|
nsanoğlunun çevresel felaketleri geri döndürmek için gösterdiği çaba,
yeni iş alanları ve çok sayıda yeni meslek ortaya çıkarıyor. “Green
jobs” yani yeşil işlerden söz ediyoruz. İnsan kaynakları (İK) uzmanları
buna “yeşil yakalı” da diyor. Mavi, beyaz derken, kariyer
planları artık yeşil yakalı işleri de kapsıyor. Para dergisinin
haberine göre halen dünyada çokça yeşil iş ve yeşil meslek var. Önümüzdeki
dönemlerde daha da yeni yeşil işler ortaya çıkması bekleniyor. Şu anda istihdamı
yaygınlaşan meslekler arasında; yenilenebilir enerji danışmanlığı, yenilenebilir
enerji mühendisliği, rüzgar enerjisi uzmanlığı, rüzgar enerjisi teknikerliği,
yeşil pazarlama danışmanlığı, karbon satış uzmanlığı, yeşil insan kaynakları
yöneticiliği, çevre ve enerji hukuku uzmanlığı, organik tarım mühendisliği,
doğal yaşam koçluğu, ekolojik turizm danışmanlığı, ısı yalıtım uzmanlığı, çevre
mühendisliği, ekolojik bina tasarımcılığı, şehir planlama mühendisliği, atık su
uzmanlığı ve içilebilir su uzmanlığı dikkat çekiyor.
Merkezi ABD’de
bulunan ve bu alanda istihdam arayışına cevap veren Green Jobs
şirketinin araştırmasına göre, halen dünya genelinde yenilenebilir enerji
sektöründe çalışanların sayısı yaklaşık 2.5 milyon. En çok yeşil yakalı
sırasıyla Çin, ABD, Brezilya
ve Almanya’da çalışıyor.
2030’a kadar yeşil iş
yaratmada liderliği biyolojik yakıt sektörünün alması ve 12 milyon yeni işin
ortaya çıkması bekleniyor. Bunu 6.3 milyon işle güneş enerjisinden elektrik
üretme sektörü izlerken, rüzgar enerjisinden elektrik üretme sektörünün 2.1
milyon iş yaratması bekleniyor.
50 bin yeşil
yakalı
Türkiye’de de yeşil işler son dönemde yapılan
yenilenebilir enerji yatırımları ve AB ile başlayan çevre müzakereleriyle ivme
kazanıyor. Şu anda istihdam edilen pozisyonlar arasında; yenilenebilir enerji
danışmanlığı, yenilenebilir enerji mühendisliği, rüzgar enerjisi uzmanlığı,
organik tarım mühendisliği, doğal yaşam koçluğu, ısı yalıtım uzmanlığı ile çevre
mühendisliği başı çekiyor.
Hem kamu hem de özel sektörde yeşil işlerle
ilgili ilerleyen yıllarda ciddi bir büyüme potansiyeli bulunuyor. İnsan
kaynakları uzmanlarına göre, Türkiye’de daha çok organik tarım ve rüzgar
enerjisi alanında yoğunlaşma dikkat çekiyor. Şu anda çoğu büyük şirket de enerji
ihtiyaçlarını azaltmak ve yenilenebilir enerji kullanabilmek için çalışmalara
başlamış durumda. İlerleyen yıllarda daha çok şirketin yeşil enerjiye yönelmesi
bu süreci tetikleyecek. Veriler, Türkiye’de 8 bin 500’ü kamu kurum ve
kuruluşlarında olmak üzere 50 bin yeşil yakalının çalıştığını gösteriyor. Birkaç
yıl içerisinde bu sayının iki katına çıkması muhtemel görünüyor. Hatta yeni
meslekler bile ortaya çıkabilir. Örneğin, yeşil kozmetik veya organik kozmetik,
ileride canlanması beklenen sektörlerden. Bu da yeni istihdamlar yaratabilir.
Okullar yeşil enerjiye yoğunlaşıyor
İstihdam
ihtiyacı nedeniyle bu alanda eğitim veren kurumların sayısı da gün geçtikçe
artıyor. Örneğin, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde bulunan
Enerji Enstitüsü, enerji mühendisi yetiştiriyor. Geçmişte bu
bölüm, nükleer enerjiye odaklanmışken şu anda yenilenebilir enerji ve
konvansiyonel enerjiyle ilgili branşlarda da eğitim veriyor. Bu alanlarda eğitim
verilen başka bir bölüm de Bahçeşehir Üniversitesi’nde açılan
Enerji Sistemleri Mühendisliği…
İK uzmanları, bu bölüm
mezunlarını oldukça güzel işlerin beklediğini düşünüyor. Rüzgar enerjisi
alanında ülkemizde yüksek lisans ve doktora eğitimi veren bir kurum da var:
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Rüzgar Enerjisi Araştırma
Merkezi. Burada rüzgar enerjisi, rüzgar türbinleri ve teknolojileri
üzerine eğitimler veriliyor. Mezunları iş bulma konusunda çok şanslı görünüyor.
Enerji hukuku alanında çalışan Enerji Hukuku Araştırma
Enstitüsü, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü
var. Bu kurumlar da enerji hukuku alanında sertifika veriyor. Ayrıca endüstri
meslek liseleri ve iki yıllık meslek yüksek okullarının elektrik-elektronik
bölümleri yeşil enerji alanındaki tekniker açığını kapatabilir.
Maaşları daha yüksek
Bu alanda
yetişmiş eleman azlığı ve artan istihdam ihtiyacı, yeşil işlerde istihdam
edilenlerin ücretlerine olumlu yansıyor. Pazarlama uzmanı Cengiz
Çatalkaya’ya göre, yeşil yakalıların normal ücretlere oranla yüzde 50,
hatta yüzde 100 daha fazla ücret alması mümkün. Çünkü yeşil işler tutkulu ve
yetişmiş kişilere ihtiyaç duyuyor ve şimdilik bu alanda eğitim veren fazla kurum
olmadığı yok. Bu yüzden yetişmiş personel de çok fazla değil. Bu da ücretlerin
yüksek olacağına işaret ediyor.
Türkiye’de bu alandaki ilanlar, özellikle
rüzgar enerjisiyle ilgili olanlar daha çok kariyer siteleri aracılığıyla
duyuruluyor. İşe alım politikasına gelince... Normal işe alım politikası
uygulanıyor. Ancak bu alanda çalışacak kişilerin çok yönlü olmasına dikkat
edilmeli. Örneğin yenilenebilir enerji danışmanı, mühendislik bilgisinin yanında
pazarlama, işletme bilgisine de sahip olmalı. Yeşil insan kaynakları yönetmeni,
insan kaynakları haricinde pazarlama, iletişim, reklam, psikoloji, sosyoloji ve
çevre; enerji hukuku uzmanı ise hukuk haricinde enerji, çevre ve maliye
konularında da bilgi sahibi olmalı...
Çatalkaya, yeşil yakalıların
ilerleyen yıllarda mesleklerinde uzmanlaştıkça sektörlerinde aranılan kişi
haline geleceğini savunuyor. “Bu da çalışma şartları ve maddi olanakları daha
yüksek bir işleri olacağı anlamına geliyor” diyor. Çatalkaya’nın bu alanda
kariyer yapmak isteyenlere yönelik bir tavsiyesi var: “Geleceğin yeşil
meslekleri, karma disiplinlerden, yaratıcılık ve hayat boyu eğitim ve gelişim
gerektiren meslekler olacak. Bu yüzden yeşil işlerde çalışmak isteyen kişilerin
kendilerini sürekli yetiştirmeleri, alanları dışında pazarlama, iletişim,
reklam, psikoloji, sosyoloji gibi disiplinler hakkında da bilgi sahibi olmaları
gerekiyor.”
Çevre yatırımları tetikleyecek
Avrupa
Birliği ile çevre faslı için müzakereler geçen yılın sonuna doğru başladı. Bu
alanda kamu ve özel sektörün yükümlülüğü, ciddi bir yatırım hamlesine işaret
ediyor. Çevre alanında 50 ila 70 milyar euro’luk yatırım ihtiyacı bulunuyor. İK
uzmanları, çevre alanında önümüzdeki 2 yıl içinde 20 bin yeni iş yaratılmasını
bekliyor.
Prometheus Danışmanlık Genel Müdürü Yücel
Atış’a göre, lise mezunlarından ekonomist ve mühendislere kadar yeni
pozisyonlar doğacak. Mevcut şirketlerin yeşil şirketlere dönüşümü de yeni işler
yaratacak. Süreçler yeniden analiz edilecek, standartlar gözden geçirilecek, tüm
bölümlerde yeşil şirket sistemlerine uyum süreci yaşanacak. 2 yıl içinde
oluşacak 20 bin yeni istihdamın yarısı bu alanda danışmanlık verenler ile mal ya
da hizmet üreten şirketlerde sağlanacak.
Diğer ülkelerdeki yeşil işlerin
başlangıçta hızlı bir artış gösterdiğine dikkat çeken Atış, sonrasında ise
yıllık yüzde 10-15 arası dengeli bir büyüme gözlendiğini belirtiyor. Atış’a
göre, Türkiye’de bu trendi yakalamak, denetimin etkinliğine bağlı olacak. İlk
aşamada kalite bölümleri içinde mühendis düzeyinde pozisyonlar oluşacak. Süreç
içinde ise çevre bölümleri oluşacak.
Manpower önce analiz
ediyor
Yeşil yakalı istihdamında uzman İK şirketlerinden biri de
Manpower. Şirketin Türkiye Genel Müdürü Ebru Coş’un verdiği
bilgiye göre, “yeşil yakalı” pozisyonu henüz terminolojimize girmiş değil. Talep
olan pozisyonların hangisinin yeşil yakalı olduğu analiz sürecinden sonra
anlaşılıyor. Ve bu anlamda Türkiye’de 8 bin 500’ü kamu kurum ve kuruluşlarında
olmak üzere 50 bin yeşil yakalı çalışıyor. Manpower Professional, bu tarz
spesifik alanlarda uzmanlaşmış profesyonellerin bulunması ve işe yerleştirilmesi
alanında hizmet sunuyor. Manpower Professional’ın portföyündeki enerji, yalıtım,
gıda, pazarlama şirketlerinin çoğunun çevresel iyileştirmeye yönelik
faaliyetleri var ve bu alanlarda uzmanlaşmış veya uzmanlaşmaya açık adaylar için
talep sürekliliği gözleniyor.
Yeşil yakalı işlerin çevre dostu ürünleri
ve servisleri içerdiğini söylen Coş’a göre, çevreyle ilgili çalışmalarını
geliştirmek isteyen firmalar yeni yeşil yakalı meslekler yarattılar. Yeşil
yakalı sektör süratle büyüyor ve gelişiyor. Örneğin yeşil işler, ABD’de şu anda
beşinci büyük sektör haline gelmiş durumda. Ayrıca yenilenebilir enerji alanında
gelinen nokta, bu alandaki uzmanlara duyulan ihtiyacı beraberinde getiriyor.
Yenilenebilir enerji danışmanları ilk akla gelen yeşil yaka pozisyonlar.
Bugüne kadar enerji mühendisliği olarak adlandırılan mühendislik dalı, günün
koşullarına uygun olarak faaliyet alanını güncelliyor. Yenilenebilir enerji
mühendisi diye tanımlanmasa da önemli bir yeşil yaka pozisyonunu temsil ediyor.
Çevre mühendisliği, sürdürülebilir kalkınma trendiyle birlikte yeniden
parlamakta olan mesleklerden biri. Bu eğitimi veren kurumlarda da birtakım
inovatif bakış açıları hayata geçirilerek mesleğin değerini yükseltmek mümkün.
Organik tarım ve pazarlama alanı hareketlenen bir başka alan. Bu noktada
klasik mesleki bilgilerin ötesinde bir vizyona sahip olan ziraat mühendisleri,
yüksekokul mezunları ve pazarlamacılar da değer
kazanıyor.
Atık yönetimi önem
kazanacak
AB mevzuatına uyum konusunda şirketlere danışmanlık
hizmeti veren CPS AG’nin Yönetim Kurulu Başkanı Tulu
Gümüştekin’e göre, AB’nin çevre müktesebatı içerisinde en kapsamlı
düzenlemelerden biri sanayi kirliliğinin önlenmesine yönelik atık yönetimi.
Dolayısıyla Türkiye’de de sanayi işletmeleri, lisans ve emisyon limit değerleri
temelinde sıkı koşullara tabi tutulacak. İşletme izin prosedürlerini yürüten
farklı kamu kurumları arasında etkin bir eşgüdüm mekanizması oluşturulacak. Buna
ilaveten, atık oluşumu ve bertaraf edilmesi, enerji verimliliği, hammadde
kullanımı, gürültü, kazaların önlenmesi gibi hususlar bütünsel bir yaklaşımla
ele alınacak. Kirliliğin kaynakta kontrolü, azaltılması, yeniden kazanımı ve
geri dönüşümü gibi önlemler yoğunlaşacak.
Şirketlerde çok geniş kapsamlı
bir geri dönüşüm süreci yaşanacağına dikkat çeken Gümüştekin’e göre, AB çevre
politikasına uyum kapsamında yeni arıtma tesisleri çıkacak, bunlar da yepyeni iş
sahaları yaratacak. Çevre alanında yapılacak yatırımlar 50 ila 70 milyar euro
arasında değişiyor. Altyapı yatırımları en fazla masrafın yapılacağı yatırımlar
olacak. Ölçüm sistemleri, yeraltı sularının temizliği, gürültü haritalarının
çıkarılması gibi konularda özel sektör için yeni iş sahaları açılacak.
Monster: İstihdam 100 bini bulabilir
Merkezi
ABD’de bulunan ve yeşil işler alanındaki kariyer imkanlarına yer veren Monster,
green careers, green MBA ve alt başlıklarda yol gösteriyor. Monster Türkiye’ye
göre ulaşım, inşaat, enerji, tarım gibi sektörlerde yeşil işlerin gelişmesi çok
daha kolay görünüyor. Bu alanda kamu ve özel sektörün işbirliğine bağlı olarak
karbon salımının azaltılması yönündeki çabalar karşılığını bulabilir.
Yenilenebilir enerji sektöründe rüzgar ve güneş enerjisine yapılacak yatırımlar
kısa sürede yüz binlerce yeni istihdam yaratacak. Yine yenilenebilir enerji
sektöründe bulunan jeotermal, hidroelektrik, biyokütle alanlarında da yüksek
seviyede istihdam potansiyeli bulunuyor.
Kamuda çevresel faaliyetlerde
istihdam edilenlere ve özel sektörde rüzgar endüstrisinde, organik tarımda,
ekolojik pazarlarda çalışanlara ve çevre mühendislerinin sayılarına
bakıldığında, 50 bin kişilik bir istihdam olduğu varsayılıyor. Sadece
hidroelektrik santrali, rüzgar santralleri ve jeotermal projelerin hayata
geçmesiyle bu sayının 100 binin üzerine çıkması mümkün.
Yeşil meslekler
*
Yenilenebilir enerji mühendisliği: Şu anda İstanbul Teknik
Üniversitesi’nde bulunan Enerji Enstitüsü enerji mühendisi yetiştiriyor.
Geçmişte bu bölüm, nükleer enerjiye odaklanmışken şu anda yenilenebilir enerji
ve konvansiyonel enerjiyle ilgili branşlarda da eğitim veriyor. Buradan mezun
olacak kişiler ilerleyen yıllarda yenilenebilir enerji mühendisi unvanını
alabilir ve bu alanda oluşacak meslek açığını kapatabilir. Bu alanlarda eğitim
veren başka bir bölüm de Bahçeşehir Üniversitesi’nde açılan Enerji Sistemleri
Mühendisliği Bölümü. Bu bölüm mezunlarını oldukça cazip kariyer fırsatları
bekliyor. Bu bölümden mezun olup MBA veya pazarlama mastırı yapanların önü ise
daha da açık.
* Yenilenebilir enerji danışmanlığı: Son
dönemde yenilenebilir enerji yatırımları hız kazandı. Bu şirketler için hem PR
ve pazarlama açısından hem de yeni enerji kaynaklarını kullanma açısından önemli
bir hamle olabilir. Bu alanda kendini geliştirecek başarılı mühendisler, MBA
veya pazarlama mastırı da yaparlarsa ilerleyen yıllarda çok iyi şartlarda
rahatlıkla iş bulabilirler.
* Green marketing
danışmanlığı: Şirketlerin çevre politikaları ve çevreyle ilgili sosyal
sorumluluk planlarını yürütmek ve duyurmaktan sorumlu. Ürünün üretiminden
tüketimine kadar çevre ve doğa dostu olmasını ve doğaya katkı yapmasını sağlamak
gibi görevleri yürütecek, pazarlama, işletme, endüstri veya çevre mühendisliği
bölümlerden mezun, kendini pazarlama odaklı yetiştirmiş kişiler bu alanda
çalışabilir. Şirketler, çevre bilinci geliştikçe böyle danışmanlara daha fazla
ihtiyaç duyacaklar.
* Yeşil insan kaynakları
yönetmenliği: Çalışanlar arasında çevre duyarlılığı yaratmaya, onların
şirket kaynaklarını daha tasarruflu kullanmalarını sağlamaya yönelik bir
pozisyon. Gereksiz kaynak tüketimini engelleyecek, ortak araç uygulaması,
personelin çevreyle ilgili projelere katılımı, ofis ve çevrenin doğaya uygun ve
doğaya zarar vermeyecek şekilde düzenlenmesi işlerini yapacak; işletme, insan
kaynakları, çevre konusunda bilgili insan kaynakları yönetmenlerine ve
uzmanlarına ilerleyen yıllarda daha çok ihtiyaç duyulacak.
*
Çevre ve enerji hukuku uzmanlığı: Şirketlerin doğal kaynaklar ve enerji
konularını yasal mevzuata uygun şekilde ve çevreyle uyumlu şekilde yönetecek
uzmanlara ihtiyaçları var. Bu uzmanlar, kamu ve özel sektör arasındaki hukuksal
konuları çözecek, ilerleyen yıllarda AB uyum yasaları çerçevesinde şirketlerin
bu yasalara uygun çalışmasını sağlayacak. Bu şekilde çalışacak enerji hukuku
uzmanlarına büyük ihtiyaç duyulacak. Bu alanda bir Enerji Hukuku Araştırma
Enstitüsü kurulmuş durumda.
* Doğal yaşam koçluğu: Gıda
mühendisliği, ziraat mühendisliği, çevre ve ekoloji mühendisliği alanlarından
birinden mezun olup sosyoloji, iletişim, psikoloji, sağlık alanında da kendini
takviye eden meslek sahipleri doğal yaşam koçu olabilir. Bunlar, hizmet
verdikleri kişinin yediği yemeklerden yaptığı sporlara, tatil yapacağı yere
kadar her şeyi planlayabilir. İnsanların daha uzun ve kaliteli yaşamasına
katkıda bulunabilirler.
* Ekolojik turizm/tatil
uzmanlığı: Önümüzdeki yıllarda doğa ve ekolojik turizm konusunda
uzmanlaşmış, kendini yetiştirmiş rehberlere/uzmanlara ve tesislere ihtiyaç
olacak. Doğal kaplıcalara sahip yerler, yaylalar, ekolojik tatil köyleri, tatil
çiftlikleri, orta yaş üstü tatilcilerin ve sağlıklı tatil isteyen kişilerin
çekim merkezi olacak.
* Organik tarım mühendisliği:
Organik ürün yetiştiriciliği son dönemde çok gelişti. Henüz bu alanda eğitim
veren bir üniversite yok. Ancak ziraat mühendisleri kendilerini bu alanda
geliştirirlerse önemli bir iş imkânına kavuşabilirler.
* Rüzgar
enerjisi uzmanlığı: Rüzgar, en bilinen ve en popüler yenilenebilir
enerji kaynaklarından biri. Ülkemizde şu anda çok sayıda şirket, rüzgar türbini
yapmaya başladı. Bu meslek açısından da büyük açık var. Rüzgar enerjisi alanında
ülkemizde yüksek lisans ve doktora eğitimi veren sadece bir kurum var. O da
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Rüzgar Enerjisi Araştırma Merkezi. Burada
rüzgar enerjisi, rüzgar türbinleri ve teknolojileri üzerine eğitimler veriliyor.
Mezunları iş bulma konusunda çok şanslı
görünüyor.
Yeşil işlerde çalışan
sayısı
Kaynak Dünya
geneli Seçilmiş
ülkeler
Rüzgar
300.000 Almanya
82.100
ABD
36.800
İspanya
35.000
Çin 22.200
Danimarka
21.000
Hindistan 10.000
Solar PV
170.000 Çin
600.000
Almanya
35.000
İspanya
26.449
ABD 15.700
Solar
Thermal
624.000 Çin
600.000
Almanya
13.300
İspanya
9.140
ABD 1.900
Biyokütle
1.174.000
Brezilya
500.000
ABD 312.200
Çin
266.000
Almanya
95.400
İspanya
10.349
Hidroelektrik
39.000
Avrupa
20.000
ABD 19.000
Jeotermal
25.000
ABD
21.000
Almanya 4.200
Toplam
2.332.000
Kaynak: Green Jobs
|
