|
Gelir Vergisi Yasası'nın 70'inci maddesi hükmü gereği olarak aşağıda yazılı
mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları (kullanıcıları) zilyedleri irtifak ve
intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde
edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradı sayılmıştır. Buna
göre:
- Arazi, bina (Döşeli olarak kiraya verilenlerde döşeme için
alınan kira bedelleri dahil) maden suları, memba suları, madenler, taş ocakları,
kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların
mütemmim cüzileri ve teferruatı,
- Voli mahalleri ve
dalyanlar,
- Gayrimenkullerin, ayrı olarak kiraya verilen mütemmim
cüzileri ve teferruatı ile bilumum tesisatı, demirbaş eşyası ve
döşemeleri,
- Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira
beratı (ihtira beratının mucitleri veya yasal mirasçıları tarafından
kiralanmasından doğan kazançlar, serbest meslek kazancıdır) alameti farika,
marka, ticaret ünvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve
televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim
alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir
imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar, (Bu
hakların kullanılması için gerekli malzeme ve teçhizat bedelleri de gayrimenkul
sermaye iradı sayılmaktadır.)
- Telif hakları, (Bu hakların, müellifleri
veya bunların yasal mirasçıları tarafından kiralanmasından doğan kazançlar
serbest meslek kazancıdır.)
- Gemi ve gemi payları (Motorlu olup
olmadıklarına ve tonilatolarına bakılmaz) ile bilumum motorlu tahmil ve tahliye
araçları,
- Motorlu nakil ve cer araçları, her türlü motorlu araç,
makine ve tesisat ile bunların eklentileri,
Yukarıda yazılı mallar ve
haklar ticari veya zirai bir işletmeye dahil bulundukları takdirde bunların
iratları ticari veya zirai kazancın belirlenmesine yönelik hükümler çerçevesinde
hesaplanmaktadır.
Tacir sıfatına haiz olanların, işletmeye dahil
bulunmayan gayrimenkul ve hakları da yukarıda belirtildiği şekilde
değerlendirilmektedir.
Aynı yasanın 73'üncü maddesi gereği olarak kiraya
verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bu
bağlamda bedelsiz olarak başkalarının intifaına (kullanımına) bırakılan mal ve
hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılmaktadır.
Bina
ve arazide emsal kira bedeli; bu mal ve hakların kirası sayılmaktadır. Bina ve
arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercileri tarafından veya mahkemelerce
takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira
mevcut değilse Vergi Usul Yasası hükümlerine göre belirlenen vergi değerinin
yüzde 5'idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve hakların
maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa Vergi Usul Yasası'nın servetlerin
değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin yüzde
10'udur.
Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli ilkesi
uygulanmamaktadır.
- Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları
amacıyla bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması,
- Binaların
mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis
edilmesi,
Böyle bir durumda usul, füru ve kardeşlerden herbirinin ikametine
birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal
kira bedeli hesaplanmamaktadır. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için
emsal kira bedeli hesaplanmaz.
- Mal sahibi ile birlikte akrabaların da
aynı evde veya dairede ikamet etmesi,
- Genel bütçeye dahil daireler ve
katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve
kuruluşları tarafından yapılan kiralamalar,
Yukarıda yer alan işlemlerde
emsal kira bedeli hesaplaması yapılmamakta olup, bu işlemler dışında kalan tüm
bedelsiz kullanımlarda emsal kira bedeli sorgulaması
yapılabilmektedir.
Örneğin bir şahsa ait otomobilin, başka bir şahıs
tarafından herhangi bir bedel ödenmeksizin kullanılması gibi.
Günümüzde
özellikle otomobillerin kira karşılığı kullanıldığı bilinmesine ve hatta bu
işlemlerin gazete ilanları ile yapılmasına karşılık bu tür elde edilen
gelirlerin vergilendirilmesine yönelik idarece herhangi bir işlem yapılmamakta
veya yapılamamaktadır.
Gelir Vergisi Yasası'nın 73'üncü maddesinde yer
alan ve emsal kira bedeli uygulaması dışında bırakılan işlemler son derece
sınırlı tutulmuş olup bu işlemler dışında kalanlar emsal kira bedeli
uygulamasının kapsamına girmektedir.
Özel olarak deniz motorlarının ve
teknelerin kiralanması işlemleri de genellikle uygulamada beyan dışı
kalmaktadır.
Daha önce de ifade ettiğimiz gibi emsal kira bedeli uygulaması
sadece binalar için geçerli olmayıp, Gelir Vergisi Yasası'nın 70'inci maddesinde
sayılmak suretiyle belirlenmiş bulunan ve gayrimenkul tanımı içinde yer alan tüm
varlıklar için geçerlidir.
|
