|
Oyuncak deyip geçmeyin. Dünyanın dününün ve geleceğinin ayak izlerini görmek
için, çocukların oynadığı oyuncaklara bakın yeter.
Hafta sonu İzmir'de şair Sunay Akın'ın
katkılarıyla yenilenen Konak Belediyesi Ümran Baradan Oyun ve Oyuncak
Müzesi'nin açılışındaydık. 20 yıllık gazeteci arkadaşım Hakan
Tartan'ın Konak Belediye Başkanı olduktan sonra gerçekleştirdiği en
anlamlı projelerden biri olan müzede, Sunay Akın'la yaptığımız kısa yolculuk,
yukarıdaki iddialı cümleyi kurmama neden oldu.
Sunay Akın'ı tanıyorsunuz. İstanbul'da babadan kalma köşkünde 2005'te açtığı
Oyuncak Müzesi ile Türkiye'de tematik müzeciliğin öncülerinden
biri oldu. Akın anlattı, biz heyecanla dinledik.
Müzede yüz yıllık porselen bebekler, bebek evleri, çiftlikler, oyuncak
marketler, eczaneler, kurşun askerler, uzay araçlarından oluşan bin oyuncak yer
alıyor. Tarihi 1860'lara kadar uzanan oyuncaklar, yapıldıkları dönemin tüm
karakteristik özelliklerini yansıtıyor.
Örneğin, farklı cinsiyetten çocuklara gelecekte biçilen rolleri: Kızlara;
annelik ve ev işleri, hemşirelik v.b. işler, oğlanlara doktorluk, polislik,
askerlik gibi. Yani oyuncaklar her zaman çocukları gelecekteki toplumsal
rollerine hazırlamanın bir aracı oluyor.
Bu arada öğreniyoruz ki antikada en pahalı nesneler oyuncaklarmış. Çünkü
oyuncakların düzgün formda yıllarca, bozulmadan geleceğe kalması, diğer
nesnelere göre daha zormuş. Resim olsa as duvara koru. Oyuncak dediğin
çocukluğun hoyrat dönemlerinin ana meşgale aracı...
Çin
açık ara lider oldu
Sunay Akın, sadece oyuncakları anlatmıyor. Aynı zamanda bir ekonomi tarihi
dinliyoruz. Oyuncak üretiminde hep dünyanın öncü ekonomileri çıkıyor karşımıza.
Başlangıçta Almanya ve ABD gibi. Oyuncak endüstrisi Almanya'da başlıyor. İlk
fabrika 1890'da Almanya'da kuruluyor. Almanya liderliği İkinci Dünya Savaşı'na
kadar elinde tutuyor. 1950'lerden sonra Japonlar giriyor topa. O yıllarda "Japon
malı tapon malı" denilse de, endüstri öyle hızlı gelişiyor ki ışık saçan,
hareketli oyuncaklar, ilk robot, teknoloji çağının habercisi oluyor.
1980'ler ise oyuncakta Çin'in egemenliğinin ilk başladığı yıllar. Taklitle
başlasa da bugün oyuncak endüstirisinin tek galibi Çin. Sunay Akın, 20 yıl
önceki Çin oyuncaklarını gösteriyor ve bugün oyuncak sektöründe de bir numaranın
Çinliler olduğunu anlatıyor.
Bu arada müzeler konusunda ise Türkiye'den yakınıyor Akın, "Müze bir ülkenin
gelişmişlik düzeyini gösterir. AB'ye girmek istiyoruz. Bu ülkeler önce zengin
olup sonra müze kurmadılar. 400 yıl önce müzeleri vardı. Biz de bu yoldan
gitmeliyiz" diyor.
Türkiye'de hiç özgün bir oyuncak üretilmemiş. Taklitten oluşan oyuncak
endüstrisi ise Çin'e yenik düşmüş. Aileler için oyuncağa verilen para gereksiz
görülüyor.
Neden gelişemediğimiz belli değil mi?
Çocuklar oyunlarda artık kahraman değil figüran
Bugün çocuklar oyunu bilgisayardan oynuyor. Sunay Akın'a, "Oyuncaklar bugün
geleceğe ilişkin ne haberler veriyor" diyoruz. Ne yazık ki umutsuz ve kırgın
şunları söylüyor:
"Bugün oyuncakların yerini bilgisayar oyunları aldı, onlar da hayalsizliği
haber veriyor. Oysa önce hayaller vardı. İnsan aya gitmeden önce oyuncağını
yaptı. O oyuncakla oynayan çocuklar, sonra uzaya gitti. Eskiden oyuncakların
olduğu dünyada çocuk hayallerinin efendisiydi. Bilgisayar oyunlarında ise
başkalarının hayallerinin kurşun askeri oluyorlar. Bugün çocuklar bu oyunların
kahramanı değil sadece figüranı."
Konak'ta 5 tematik müze
kurulacak
Müzenin sözcük olarak anlamı ilham perisiymiş. İstanbul'dan sonra ikinci
olarak İzmir'e kurulan Oyuncak Müzesi'nin ilham perisi de
Ümran Baradan oldu. Başkan Tartan da, Akın gibi bir şair.
Belediye Başkanı olarak Türkiye'nin sadece ekonomik değil kültürel açlığının
farkında. İlk projelerinin "kadın evi", Altınpark kazıları, oyuncak müzesi gibi
projeler olması da tesadüf değil.
Müzenin açılışından önce bir zamanlar girmeye çekindiğimiz Basmane
sokaklarında başlattığı dönüşüm projelerini gösteren Tartan, işe kadınlarla
başlamış. Başkan yardımcısı da bir kadın, Serpil Güngör. Eski
bir binayı restore ettirerek kadın merkezi yapılmış. Bu sayede bölgedeki eski
binalarda da hummalı bir restorasyon başlamış. Altınpark'ta bir arsaya belediye
binası yapmak üzere kazma vurulduğunda ortaya çıkarılan antik kent ise
Basmane'nin İzmir'in ruhu olduğunu bir kez daha gösteriyor.
Tartan, butik müzeleri de geliştirmeye devam edeceklerini söylüyor ve
ekliyor: "Oyun Evi ve Oyuncak Müzesi'nin
ardından önümüzdeki süreç içinde Mask ve Giysi, Çalgı ve Karikatür, Ege
Medeniyet, Folklor ve Kostüm Tarihi, Şiir ve Asker Atatürk
Kıyafetleri müzelerini hizmete açacağız. Konak'ın adını müzeler kenti
olarak tüm dünyaya duyuracağız. Müzemizi dünyanın en iyi ikinci müzesi yapmak
için de yoğun çalışma başlattık ve eminim ki 2 sene sonra bu başarıyı
yakalayacağız."
|
