İşte Kaçırılan Tarihi Eserlerimiz

Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Almanya'nın Bremen kentinde 2002 yılında ele geçirilen ve 6 yıllık uğraş sonucu Türkiye'ye getirilen 716 sikke ile değişik dönemlere ait 466 eseri tanıttı. Günay, Anadolu Medeniyetler Müzesi'nde, Türkiye'ye getirilen Frig, Yunan, Roma ve Bizans dönemlerine ait 716 sikke ile değişik dönemlere ait 466 adet mücevher, haçlar, mızrak uçları ve madeni süs eşyalarıyla ilgili bilgi verdi.

Türkiye dışına çıkarılan eserlerin geri getirilmesi çalışmalarını çok önemsediğini söyleyen Günay, Türkiye'nin kendisini kültür değerleriyle tanıtmada çok yüksek potansiyele sahip olduğunu belirtti. Günay, dünyanın dört bir yanındaki müzayede ve sergileri yakından takip ettiklerini ve gerekleri müdahaleleri önce diplomatik sonra da yasal yollarla yaptıklarını anlattı. Türkiye'nin turizmde çok önemli ülkelerinden biri haline geldiğini, Türkiye'yi bu yıl ziyaret eden 26 milyon kişinin çoğunluğunun müzeleri de ziyaret ettiğini dile getiren Günay, şunları kaydetti:

"Benim aldığım rakamlara göre, bu yıl 22 milyona yakın müze ve ören yerlerini ziyaret eden oldu. Bunlar sevindirici ama bu alanda çalışan arkadaşlarım benden daha fazlasını görüyorlar. Ben de yüksek sesle söylemekte bir sakınca görmüyorum; Geçmiş yıllardan kaynaklanan sorunlarımız, ihmallerimiz var. Bunları gidermeye çalışıyoruz. Ne yazık ki geçmiş yıllarda bu konuda yeterince kamusal, toplumsal bilincimiz gelişmemiş, şimdi bir ölçüde bunun zararın bir noktasından dönmeye, bunun bedellerini ödemeye çalışıyoruz."

Günay, Troya'ya bir müze, Ankara'ya da "Anadolu uygarlıkları müzesi sıfatına layık" müzeyi kurmak için Danışma Kurulları oluşturduklarını anımsatarak, bu yıl projelerin gelmesini ve uygulamaya geçmeyi planladıklarını bildirdi.

Türkiye'nin yedi bölgesine depo müzeler oluşturacaklarını da hatırlatan Günay, "Bunlar, kamunun bize ayırmış olduğu kıt imkanlar içinde, bizim önceliklerimizi doğru sıralamaya çalışarak tarihimize, kültürümüze sahip çıkmak konusunda atmaya çalıştığımız adımlar. Çok sayıda eserlerimiz var, depolarımız var. Depolarımızın bir müze deposu standardı dünyada neyse, o ölçütlere gelmesi konusunda yeni gayretler, niyetler, projeler içerisindeyiz" diye konuştu.

Kültür ve Turizm Bakanı Günay, bu değerlere sahip çıkmanın Türkiye'nin hem kültür açısından hak ettiği yere gelmesini hem de turizm açısından marka değerinin yükselmesini sağlayacağını vurguladı.

2008'de kaçakçılık

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Orhan Düzgün de tümülüs, mezarlık ve ören yerlerinde kaçak kazılar, cami, müze gibi mekanlarda da soygunlar nedeniyle kültürel değerlerin tahrip edildiğini bildirdi.

Bakanlığın 98 müze müdürlüğüne bağlı 188 müze ve 129 ören yeri olmak üzere toplam 317 müze ve ören yerinin ziyaretçiye açık olduğunu, bunun yanında 2008 yılında 135 kazı yapıldığını ve 92 define kazısına da izin verildiğini dile getiren Düzgün, kaçak kazılarda kullanılan metal dedektörlerin denetim altına alınması için yeni yasal düzenleme yapılmasıyla ilgili çalışmalara başlandığını vurguladı. Orhan Düzgün, müzelerdeki uzman personel sayısının bin 17'den bin 785'e çıkarıldığını, elektronik güvenlik sistemi olmayan 62 müzeye gerekli sistemin kurulduğunu, 18 müzede de bu sistemin oluşturulacağını bildirerek, şunları kaydetti:

"Bütün bu önlemler sonucunda, 2000-2005 yılları arası kaçakçılık olayları ortalaması 800 iken, 2006 yılında 512'ye, 2007 yılında 206'ya ve 2008 yılında da 194'e düşmüştür. Yurt dışına kaçırılan kültür varlıklarımızın iadesi çalışmaları kapsamında 2007 yılında 349 adet, 2008 yılında ise Almanya'da ele geçirilen Kocaeli Müzesi'ne ait heykel başı ve Bremen'de ele geçirilen bin 182 eser olmak üzere, son bir buçuk yıllık dönemde toplam bin 532 eserin ülkemize iadesi gerçekleştirilmiştir."

Orhan Düzgün, bu yıl ABD, Almanya, Rusya Federasyonu, Hırvatistan, Danimarka, İtalya, Fransa, İsviçre, Sırbistan-Karadağ, Bulgaristan, Ukrayna ve İngiltere'de bulunan eserlerin Türkiye'ye iadesi için çalışmalara devam edeceklerini duyurdu.

Elmalı definesi

Konuşmaların ardından eserleri inceleyen ve müzeyi gezen Günay, gazetecilerin sorularını yanıtladı. Günay, bir gazetecinin, "İstemihan Talay döneminde ABD'den Elmalı definesi gelmişti. Define içinde Atina sikkelerinin 6 tanesi 1998 yılında getirildi ama 11 yıl geçmesine rağmen 8 tanesi hala gelmedi, bakanlığınızın bu yönde çalışması olacak mı?" sorusu üzerine, "İadesini takip ettiğimiz eserler arasında" dedi.

Günay, ABD'de Boston Museum of Fine Art'da sergilenen Herakles Heykeli'nin üst kısmının getirilmesiyle ilgili soruya da "Tüm bunların takip edildiğini biliyorsunuz, niye soruyorsunuz, bu cevabı alacağınızı biliyorsunuz" yanıtını verdi. Günay, Hava Kuvvetleri Komutanlığının kullandığı Türk Hava Kurumunun kaçak çatı ile Topkapı Sarayı'ndaki askeri depolarla ilgili soru üzerine, "Bunlarla ilgili Genelkurmay Başkanımızı ziyaret ettim. Umutlu, olumlu bir gelişme oldu. Bekliyorum şimdi. Yani, taleplerimizin haklı olduğu noktasında anlaştık ama uygulamayı göreceğiz" diye konuştu.

Eserler nasıl geri getirildi?

Eserler, Almanya'nın Bremen kentindeki bitpazarında 2002 yılında bir Türk vatandaşı tarafından satılmaya çalışılırken Alman interpolü tarafından ele geçirilmişti.

Bakanlık da Anadolu kökenli olduklarını tespit edilen bu varlıkların iadesi için girişimlere geçmiş, bu kapsamda Dışişleri Bakanlığı konuyu Almanya Federal Suç Bürosu'na intikal ettirmişti. Ancak Almanya, Türkiye'nin adli yardım talebine, "Eserlerin tesliminin mümkün olmadığı ve mülkiyet ilişkilerinin açılacak medeni hukuk davası kapsamında açıklığa kavuşturulması" gerektiği yönünde cevap vermişti. Bunun üzerine bakanlık, eserlerin İzmir-Muğla bölgelerinden kaçırıldığına ilişkin uzman raporları ve elde edilen bilgi ve belgelerle, eserlerin iadesi için Bremen Başsavcılığına yasal başvuruda bulunmuştu.

Savcılık, itirazı haklı bulup eserlerin Türkiye'ye iadesine karar vermişti.