|
TBMM ile İtalyan Ticaret
Merkezi ve Assorestauro Servisi arasında restore
edilmesine ilişkin protokol imzalanan 114 yaşındaki Dolmabahçe Saat
Kulesi için yapıldığı dönemde 1 milyon 215 bin 150 kuruş harcandı.
Milli Saraylar Daire Başkanlığı'ndan alınan bilgiye göre, Bezmi
Alem Valide Sultan Camisi ile Saltanat Kapısı arasında bulunan bahçede
Sultan II. Abdülhamid'in emriyle 1890 tarihinde inşasına
başlanan Dolmabahçe Saat Kulesi, 4 yılda tamamlandı.
Kulenin
inşasına ilişkin bilgiler, Dolmabahçe Sarayı Arşivi'nde bulunan İdare-i
Seniye Kaydına ait defterde, "Kule'nin inşasına Padişah emriyle hicri
1308/Miladi 1890 senesinde Daire-i Celile-i Askeriye'ce başlandığı, 1 milyon 215
bin 150 kuruş sarf edilerek hicri 1312-miladi 1894 senesinde tamamlandığı,
paranın Hazine-i Celile-i Maliye'den ödendiği" şeklinde yer
alıyor.
Mimari özellikleri
Saat
Kulesi'nin mimarı hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte bazı
kaynaklarda Balyanlar'dan Sergis, Nikogos, Yanko ve Balyan efendilerin isimleri
verilmekte. Yapı malzemesi Bakırköy'den gelen tomruk atışı olan kulenin
inşasında, Sultan Abdülaziz'in saltanatı sırasında Bayıldım Bahçesi'nin arka
tarafındaki sırta yaptırılması düşünülen Aziziye Camisi'nin Abdülaziz'in tahttan
indirilmesiyle yarım kalması üzerine camiden artan taşlar
kullanıldı.
Dört katlı ve dört köşeli olarak inşa edilen kule
yaklaşık 30-40 metre yüksekliğinde ve yukarıya doğru daralarak yükseliyor.
Zeminden itibaren 94 basamaklı taş spiral merdivenlerle çıkılan kule, 12 metreye
12 metre ölçülerinde mermer bir platforma oturuyor.
Kare platforma
4 kenarda yer alan 6'şar basamaklı merdivenler ile çıkılıyor. Platformun
köşelerinde, teknesi daire biçiminde olan iki katlı birer fıskiye yer alıyor.
Taban alanı sütunlarla birlikte 8,5 metreye 8,5 metre olan kulede, köşeler
pahlanarak kare planın kesin hatları yumuşatılmıştı. Zemin kat cephelerinin
üçünde pencere, birinde kapı bulunan kulenin, kapı ve pencereleri yuvarlak silme
kemerli, kemer sövelerinin içinde birer barometre yerleştirilmiş
durumda.
Kulenin zemin katındaki kapı ve pencerelerin iki yanında
mermerden birer kaide üzerine oturan çifte sütunlar yer alıyor. Yivli sütun
gövdeleri 1 metre 35 santime kadar düz bırakılırken, zemin kat dışa taşkın,
bezemeli yatay silmelerle son buluyor.
Kulenin 7.40 metreye 7.40
metre ölçüsündeki birinci katında süslemeler yoğun bir şekilde kullanıldı. Deniz
tarafına bakan 2 panoda, II. Abdülhamid dönemi Osmanlı arması yer alıyor.
Kulenin 6 metreye 5 metre olan 2'nci katı daha sade bir görünümde. Kulenin
3'üncü katına geçiş köşeleri yuvarlatılmış parmaklıklı bir balkonla sağlanıyor.
Kulenin 3'üncü katı içeriden kat şeklinde bölünerek, saatlerin mekanizması ve
çan yerleştirilmiş. Saçak silmesi ile sonuçlandırılan 3'üncü katın üst kısmında
dört cephede yer alan "C" kıvrımlı kesik alınlıklarla tepeliğe geçiş
sağlanmış.
Kulede Fransız markası 4 saatten deniz tarafındaki ayrı,
diğer 3 saat bir kuruluyor.
Kulede yapılan onarım ve
değişiklikler
Kule, inşaatı tamamlandıktan kısa bir süre
sonra 1898 yılında Padişah emriyle değişikliğe uğradı. Yine İrade-i Seniye Kayıt
defterine göre, üst kısmında yer alan sütunlar kaldırılarak, yerine termometre
konulması için Hazine-i Hassa'dan 22 bin 525 kuruş 26 para ödendi. Ancak bugüne
kadar yapılan onarımlar nedeniyle termometrelerin yerleri tespit
edilemiyor.
Saat Kulesi'nde 1978 ile 1979 arasında yapılan
onarımda, yapı malzemesi olarak kısmen tabii taş, kısmen imitasyon kullanıldı,
beden duvarı, balkon, saçak, silme ve detaylar yenilendi. Ahşap pencere
pervazları değiştirildi.
Neden saat
kuleleri?
İstanbul başta olmak üzere 19'uncu yüzyılda
Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli merkezlerinde saat kuleleri inşa edildi.
Halkın zamanını, özellikle namaz vakitlerini öğrenmeleri için yaptırılan saat
kuleleri, meteorolojik olaylar hakkında bilgi edinmenin yanı sıra bazen de
üzerlerindeki çanlar vasıtasıyla yangınları duyurmak için
kullanıldı.
Bu dönemde inşa edilen saat kulelerinin benzerlerine
İtalya ve Fransa'da çan kuleleri şeklinde rastlanıyor.
Dolmabahçe
Saat Kulesi, 19. yüzyıl sanat akımlarından eklektik üslubun iyi örneklerinden
biri olarak kabul ediliyor.
|
