|
b>Tayvan'da bilim adamları depremi 30 saniye önceden haber veren bir sistem geliştirdi. Denemelerde 3.5 ile 6.3 arasında değişen 54 depremi yüzde yüz bilen yeni sistem için 60 milyon dolar harcandı
Tayvan'da bilimadamları 60 milyon dolar (yaklaşık 100 trilyon lira) harcama ile depremi 30 saniye önceden haber veren yeni bir sistem geliştirdi. Amerika Sismoloji Derneği bülteninde yayımlanan araştırmayı yöneten Kaliforniya Deprem Merkezi'nden Leon Teng adlı bilim adamının araştırması, Tayvan'daki sismik istasyon ağından elde edilen verilerin çözümlenmesine dayanıyor.
Bilim adamları, 'subnetwork' adı verilen gözlem istasyonlarına yerleştirilen bir sistemle, belirli depremleri ilk aşamalarında tanımlayabiliyor, depremin merkez üssünü ve şiddetini tahmin eden hesaplar yapıyor ve bu sarsıntı öncesinde alarm verecek zamanı sağlıyor. Teng, acil durum olarak değerlendirdiği 30 saniyede insanların depreme hazır olabileceğini söyledi. Depremin saniyeler öncesinden de olsa bilinmesi gaz vanalarının kapatılması, toplu taşımacılığı durdurma gibi zararı en aza indirebilecek önlemlerin alınmasını sağlayacak.
Yeterli gözlem istasyonu şart
Yapılan denemelerde 'subnetwork' sisteminin doğru çalıştığı ve Richter ölçeğine göre büyüklükleri 3.5 ile 6.3 arasında değişen 54 depremi bildiği, yüzde yüze yakın bir kesinlik gösterdiği kaydedildi.
Bilim adamı Teng, deprem erken uyarı sisteminde Tayvan örneğinin benzer sismik aktiviteye sahip bölgelerde de uygulanabileceğini, ancak Kaliforniya
gibi birçok yerde depremin nerede ve ne zaman vuracağını saptamaya yönelik
'subnetwork' kurmak için yeterli sismik gözlem istasyonları olmadığını söyledi. Tayvan'ın sismik gözlem sistemi için 60 milyon dolar harcadığını açıklayan Teng, bu sistemin Kaliforniya'da kurulması halinde 200 milyon dolara mal olacağına dikkat çekti.
Prof. Ercan: Bizimkinden farklı
Jeofizik Mühendisleri Odası Genel Başkanı Prof. Dr. Ahmet Ercan, Tayvan'daki sistemin, Türkiye'de üzerinde çalışılan erken uyarı sisteminden çok daha farklı olduğunu belirtti. Erken uyarı sisteminde bizim süre seçme şansımızın olmadığını vurgulayan Prof. Ercan, şunları söyledi:
"Türkiye'deki erken uyarı sistemi depremi ancak 8 saniye önceden haber verecek. 8 saniye ise şöyle hesaplanıyor: Marmara'nın içindeki en yakın fay 25 kilometre, deprem dalgasının hızı ise 3 km. 25'i 3'e böldüğünüzde 8 saniye çıkıyor. 8 saniyeden önce bilmeniz mümkün değil.
Söz konusu süre depremin uzaklığına ve derinliğine bağlı olarak değişiyor. Bizim sistemde olmuş bir depremin uyarısı yapılıyor. Tayvan'da bilim adamlarının geliştirdiği sistem ise çok farklı. Bu yapılan bilimsel çalışmalarla önceden kestirim olayına giriyor. Bu kestirim 5 yıldan başlayıp bir güne hatta saate de indirilebilir.
Tayvan'da 30 saniyeye indirilmiş. Bu sistemin Türkiye'ye getirilmesi çok faydalı olur. Türkiye'de deprem araştırmalarında gelişmiş bir altyapı var. Bu yüzden bu sistem burada çok daha ucuza mal olabilir."
Prof. Görür: Fazla büyütülüyor
İTÜ Maden Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Naci Görür de, erken uyarı sisteminin kamuoyuna yansıtıldığı kadar önemli bir konu olmadığını savundu. Görür, "Bu erken uyarı işi fazla büyütülüyor. İnsanlar depremin önceden bilinip önlem alınacağını düşünüyor. Oysa bu sadece gaz ve elektrik sisteminin erken kesilmesini sağlar. Tabii ki bunun 8 saniyede olması yerine 30 saniye önce olması daha iyi. Hangisi iyi teknolojiyse o uygulanmalı. Kamuoyunun gündeminde olması gereken asıl konu binaların güçlendirilmesi ve doğru yerleşme olmalı" dedi.
|
