlar olarak görülüyor.
Müteahhitlik sektörü, 2007 yılını, kimilerine göre durgun, kimilerine göre bazı açılardan oldukça olumlu geçirdi. İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası'na göre (İNTES) ise 2007 yılında sektördeki konut yatırımları 2005'e göre düşmekle birlikte yine de ön planda yer aldı. Malzeme fiyatlarındaki artışa karşın, yap-işlet-devret ve enerji projeleri sektör için önemini korudu. Ancak kamu kesimi yatırımları durma noktasına geldi. Türkiye Müteahhitler Birliği de sektörün 2007'yi 2006 yılına göre durağan geçirdiği görüşünde. Dünyadaki çalkantının Türkiye'de de kendini göstermesine bağlı olarak 2007'nin son çeyreğinden itibaren en düşük büyüme rakamları ortaya çıktı. 2007 yılının ilk çeyreğinde sabit fiyatlarla yüzde 16,5, ikinci çeyrekte yüzde 15,7 büyüyen sektör, üçüncü çeyrekte ise yüzde 5,4'lük büyümeyle yetinmek zorunda kaldı.
2008'de riskler de var, fırsatlar da
2007 yılını önceki yıllara göre daha durağan geçiren sektör, 2008 yılında hem risklerin hem de fırsatların bulunduğuna dikkat çekiyor. Sektörün temsilcilerine göre, 2008'de gayrimenkul taleplerini etkileyecek başlıca riskler şunlar:
- Türkiye'de ve dünyada yaşanan belirsizlikler.
- ABD'nin faiz oranlarını düşürmesi.
- Avrupa Birliği ülkelerinde enflasyonda görülen artış.
- Dünya gıda fiyatlarındaki yükselme seyri.
- Türkiye'nin sınır ötesi bir operasyona girişmesi.
- Geleceğe dönük ekonomik kaygılar.
Müteahhitler, yukarıda sıralanan risklere karşı önlem alınması durumda sektördeki büyümenin devam edeceği görüşünde. İNTES'e göre müteahhitlik sektöründe konut yatırımları artış hızı azalsa da artış trendi 2008 yılında devam edecek, özellikle de toplu konut yatırımları inşaat sektörüne ivme kazandıracak. Raylı sistem yatırımları ve enerji sektöründe gerçekleşecek projelerle öncelik verilmesi beklenen sulama yatırımları, sektörü 2008 yılı için heyecanlandıran alanlar arasında bulunuyor. Sektörün iki büyük temsilcisi İNTES ve Türkiye Müteahhitler Birliği, faiz dışı fazla hedefinin sürdürülmesi nedeniyle yatırımlara sınırlı kamu kaynağı ayrılması uygulamasının süreceği düşüncesiyle, yönünü "kamu-özel ortaklığı ile hayata geçirilecek projelere" çevirmiş durumda. Söz konusu projelerin, sektördeki durgunluğu gidereceği ve ortalama yüzde 15'lik bir büyümenin sağlanabileceği görüşü hâkim.
Yurtdışında hedef 20 milyar dolar
2007 yılında, yurtiçinde aradığını bulamayan sektör, yurtdışında ise ciddi bir atılım yaptı. İNTES'in verilerine göre şu ana kadar 68 ülkede yaklaşık 105 milyar dolarlık iş üstlenilirken 4200'e yakın projede de Türk müteahhitleri görev aldı. Sektör, yurtdışında 2003'te 3.55 milyar dolar, 2004'te 6.53 milyar dolar, 2005'te 9.79 milyar dolarlık müteahhitlik işi üstlenirken bu rakam 2006 yılında 15.9 milyar dolara, 2007'de 19.5 milyar dolara ulaştı. İNTES, 2008'de yurtdışı müteahhitlik hizmetleri için önüne 20 milyar dolarlık bir hedef koyarken yapılan başarılı çalışmalara karşın projelerde yeterli düzeyde Türk işçisi çalıştırılamadığına dikkat çekti. İNTES, yurtdışında daha çok Türk işçisi çalıştırmak için SSK primleri ve vergilerinde işverenin teşvik yasası kapsamında değerlendirilmesini talep ediyor.
Sektörde kalite sorunu öne çıkıyor
Sektördeki en temel sorun, yapılan tüm çalışmalara karşın "kalite" olarak öne çıkıyor. Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan ve temel ekonomi metni niteliğinde bulunan 2008 yılı programına göre de 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkındaki Kanun'un sigorta güvencesine yer vermemesi ve uygulamanın 19 ille sınırlı tutulması nedeniyle yapı denetiminde yetersizlik sürüyor. Yurtiçi ve yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde ihtiyaç duyulan ve özellikle gelişmiş ülke pazarlarında daha yüksek miktarlarda işgücü istihdamını sağlayacak ustalık belgelendirmesi de yetersizliğini sürdürüyor.
Teminat mektubu sorunu aşılacak
Müteahhitlik sektörünü 2008 yılında yoğun bir program bekliyor. Hükümetin gündeminde, müteahhitlik sektörü için yapılacak 9 ana düzenleme bulunuyor. Bu düzenlemelerin başında da müteahhitlerin yurtdışı işlerinde temel sıkıntı kaynağını oluşturan "teminat mektubu" sorununun aşılması gelecek. Bu konuda, ilk aşamada Yurtdışı Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Konseyi tarafından kurulacak konuyla ilgili bir çalışma grubu faaliyete geçirilecek. İkinci aşamada da bankalar konsorsiyumu yoluyla çözüm bulmak için düzenleme yapılması öngörülüyor. Teminat mektubuna ilişkin karşılık oranlarının indirilmesi ve iç hukuk sisteminde teminat mektubuyla ilgili düzenlemelerin uluslararası hukuk kurallarına uygun hale getirilmesi de yapılacak diğer çalışmalar arasında bulunuyor. 2008 yılında yapılacak düzenlemeler arasında "söktörün ihtiyaç duyduğu alanlarda işgücünü artıracak eğitim programlarının geliştirilmesine devam edilmesi, sektörde mesleki yetkinlik, ölçme, değerlendirme ve belgelendirme sisteminin kurulmasına devam edilmesi, yurtdışı müteahhitlik ve teknik müşavirlik hizmetleri sektöründe akreditasyon sistemi oluşturulmasına başlanması da" yer alıyor.
Yapı müteahhitliği kavramı geliyor
Bu yıl çıkarılması öngörülen yapı kanunu tasarısıyla yapı müteahhitliği tanımı getirilirken yapı müteahhitliğinin asgari çalışma koşulları da belirlenecek. Ayrıca yapı denetimi kanununda gerekli değişiklikler yapılarak, sorumluluk sigortası kurulacak. Kamu yatırımlarında bağımsız teknik müşavir kullanılmaya başlanması, sektöre yönelik bilgi sistemi kurulması çalışmalarına hız verilmesi, AB normlarında hazırlanan yapı malzemeleri yönetmeliğinin tamamlanması da hükümetin öngördüğü diğer düzenlemeler arasında bulunuyor.
Bu arada, Toplu Konut İdaresi son dönemde yaptığı açılımlarla inşaat sektörüne ciddi bir ivme kazandırdı. İdare, şu ana kadar 288 bin konut, 235 ilköğretim okulu, 74 lise, 49 anaokulu, 17 hastane, 66 sağlık ocağı, 282 ticaret merkezi, 61 spor merkezi, 227 de cami yaptı. İdarenin, önümüzdeki 4 yıl içinde 500 bin konuta ulaşma hedefi de sektöre ivme kazandıracak en önemli açılımlardan biri olarak görülüyor.
Türk müteahhitleri zirveye oynuyor
Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren, Türk müteahhitlerin 68 ülkede üstlendikleri işlerle dünya müteahhitlik pazarında oldukça güçlü bir konuma ulaştığını söyledi. Yurtdışındaki iş hacminin son 5 yılda 10 kattan fazla arttığına dikkat çeken Eren, Türkiye'den 6 firmanın dünyanın en büyük 100 müteahhitlik firması arasında bulunduğunu ifade etti. Türk müteahhitlerin geçen yıl üstlendikleri projelerin ülkelere dağılımına bakıldığında, toplam iş tutarının dörtte birine eşdeğer olan 4.9 milyar dolarla Libya'nın birinci sırada yer aldığına dikkat çeken Eren, bunu 3.6 milyar dolarla Rusya Federasyonu, 1.9 milyar dolarla Katar, 1.6 milyar dolarla Türkmenistan ve 1.1 milyar dolarla da Kazakistan'ın izlediğini vurguladı.
2007'de üstlenilen işlerin sektörlere dağılımında yüzde 44,3 ile bina inşaatları, yüzde 25,9 ile ulaşım projeleri ağırlıklı bir yer tuttuyor. İş türleri itibariyle daha ayrıntılı bir değerlendirme yapıldığında, sırasıyla havaalanlarının (yüzde 14,7), ticaret merkezlerinin (yüzde 14,2), konut (yüzde 13,1) ve yol-köprü-tünel inşaatlarının (yüzde 9,2) ilk dört proje türü arasında yer aldığı görülüyor. İNTES'e göre kritik bir yıl olan 2007'de sektörün lehine olan şu adımlar atıldı:
- Sektördeki yüzde 5'lik stopaj oranı yüzde 3'e düşürüldü.
- Örtülü kazanç sorunu çözüme kavuşturuldu.
- Bazı kurum ve kuruluşlara karşı üstlenilen inşaat işlerinde KDV tevkifatı düşürüldü.
- Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri rejimi ve konseyi kuruldu.
Koçoğlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Şükrü Koçoğlu: 2008'de temkinli olmakta yarar var
"2008 yılının 2007'den çok farklı olmayacağını ama kamu yatırımlarında düşüş olacağını düşünüyoruz. Toplu konut yatırımları aynı şekilde devam edecektir. Önümüzdeki dönemde, yurtdışı işler daha ağırlıklı olacak. Giderek artan biçimde kamu yatırımları azalıyor. Ama diğer taraftan da yap-işlet devret ve enerji yatırımları öne çıkacak. Uluslararası dalganın Türkiye'ye çok fazla etkisini de öngörmüyorum, ancak Merkez Bankası'nın da belirttiği gibi çok fazla açılmamakta ve temkinli olmakta fayda var."
TAV İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Hamdi Akın: Dalgalanma işlere henüz yansımadı
"Biz TAV İnşaat olarak daha çok yurtdışı ağırlıklı olarak çalışıyoruz. Şu anda çalıştığımız belli projeler var ama genel olarak 2008 yılının 2007 yılından çok da farklı olacağını düşünmüyoruz. Henüz uluslararası dalganın etkilerini de görmüş değiliz. Önümüzdeki dönemde bu etkilerin boyutları ciddi düzeylere ulaşırsa, oturup ona göre bir değerlendirme yapma düşüncesindeyiz."
Kargın İnşaat Yönetim Kurulu üyesi Burçin Kargın: Konut satışları 2007'de azaldı
"2008 yılının durgun geçeceğine inanıyorum. Amerika ve Avrupa merkezli olarak başlayan kriz Türkiye'yi de etkileyecek. Özellikle, ihale kanunu kapsamında düşük tekliflerin önüne geçilmemesi, hem sektörün hem de müteahhit firmaların zarar görmesine neden oluyor. Bu nedenle yasada gerekli düzenlemelerin yapılması ve firmalarla devletin zarara uğramayacağı bir sistemin kurulması gerekiyor. Konut satışları, 2006 yılında oldukça iyiydi, 2007'de ise kötü geçti. 2008 yılının ilk çeyrek rakamları açıklandığında durgunluğun devam ettiği görülecek. Ancak mortgage düzenlemesinin sisteme yerleşmesiyle bu alanda bir canlılık söz konusu olabilir."
İsmail Çelik İnşaat Yönetim Kurulu Üyesi Ebru Çelik: Enerji sektöründe yoğunlaşmak gerekiyor
"Sektörde yurtdışı kaynaklı sıkıntıların yansıması olabilir. Bence müteahhitlik sektörü yönünü enerji sektörüne yoğunlaştırmalı. Diğer alanlarda eski tatminkârlık kalmadı. Bu nedenle başka alanlar üzerine yoğunlaşılmalı. Bir süredir, turizmde zaten sektör temsil ediliyordu. Enerji de ön plana çıkabilecek önemli alanlar arasında bulunuyor. Kamu-özel işbirliğiyle yapılacak çalışmalar da teşvik edici olabilir. Yapılan çalışmalarda inşaatın lokomatif sektör olduğu unutulmamalı. Şu anda ise inşaata bağlı olarak tüm ilgili sektörlerde bir çöküntü söz konusu."
|
