|
b>Avrupa Birliği, Lizbon Stratejisi kapsamında 2010 yılından itibaren dünyanın en rekabetçi ve dinamik bilgi ekonomisi olma hedefiyle, iç pazarda kişilerin, malların, hizmetlerin ve sermayenin dolaşımının serbestleşmesi konusunda birbiri ardına düzenlemeler yapıyor. Engelleri kaldırmayı ve sistemleri ortaklaştırmayı hedefleyen bir iç pazar stratejisi ve rekabet politikası ile yapılan bu düzenlemeler içinde en zorlu yol izleyenlerden biri de, gerek hizmet tanımlarının birbirinden farklı olması gerekse ulusal sosyal politikalara etkisi nedeniyle nedeniyle hizmetlerin serbest dolaşımıdır.
Mesleki hizmetlerin dolaşımında serbestleşme konusu ise mesleklerin kendilerine özgü özellikleri, mesleki hizmetlerde yasal düzenlemeler yapılması gereği, tüketiciler ve kamu yararının korunması boyutu gibi gerekçeler nedeniyle en tartışmalı alanlardan biri haline gelmiştir.
Avrupa Komisyonu’nun 9 Şubat 2004 tarihli Mesleki Hizmetlerde Rekabete Dair Raporu (COM(2004) 83 final) direktif olmamasına rağmen, Birlik içinde rekabet kurallarını denetleyen ve bu kurallara uymayanlara dava açma yetkisine sahip Avrupa Komisyonu’nun duruşunu belirlemesi açısından önem kazanıyor.
Rapor genel olarak mesleki hizmetlerde ücret tarifelerinin kaldırılması, reklama izin verilmesi, lisans almanın önündeki kısıtlamaların kaldırılması ve grup olarak iş kurmanın önündeki engellerin kaldırılması yönünde görüş bildiriyor; üye ülkelerin düzenleyici kuralların kamu yararı için gerekli olup olmadığı, orantılı hükümler içerip içermediği ve haklı nedenlere dayanıp dayanmadığı konularında yeniden değerlendirme yapması ve düzenlemeleri hafifletmesini istiyor.
Örneğin Avrupa Komisyonu yasal bağlayıcılığı ücret tarifeleri yayınlayan Belçika Mimarlar Odası'nı, rekabet hükümlerine aykırı davrandığı gerekçesiyle 100.000 Euro cezaya çarptırmıştır. Polonya Mimarlar Odası'nın 55.000 Euroluk bir cezaya karşı temyiz süreci devam etmektedir. Yine Avrupa Komisyonu, Slovenya'daki mimarlık mesleği ile ilgili bakanlığa, mimarlar hakkında çıkarmakta oldukları yeni bir yasa kapsamında ücret tarifelerini kaldırmak için fırsata sahip olduklarını söylemiş ve kamu yapılarında bile bu tarifenin kaldırılmasını önermiştir. Komisyon, Almanya Ekonomi Bakanlığı ve Almanya Mimarlar ve Mühendisler Odası arasında yapılan güncel bir toplantıda ise Almanya'nın HOAI olarak tanımlanan yasal bağlayıcılığı olan ücret tarifelerini 5 yıl içinde kaldırması talep edilmiştir.
Komisyon’un mesleki hizmetlerde rekabete ilişkin düzenlemeleri, ekonomik veriler açısından değerlendirildiğinde, özel bir araştırma kuruluşuna yaptırdığı Üye Ülkelerde Serbest Meslek Alanlarının Düzenlenmesinin Ekonomik Etkisi başlıklı bir araştırmaya dayanmaktadır. Her bir üye ülkenin serbest meslekleri yasalarla düzenleme düzeyini istatistiki bir veri olarak ele alan bu araştırma, daha az düzenlemeye sahip ülkelerin piyasalarında daha olumsuz göstergelerin olmadığını belirtmekte, bu tespitten hareketle, mesleklerde daha fazla serbestleşmenin ülkeler için daha fazla ekonomik zenginlik sağlayacağı sonucuna varmaktadır.
Avrupa Komisyonu kişilerin, malların, hizmetlerin ve sermayenin iç pazarda dolaşımının serbestleştirilmesi konusundaki çalışmalarında büyük ölçüde ekonomik verilere dayanması; kültürel boyutu ve mesleklere özgü özellikleri arka plana itmesi konusunda yoğun olarak eleştirilmektedir.
Yine aynı nedenlerden dolayı Avrupa Mimarlar Konseyi (ACE) de Komisyon’un rekabetle ilgili düzenlemelerini eleştirmekte, bu düzenlemelere temel olan, yukarıda belirttiğimiz araştırmayı teknik bilgiden yoksun ve fazlaca genellemeci bulmakta ve Komisyon’u serbest meslekler ve mesleki hizmetlerle ilgili düzenlemeleri gerçekleştirirken, bu mesleklerin kendilerine özgü özelliklerini daha iyi anlayabilmek için, ilgili meslek çevrelerinin görüşlerini dikkate almaya çağırmaktadır.
Avrupa Komisyonu’nun Mesleki Hizmetlerde Rekabete İlişkin Raporu’na eleştirel bir yaklaşımla bakan ACE, yetkili kurumların ve meslek örgütlerinin düzenlemelerinde, Komisyon raporunda öngörüldüğü kadar büyük ölçüde yapılacak bir hafifletmenin hem meslek yararı, hem de kamu ve tüketici yararına olmadığı görüşündedir.
ACE’ye göre, minimum ve maksimum ücretlerin belirlenmesi haksız rekabeti önlemekte, tüketiciyi korumakta ve yapıların kalitesinin düşmesine engel olmaktadır. ACE’ye göre, reklam verme kısıtlamaları kaldırılabilir, fakat mutlaka mesleki davranış kurallarındaki bazı ilkelerle haksız rekabet ve yanlış yönlendirici reklamların engellenmesi gerekmektedir. Bununla birlikte, lisans almanın önündeki kısıtlamaların bazılarından vazgeçilemez; fakat lisans sisteminin daha kolay ve şeffaf hale getirilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak ACE, mesleki hizmetlere ilişkin düzenlemelerde hafifletmeye gidilmesi ihtimalini tartışmak istemekte, fakat konunun mutlaka mesleki, sosyal ve kültürel boyutlarıyla değerlendirilmesi gerektiğini savunmaktadır.
ACE Rekabet Politikası metnine ulaşmak için tıklayınız
Avrupa Komisyonu Mesleki Hizmetlerde Rekabet Bildirimi’ne dijital olarak ulaşmak için tıklayınız
Avrupa Komisyonu’nun Rekabet Genel Direktörlüğü tarafından yaptırılan, “Üye Ülkelerde Serbest Meslek Alanlarının Düzenlenmesinin Ekonomik Etkisi” başlıklı araştırmanın orijinal metnine ulaşmak için:
www.mo.org.tr/UIKDocs/ihsstudypart1.pdf
www.mo.org.tr/UIKDocs/ihsstudypart2.pdf
www.mo.org.tr/UIKDocs/ihsstudypart3.pdf
|
