|
Foto: Mehmet Özdoğru (AA)
İzmir, denince akla gelen ilk mimari yapı, kentin simgesi
olan tarihi Konak saat kulesi. Ahmet Piriştina Kent
Arşivi ve Müzesi (APİKAM) Müdürü Oktay Gökdemir,
İzmir'in en bilinen saat kulesinin, doğal olarak kentin simgesi konumundaki 2.
Abdülhamit'in 1901 yılında tahta çıkışının 25. yılı kutlamaları çerçevesinde
yapılan Konak Saat Kulesi olduğunu, ancak kentte bunun yanında tarihi değer de
taşıyan 4 saat kulesinin daha bulunduğunu söyledi.
İzmir'de zamana tanıklık eden saat kulelerinin en eskisinin,
Alsancak Garı Saat Kulesi olduğunu belirten
Gökdemir, 1858 yılında hizmete giren Alsancak Garı'nın, giriş kapısının sağ
tarafında yer alan saat kulesinin tam olarak yapılış tarihinin bilinmemekle
birlikte, saatin üzerinde 1890 yılında yapıldığı ibaresinin yer alması nedeniyle
1890-1900 yıllarında yapılmış olabileceğinin tahmin edildiğini dile getirdi.
İzmir Belediye Meclisi ve encümen kararlarına dayanarak, saat kulesinin yine bu
tarih aralığında Alsancak Garı önündeki meydan düzenlemesi sırasında inşa
edilmiş olduğunun anlaşıldığını ifade eden Gökdemir, şunları söyledi:
''Saatin çanının üstünde 'Cast by Jonh Warner
Song' ibaresi ile 'London 1890' yazısı bulunmaktadır. Bu tarih büyük ihtimalle
çanın Londra'daki üretim tarihidir. Kuleye belki aynı yıl, belki de birkaç yıl
sonra takılmış olması mümkündür. Günümüzde düzgün bakımları yapılan ve
elektronik sistemle çalışan saat kulesi, sanayileşmenin ve zamanın önemini
anlatan tipik bir eserdir.''
NATO
Karargahı Saat Kulesi
Kentin,
günümüzde Buca Şirinyer'deki NATO Karargahı bahçesinde yer alan
bir diğer tarihi saat kulesine daha sahip olduğunu belirten Gökdemir, bu saat
kulesinin de 1913 yılında Amerikan Erkek Lisesi binasıyla birlikte yapıldığını
bildirdi. Saatin kuleye ne zaman monte edildiğinin tam olarak bilinmediğini
belirten Gökdemir, bugüne kadar kulenin ve saatin iyi korunduğunu ve işlevini
sürdürdüğünü kaydetti.
Kentte yaşayan ABD
vatandaşları tarafından yaptırılan ve 1934 yılına kadar hizmet veren Amerikan
Erkek Lisesi binasının bir parçası olarak yaptırılan saat kulesinin, İzmirliler
tarafından hemen hiç bilinmemesinin doğal olduğunu ifade eden Gökdemir, ''Bina
1934 yılında kamulaştırılmasının ardından 1937 yılından itibaren Kızılçullu Köy
Öğretmen Okulu ve Köy Enstitüsü olarak hizmet verdi. Binanın, Türkiye'nin
NATO'ya girmesiyle 1952 yılında NATO'ya devredilmesi nedeniyle bu saat kulesi de
NATO karargahının içinde kaldı ve İzmir'in bir değeri olan bu saat kulesi
gözlerden uzak hale geldi'' diye konuştu.
Saati çalınan Fuar Saat
Kulesi
İzmir'deki bir diğer önemli saat kulesi yapısının İzmir
Enternasyonal Fuarı'nın (İEF) düzenlendiği Kültürpark
içinde yer aldığını kaydeden Gökdemir, 1938 yılında mimar Harbi
Hotan tarafından yapılan Fuar Saat Kulesi'nin,
Kültürpark'ın Lozan Kapısından girildikten sonra hemen solda yer alan
'Pakistan Pavyonu' olarak bilinen yapının üzerinde bulunduğunu
belirtti.
Kulenin içinde bulunduğu yapının Vakıflar İdaresi tarafından inşa edildiğini,
İEF'te uzun süre 'Evkaf Vakıflar Pavyonu' olarak anıldığını, sonraki yıllarda
Hindistan ve Pakistan uluslararası katılımına tahsis edildiği için bugün de
hatırlanır şekilde 'Pakistan Pavyonu' olarak adlandırıldığını belirten Gökdemir,
kule üzerinde bulunan, Alman İmparatoru 2. Wilhelm tarafından madalya ile
onurlandırılmış ünlü ustası Mustafa Şemi Pek tarafından
yapılmış mekanik saatin, 70'li yıllarda kuleden çalındığını kaydetti.
Bayramyeri Saat Kulesi
Oktay Gökdemir, İzmir
Varyant'ın üst noktasında yer alan eski Bayramyeri
mevkisindeki saat kulesinin ise kentin en yeni saat kulesi olduğunu ve 1955
yılında yapıldığını belirtti. Kulenin, içinde yer aldığı Eşrefpaşa Semt
Hali ve civarındaki tesisler ile 1950-1957 yılları yapılan düzenlemeler
kapsamında inşa edildiğini ve üzerinde bulunan saatin kuleye 1957 Ekim ayında
takıldığı ifade eden Gökdemir, şu bilgileri verdi:
''Kulenin yerden yüksekliği 14.5 metredir. Tek makineli ve dört kadranlı
olan yapının mimarı da Fuar Saat Kulesi'nin de mimarı olan Harbi
Hotan'dır. Yapımından kısa süre sonra, Bayramyeri Saat Kulesi'ne, saat
ve neonlu reklam yazıları konulması işi 10 yıl süreyle İzmir Belediye Meclisi
tarafından yapılan sponsorluk teklifi ile Vakıflar Bankası'na verilmiştir. Banka
da bu işi Kemeraltı'ndaki bir saat ustası olan Şevki Bilgili'ye
12 bin lira karşılığında ihale etmiştir. Bayramyeri Saat Kulesi'nin bakımları
1996 yılından itibaren Konak Saat Kulesi'nin de bakımını üstlenen
Kemeraltı'ndaki saat ustası Fethi Pamukoğlu tarafından
yapılmaktadır.''
|
