|
İsmini yitik krallardan alan, güneşin nazlanarak battığı ve rakının balıkla
en iyi arkadaş olduğu yer... Balık kokusu, yosun kokusu, poyrazı, lodosu ve
yakamozuyla, Karadeniz’in en büyük tarihi kenti, Karadeniz’in Efes’i
Tios antik kentinin üzerine kurulmuş küçük bir sahil kasabası
Filyos. Dokunulmamışlığı, kirlenmemişliği bir yana, yalnızca
güneşin batışını izlemek bile, Filyos’u unutamamanıza sebep olabilir. Aslında
olabilirdi, ta ki sermaye Filyos’u hedef seçene kadar.
Gözlerden uzak kaldığı için yakın zamana kadar rantın ulaşamadığı Filyos,
artık ulaşılamaz değil. Kasaba halkı bugüne kadar, 1949 yılında açılan
Filyos Ateş Tuğlası Fabrikası’nın istihdamı ile geçimini
sağlıyordu. Bir zamanlar, bine yakın işçiye ekmek veren fabrikada, yapılan
özelleştirmenin ardından işbaşına gelen kötü yönetimler önce üretimi sonra
istihdamı azalttı. Uzun zaman maaşlarını dahi alamayan işçilerin çoğu,
tazminatsız bir şekilde işten atıldı. Bugün, 100 kadar kişinin çalıştığı,
kapanma ile yüz yüze kalan fabrikadan umutlar kesilirken sermaye de yoluna devam
etti. Denize 100 metre uzaklığındaki, tek katlı evlerin ve geniş bahçelerin
bulunduğu fabrika lojmanları, sermayenin en çok göz diktiği alan oldu.
Lojmanların bulunduğu arsanın bir bölümü Devrek menşeli Bükrü
İnşaat’a satıldı. Bükrü İnşaat lojmanların büyük bir bölümünü yıktı
ancak fabrikanın aynı zamanda Tios antik kenti üzerine kurulmuş olması
nedeniyle, çetin mücadeleyle karşı karşıya kaldı ve yerine bir şey yapamadı.
Bükrü İnşaat bununla da yetinmedi, belediye başkanlığı ile işbirliği yaparak
lojmanların önünde kalan sahil bölümüne istinat duvarı çekti. Kumun üzerine
beton dökerek yapay çimlendirme, üzerine kafe, çay bahçesi ve spor alanları
yapımını içeren sözde proje, gazetemizde yer alan haberin ardından durduruldu
ancak Bükrü İnşaat çalışmalara gece devam ederek, sahilin büyük bir bölümünü
istinat duvarı ile kapladı.
Trakya Üniversitesi Arkeoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Sümer
Atasoy başkanlığında Tios antik kenti kazı çalışmaları sürerken antik
kentin henüz kazılmamış bölümü üzerindeki yolu genişletmeye çalışan Belediye
Başkanı Ömer Ünal, isteği doğrultusunda “yol geçebilir”
şeklinde rapor vermeyen Atasoy’u hedefine aldı ve çalışmalar sürdürülemez hale
geldi.
Denizi içinde batık antik bir liman da barındıran Filyos’a gözler bir kez
dikilmişti ve buradaki rant paylaşılmalıydı. GAP’tan sonra Türkiye’nin
gerçekleştireceği en büyük kalkınma projeleri arasında gösterilen Filyos
Vadisi Projesi, bir türlü uygulamaya konulamazken kasaba halkının
“fırsatçı” olarak nitelendirdiği, doğanın katledilmesi umurunda olmayan bazı
kuruluşlar, kanunlara aykırı uygulamalarına hızla başladı. Vadi projesi
kapsamında, yerleşim alanı dışına 25 milyon tonluk Filyos limanı için etüt
çalışmaları devam ederken Karabük Demir Çelik Sanayii AŞ’nin
(Kardemir), bu limanın 1.5 kilometre uzağına, yerleşim alanının ortasına bir
liman daha yapması için belediye meclisinden uzun tartışmalar sonucu karar
çıktı. Kararla Kardemir, henüz Çevre Etki Değerlendirme Raporu çıkmadan
Filyos’un göbeğine 5 milyon ton kapasiteli “Kardemir Limanı, Taş Ocağı
ve Kırma Eleme Tesisi” bir liman yapma iznini aldı.
Dış turizm potansiyeli var
CHP Zonguldak Milletvekili ve TBMM Adalet Komisyonu üyesi Ali İhsan
Köktürk, bir Cumhuriyet kurumu olan Kardemir’in yaşatılmasının bir
sorumluluk olduğunu ve bir limana sahip olma isteğinin kabul edilebilir bir
anlayış olduğunu belirtiyor. Ancak Köktürk, Filyos’un konumuna ve geleceğine
uygun kararların alınması gerektiğini belirterek, şunları söylüyor:
“Filyos (Tios) antik kentinin kazı çalışmaları Karadeniz tarihi ve
arkeolojisi için büyük önem taşıdığı gibi ileriye dönük büyük bir dış turizm
potansiyelini içinde barındırmaktadır. Bu çalışmalar tamamlandığında Filyos
‘Karadeniz’in Efes’i olmaya adaydır ve Filyos’un ‘Kültür ve Turizm Gelişim
Bölgesi’ olması planlanmaktadır. Bu nedenle, sadece Zonguldak’ın değil, tüm Batı
Karadeniz’in bir kurtuluş projesi olarak öngörülen Filyos Vadi Projesi'nin,
Filyos ekolojik koridorunu, tarihi dokusunu ve öngörülen turizm potansiyelini
bozmayacak yatırımları içinde barındırması beklenirken Kardemir limanının
konuşlandırılacağı bölgenin niteliği doğal olarak birtakım tartışmaları
beraberinde getirmiştir. Böyle bir limanın, ‘Filyos Vadi Projesi’nin (BAKAP) en
önemli ayağı olan 25 milyon ton kapasiteli limanın gerçekleşebilirliğini ortadan
kaldırıp kaldırmayacağı ciddi bir şekilde değerlendirilmelidir.”
Halk ikiye bölündü
Filyos halkı ise limanın yapılması konusunda ikiye bölündü. Kimi yumuşak
karnımız işsizlik nedeniyle limanın yapılmasını ve kendisinin işe alınmasını
istiyor, kimi ise işsizlik sorununa çözüm için ödenecek bedellerin bu kadar ağır
olmaması gerektiğini söylüyor. Filyos Doğal Güzelliklerini Koruma ve
Geliştirme Derneği bastırdığı broşürde şu noktalara işaret ediyor:
“Eren Enerji tarafından Çatalağzı’nda yapılan termik santral bünyesindeki
limanda bölgeden hiçbir şekilde işsiz insan gücü istihdamı olmamıştır. Aksine
Çin’den getirilen insan gücü ile faaliyetler sürdürülmektedir. Filyos’un tam
ortasında Kardemir limanı yapılırsa bu Filyos’un ölüm fermanı demektir. Kirlilik
had safhada olacak, ormanlarımız talan edilecek, yerleşim alanına çok yakın
mesafelerde taşocakları açılacak, beldemiz her gün dinamit patlamalarıyla
sarsılacak.”
Peyzaj Mimarları Odası Genel Sekreteri Redife Kolçak da,
Filyos’ta sahil bandında hiçbir kıyı ekolojisi detayları ve analizleri
çıkarılmadığına dikkat çekerek, “Bu tür değerler belediyelere emanettir. Şu an
Filyos beldesi emanete hıyanetle karşı karşıya” diye konuşuyor.
Karabük Kültür ve Turizm Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu
Müdürlüğü ise Filyos sahiline çekilen istinat duvarını yerinde
inceledi. İstinat duvarının 80-90 metrelik kısmının, 2. derecede arkeolojik sit
alanında kaldığını tespit eden kurul, Fiyos Belediye Başkanlığı’ndan çalışmanın
“ivedilikle durdurulmasını” istedi. Zonguldak Valiliği de Filyos Beldesi’nde
incelemelerde bulundu.
Zonguldak Bartın arası beş liman
Filyoslu balıkçı emekli yargıç Serdar Uyar, birçok altyapı
sorununu beraberinde getirecek bu limanın yapılmaması gerektiğini ifade ediyor.
Uyar şöyle konuşuyor: “Zonguldak’ta bulunan limanın Filyos’a denizden uzaklığı
yaklaşık 16 kilometre, Bartın Limanı’nın ise 18 kilometre; Çatalağzı Termik
Santralı’nın ihalesini alan Eren Holding Filyos’a 8 kilometre uzaklığında bir
liman yapıyor, projesi kapsamında ise Filyos’un dışına bir liman yapım
çalışmaları sürüyor. Limanın yapılacağı alanın yanında da 600 metrelik bir
balıkçı barınağı bulunuyor. Demiryolları Limanlar ve Havayolları İnşaat Genel
Müdürlüğü’nün (DLH), ‘2035 yılına kadar, Karadeniz’in Türkiye kısmında herhangi
başka bir limana ihtiyaç yok’ şeklinde bir kararı var. Rıhtımı yapmak ve denizi
doldurmak için yakındaki bir dağı indirecekler. Bu dağda tarihi eserler,
lahitler var. DSİ’nin raporuna göre, o dağın indirilmesi, sellere taşkınlara,
heyelanlara yol açacak. Yaklaşık 40-50 milyon lira, limanın harfiyatı için
harcanacak. Bu büyük bir rant ve bunun için bu limanın yapımına izin veriyor
belediye. Belediyenin kararının iptali için dava açacağız. Belediye başkanı
sahil şeridine duvarı dikti. Yaptığı çalışmalarda kıyı kenar çizgilerini geçti.
Herhangi bir proje yok. Fen işleri müdürünün haberi bile yok.”
|
