|
ouston'da inşa edilen 69.500 kişi kapasiteli yeni açılır-kapanır çatılı stadyum, rodeodan Amerikan futboluna ve diğer kapalı alan gerektiren aktivitelere ev sahipliği yapacak. "Teksas tarzı" 417 milyon dolarlık stadyum emektar Astrodome'u gölgede bırakırken mühendislik alanında da hem Dünya hem de ABD için pek çok 'ilk'e imza atıyor. Stadyum aynı zamanda iklimlendirme sağlanan ilk açık hava futbol sahası olma özelliğini gösteriyor...
Astrodome'un yanında inşa edilen yeni stadyum
04.07.2002-Houston'ın yeni "Taksas tarzı" stadyumu Astrodome'u gölgede bıraktı. Geleneksel rodeo yarışmalarına ev sahipliği yapan Astrodome yerini yakında tamamlanacak bu yeni stadyuma bırakırken, Amerikan futbolu hayranlarının istediği açık hava ve çim saha koşullarının sağlanması ile konserler için gerekli 89 tonluk işitsel ve görsel sistemleri kaldıracak bir çatı sistemi gerekmiş.
ENR'de Nadine M.Post imzasıyla yayınlanan habere göre, sorunu çözmek için üstü açılıp kapanabilen bir çatı sistemi düşünülmüş. 176 bin metrekarelik Reliant Stadyumu'nun iki parçalı çatısı süper-makaslar üzerindeki raylar üzerinde kayarak iki tarafta toplanacak şekilde tasarlanmış. Şubat aylarında düzenlenen üç haftalık rodeo gösterileri ise protatif döşeme üzerinde yapılacak ve döşeme sonradan kaldırılacak.
Yapının başka organizasyonlar için kullanılabilmesi için böyle zoraki bir çözümün gerekli olduğunun altı çiziliyor.
Çatı %24 şeffaflıkta özel bir dokuma ile kaplı olduğundan bir miktar günışığı girişine izin veriyor. Toplam 417 milyon dolara malolan kompleksin sadece inşaat işlerine ayrılan 367 milyon dolarlık bütçesinin 100 milyon doları bu çatı sistemine ayrılmış. Bu miktarın içinde, çatı çelik sistemleri, süper-makas mesnet ve temelleri, dokuma örtü, hareket sistemi ve ikimlendirme sistemi bulunuyor. Stadyumun 69.500 kişilik kapasitesi 72.000'e çıkartılabiliyor.
Hermes Reed Architects ve Lockwood, Andrews & Newman Inc.'den oluşan Houston Stadı Müşavirleri, McNair müşavirlik, JOK ve Walter P.More Engineers + Consultans ile işbirliğine gitmiş. Ancak McNair ekibindeki Turner Construction ihaleyi kazanamayınca ilk momentumun düştüğü ifade ediliyor.
İhaleyi, Houston'dan Manhattan Construction Co. ile Atlanta'dan Skanska USA'nın Beers firmalarından oluşan Manhattan/Beers konsorsiyumu kazanmış. İhalenin hedefi işi bütçesi içinde 29 ayda tamamlanmasını sağlayarak bu sezonun ilk maçına hzır etmekken, Konsorsiyum 32 aylık bir süreye gerksinim duyduğunu bildirmiş. Yine de stadyumun hedeflenen sürenin öncesinde önümüzdeki ay sonu hizmete gireceği düşünülüyor.
İş programının öne çekilmesindeki en büyük pay da çatı tasarımının değiştirilmesinde yatıyor. Özgün tasarımdaki akordiyon şeklindeki dokuma örtü daha önce denenmemişti ve çok fazla hareketli parça içeriyordu. Yeni tasarım ile sadece hareketli sistemlerden 10 milyon dolar tasarruf edildi.
Süper-makas sistemi
HOK ve WPM eski tecrübeleri ışığında hareketli çatı sistemlerinde uzman hem de Astrodome'un katlanır çatı üreticisi Uni-Systems Inc. ve çatı örtü dokumaları üreticisi Birdair Inc. ile avan proje çalışmalarından itibaren işbirliğine gitmişler. Bu işbirliği sonucunda hareketli sistemler ve örtü için 8'er milyon dolarlık bir bütçe çıkarılmış. İhale de diğer katılımcılar bu düzeye inemediklerinden, bu iki firmada kalmış.
Hareketli çatının basitleştirilmesi yanında, sahnenin de 10 metre yukarı -zemin seviyesine- çıkarılması sayesinde drenaj, istinat duvarları gibi yapılardan da 10 milyon dolarlık bir tasarruf sağlanmış. Stadyum çatısı 100 yılda bir meydana gelebilecek bir fırtınaya uygun olarak tasarlanmış.
Hareketli yüksek çatı sitemi her biri 117x 73 metrelik iki ayrı panelden meydana geliyor. Her panel on adet 10 metre derinliğindeki (merkezdeki 16 metre) trikord makaslarla çerçevelenmiş. Makaslar uçlarda 9.4x1.2 metrelik transporterlere bağlanıyor. Her biri 1 metre derinliğindeki paralel kirişlerle çerçevelenmiş transportelerin her iki tekerleği, 300 metre uzunluğundaki süper-makas üzerine yerleştirilmiş 15 cm yüksekliğindeki raylar üzerinde hareket ediyor.
Stadyum çatısı taşıyıcı sistemi
2000 ton ağırlığında olsa da çatı, güçlü rüzgarlar altında uçurtmaymış gibi davranıyor. Bu nedenle çatı açıkken transporterler raylara kıskaçlarla tutturuluyor. Hortumlar öncesinde her taşıyıcı kiriş özel halatlar ile sabitleniyor.
198 metre serbest açıklığı olan süper-makaslar her iki uçta da 50 metrelik konsol yapıyor ve 47 metre yüksekliğinde kolonlara oturuyor. Kolonlarda 900kg/cm2 dayanımlı beton kullanılmış. Kolonlar tabanda 20x4 metreyken yukarı doğru kesitleri 11x4 metreye düşüyor. Kolonların her biri 47x26 metrelik bir radye üzerine oturtulmuş.
Projeyle ilgili bazı ilginç noktalar şöyle:
*Stadyumun yüksekliği uzun süre Dünyan'nın sekizinci harikası olarak nitelenen Astrodome'dan 13 metre daha falza.
*ABD'deki ilk hareketli çatıya sahip Ulusal Futbol Ligi stadyumu ve türünün ABD'deki en büyük örneği.
*ABD'deki ilk portatif çim sahası olan stad aynı zamanda iklimlendirme sağlanan ilk açık hava futbol sahası.
Yapının mühendisi, süper-makastan süper-kolonlara 1 ton.km'lik (1.5 kip miles) bir eğilme momenti aktarıldığını ve bunun bu şekilde ifade edilen ilk "moment" büyüklüğü olduğunu belirtiyor. Yine süper-makasın üst kirişlerinin serbest açıklığın hemen hemen yarısında kompozit olarak imal edilmesiyle her makasta 400 ton'luk bir çelik tasarrufu sağlanmış. Bu makasların bir bina için tasarlanmış en uzun kompozit makaslar oldukları belirtiliyor.
Çatının hareketi her transporterde kullanılan iki adet 5 beygir gücündeki 460 voltluk tri-faze elektrik motorları ile sağlanıyor. Paneller dakikada yaklaşık 11 metre yol alıyor ve açılma hareketini 7 dakikada tamamlıyor. Güçlü rüzgar durumunda kapanma süreci 12 dakikayı buluyor. Yılda 120 kez açılıp kapatıldığı düşünülürse, çatı 30 yıllık tasarım ömrü süresince 1100 km yol yapacak.
UniSystems'in tasarımı olan kontrol sistemi ve özel geliştirilen yazılım sayesinde kullanıcı, transporterlerin durumunu veya hataları izleyebiliyor. Çatının test süreci başarıyla tamamlanmış.
Yüklenici Manhattan/Beers'ın belirttiğine göre yapının en zor kısmı süper-kolonun süper-makasla birleşim noktası olmuş. Özellikle kolonun üst kesimi bir donatı ormanının andırırken, bazıları 7 metreyi bulan ve değişik açılarda yerleştirilen 116 adet ankraj bulonu yeralmış.
Sorunu çözmek için WPM üç boyutlu bir donatı-bulon modeli hazırlayarak bulonların donatıyı etkilemesini önlemiş. Şantiyede süper-kolonun 8 metrelik uç kesimindeki bulonların yerleştirilmesi için bir şablon hazırlanmış.
Sonuçta işler yolunda gitmiş ve süper-makasın ortasında 60, uçlarında da 36 cm'lik sehimler oulşmuş ki bunlar tasarımda öngörülen değerler ile uyum içinde kalmış.
|
