İzmir’in Efsanevi Tünelleri Gerçek Oldu!

anrıçalar rüyasında Büyük İskender’e İzmir’in yeniden Kadifekale’nin eteklerinden deniz kıyısına kadar uzanan alanda kurulmasını ve halkın oraya yerleştirilmesini söylemiş. İşte İskender’in rüyasındaki ikinci İzmir’in gizli tünelleri bulundu.

Yıl 1948! İzmir Eşrefpaşa’da Tınaztepe İlkokulu 3. sınıf öğretmeni Cahide Erkal, her çarşamba günü öğleden sonra öğrencilerine kentin ören yerlerini, müzelerini gezdirirdi! Cahide öğretmen bir gün öğrencilerini Kadifekale’ye de götürdü! 3-5 yıl öncesinde orada, geceleri ışıldaklar düşman uçaklarının sokakları ve evlerinde karartma uygulanan İzmir’e gelip gelmediklerini anlamak için savunma amaçlı olarak gökyüzünü tararlardı. Askeri bölge olduğu için Kadifekale’yi gezmek yasaktı. Savaş bitmişti ve öğrenciler okullarına yakın Kadifekale’ye ilk kez gidiyorlardı. Heyecanlıydılar!

Öğretmenleri önce öğrencilere kenti kuşbakışı gösterdi. Körfez’in sonuna ve Yamanlar Dağı’nın eteğine doğru bir kıyı semtini işaret etti. Bayraklı semti denilen o yerde en eski İzmir kurulmuştu. 5 binyıl önce bir adacık üzerindeki ilk İzmir, sonraları nehirlerin getirdiği alüvyonlarla kıyıyla birleşerek bir yarım adaya dönüşmüştü.

Ardından, öğretmenleri kalenin eteklerinden aşağıya bakıldığında sütunlar ve bazı eski kalıntıları seçilebilen bir yeri işaret etti. 2. İzmir orada kurulmuştu. Arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılan o yer İzmir’in devlet agorası idi. Hem kentin çarşısı, hem siyasal yönetimin bulunduğu, yeni kentin kalbiydi. Öğrencilerini kalenin kapısından içeri soktu. 9-10 yaşlarındaki çocuklardan biri, kendini bir kuşatma sonrasında kalenin kapısından zaferle içeriye giren bir film kahramanı gibi hissetti! Kalenin içinde in cin top oynuyordu.

Bazı eski çöküntülerin başına gidildi. Çöküntülerde kubbemsi tarihsel kalıntılar görülüyordu. Bazı alanlara da inilebiliyordu. Birkaç öğrenci ile birlikte o öğrenci de dik yamaçtan aşağıya indi. Kemerleri dökük bu yerlerden daha ileri gidilemiyordu. Çökme tehlikesi olasılığına karşılık, güvenlik nedeniyle yerel yönetimlerce kapatılmıştı.

Büyük İskender'in rüyası

Cahide öğretmen çocukları bir çam ağacının altında topladı ve şunları anlattı: “Görkemli bir yaşamın olduğu ilk İzmir, birkaç bin yıl sonra, gerilemiş ve halk sıkıntı içine düşmüştü. İÖ 334’te Makedonya Kralı Büyük İskender, Anadolu’da Pers egemenliğine son vermeden önce bu kaleye avlanmaya gelmişti. Yorgun düşünce bir pınarın yanında, bir çınar ağacının altında uyuyakalmıştı. Eski yazarların anlattığına göre o an bir rüya görmüş. Oradaki tanrısal öçle simgelenen tanrıça Nemesis Tapınağı varmış. Rüyasında tanrıçalar ona İzmir’in yeniden Kadifekale’nin eteklerinden denizkıyısına kadar uzanan alanda kurulmasını ve halkın oraya yerleştirilmesini söylemişler. Gerçekten kent, İÖ 300’lerin sonunda Büyük İskender’in önerdiği yerde kurulacaktır.”

Öğretmeninin anlattıklarını bir “masal” gibi dinleyen o öğrenci, yıllarca sonra Büyük İskender’in rüyasını öğrenen halkın Klaros’taki Apollon tapınağı bilicilerine başvurarak kentin yerinin ve kurulma zamanının uygun olup olmadığını sorduklarını öğrenecektir. Biliciler, halka “Kutsal Meles’in ötesindeki Pagos’a yerleşmeye gidecek olan bu insanlar, üç ya da dört kez daha mutlu olacaklar” yanıtı vermişler.

Pagos, Kadifekale’nin antik adıdır. “Kutsal Meles” ise o öğrencinin ailece, öteki Eşrefpaşalılar gibi piknik yaptıkları, uçurtmasını uçurduğu, bazılarının olta ile balık avladıkları ve adı günümüze kadar değişmeden gelen, yalnızca sonundaki “s” harfi “z” olarak değişen Melez Çayıdır.

O öğrenci, Cahide öğretmenin anlattığı öyküde Büyük İskender’in Kadifekale’deki rüyasını İS 2. yy’da yaşayan gezgin coğrafyacı Pausanias anlattığını ve üç Roma İmparatoru Marcus Auereliaus, 3. Gordianus ve Philippus Arabs’ın İS 2. ve 3. yy sikkelerine de konu olduğunu da yıllar sonra öğrenecektir (üstte).

Cahide öğretmenin anlattıkları orada bitmeyecek ve şu bilgileri anlatacaktır: “Aşağıda gördüğünüz Agora ile Kadifekale arasındaki kuşakta, yer altında gizli tüneller varmış. Denize yakın yeni kente bir düşman saldırısına karşı, insanlar bu gizli tünellerden geçerek İzmir’in savunmasını Pagos Kalesi’nde yapmayı planlamışlar. Ancak ilk Pagos Kalesi sonraki yüzyıllarda yıkılacak, yerine ortaçağdan başlanarak Osmanlılar zamanında da sur duvarlarına yapılacak ekler ile bugünkü Kadifekale ortaya çıkacaktır.”