Her Gün Yeni Bir Düşsel Kent

stanbul Modern Sanat Müzesi’nin Centre Georges Pompidou işbirliği ve Eğitim Sponsoru Garanti Bankası’nın katkılarıyla düzenlediği Genç İstanbul Modern etkinliklerinin ikincisi, çağdaş İspanyol heykelinin en önemli isimlerinden Miquel Navarro’nun oyun-yapıtı “Ayın Altında” ile sürüyor. Etkinlik, 25 Eylül-16 Aralık 2007 tarihleri arasında gerçekleşiyor.

6-16 yaş grubu çocuklar ve gençler, düşsel kentler yaratmayı seven ve doğduğu kent Valencia’nın yanı sıra Paris, Londra, Berlin gibi kentlerden de esinlenen Miquel Navarro’nun bu oyun-yapıtıyla, bir kentin kuruluş ve gelişim aşamalarını, mimari dokusunu oluşturan farklı dönemleri izliyor; dikey, yatay, form, yapı gibi sanatsal kavramlarla tanışıyorlar.

50 metrekarelik bir alana yayılan “Ayın Altında” çalışması, fabrika bacaları, sulama kanalları, meydanlar, gökdelenler, alışveriş merkezleri, lunapark, sirk ve müzesiyle çok farklı açılardan okunabilen düşsel bir kent... Etkinlikte, çocuklar ve gençler Navarro’nun tasarladığı küp, piramit, kule, sütun gibi çeşitli formlarla bir kentin sırlarını öğrenerek, kenti, oyunun kurallarına göre yeniden yaratmaya, gidilebilecek sayısız yolu keşfetmeye, yeni kentsel görünümler oluşturmaya başlıyorlar.

“Ayın Altında” başlıklı etkinlikte, çocuklar ve gençler, önce, yaşadıkları kente ilişkin gözlemlerini birbirlerine aktarıyor ve daha önceki etkinlikte yapılmış olan kentin çözümlemesini yapıp, kentin sırlarını keşfediyorlar.

Daha sonra da, Navarro’nun kent yaşamına dair kullandığı farklı biçimlerden yola çıkarak, “bir rüzgar kenti, sular üstünde bir kent, bir labirent-kent, bir yeraltı kenti, yüksekte bir kent, alçakta bir kent” düşlüyorlar. Ardından bir ‘kent sözlüğü’ oluşturarak; istasyon, okul, belediye, havaalanı, stadyum, kule, cami, postane, fabrika, müze, sinema, park, ev gibi sözcükleri bir araya getirip bir yerleşim alanı yaratıyorlar. Çocuklar bu alanı ve sınırsız türetilebilecek yolları yeniden biçimlendiriyor ve kurallar çerçevesinde değiştiriyor. Böylelikle bir çocuğun ve bir sanatçının bakış açısının buluştuğu bu noktadan her gün yeni kent alanları ortaya çıkıyor.

Bir kentin haritasını, yapısını inceleyerek, belirli bir kent planı seçip düşsel kentler yaratan çocuklar, bu üç boyutlu çalışmayla, kentin çizildiği coğrafi uzamı kavrama olanağı buluyor, aynı zamanda simgesel olarak gerçeklik üzerinde kontrol sahibi olduklarını hissediyorlar. Bir kentin biçimi, nasıl kurulması gerektiği ve önceliklerinin neler olduğu üzerine tartışmalar yapılarak, kentin merkezinde yeni bir mahalle planlanıyor, kentin siyasi iktidarı olarak bu alanın geliştirilmesiyle ilgili kararlar alınıyor. Bir kentin gereksinimi olan binalar sorgulanıyor ve ölçütler belirlenerek, kent Navarro’nun sayısız formlarıyla inşa ediliyor.

Çocuk ve gençlere, kent ile doğa ilişkisi, kentleşme, çevre bilinci ve geleceğin yaşama alanları üzerine düşünme fırsatı yaratan bu etkinlik, grup içinde paylaşımcı ve destekleyici bir ortamda kişisel düşünceleri özgürce uygulama olanağı sunuyor.

Miquel Navarro kimdir?
Çağdaş İspanyol heykelinin en önemli isimlerinden Miquel Navarro, 1945 yılında Valencia'nın Mislata kentinde doğdu. San Carlos de Valencia Güzel Sanatlar Okulu’nda öğrenim gördü. 1972 yılında kariyerine ressam olarak başladı, daha sonra heykelde karar kıldı. Yapıtları Valencia, Barselona, Brüksel, Kanarya Adaları (Las Palmas), Bilbao, New York gibi kentlerin müzelerinde yer almaktadır. Sanatçı, dünyanın bir çok kentinde kişisel sergiler açmış, önemli bienallerde yer almıştır. Navarro’nun yapıtları, mimari heykel kapsamında değerlendirilebilir.

Sanatçı mimari öğeleri soyutlayarak, farklı boyut ve biçimlerde sayısız heykelsi formlar yaratıyor. Bu formlar bazen tek başına bazen de biraraya gelerek kent soyutlamaları oluşturuyor. Navarro doğduğu yer olan Valencia bölgesinden ya da yolculuklarından yola çıkarak yeni kentler hayal etmeyi ve kurmayı seviyor. Gündelik yaşam deneyimleriyle kentleri yeniden tasarlıyor: Valencia’da uzun yıllar çalıştığı seramik fabrikasının yıkılışıyla, yapının geride kalan bacası Navarro’da bir heykel formuna dönüşüyor; Evinin çevresindeki sulama kanalları, gökyüzündeki yarım ay, tarlalarda rastladığı çekirgelerin antenleri yerleştirmelerinde yerlerini alıyorlar. Navarro’nun kentleri, tıpkı bizim Paris, Londra, Berlin, İstanbul kentlerini algılamamız gibi, belirli bir zamanda dondurulmuş ve alışkanlıklarımızın bir yansıması olan düşünsel kurgulardır. Bu kentlerde önceden hazırlanmış okumalarla yönlendirme noktaları yoktur. İzleyici kentte sıradan bir turist gibi bir yerden öbürüne dolaşır. Bu da belirli bir süre gerektirmektedir. Kentin bir kerede anlaşılması ve deneyimlenmesi zordur; ancak ilerledikçe, parça parça, azar azar algılanabilir. Navarro, bu etkinlikle, kentsel uzamı algılamanın sayısız yolunu sunuyor.

“Genç İstanbul Modern” nedir?
Genç İstanbul Modern, Garanti Bankası’nın sponsorluğunda, Paris’teki Centre Georges Pompidou ile ortak tasarlanan ve gerçekleştirilen, 2009 yılına dek İstanbul Modern’de sürdürülecek olan bir eğitim programı dizisidir. Fransa’daki Centre Georges Pompidou tarafından tasarlanan toplu sergi ve eğitim programının ilk etkinliği Taşın İçinde Saklı Kuş, 25 Mayıs-31 Temmuz 2007 tarihleri arasında, Constantin Brancusi’nin yapıtlarına özgü kavramlardan esinlenerek düzenlendi. Taşın İçinde Saklı Kuş – Brancusi’nin Yapıtlarına Dayanan Bir Oyun Alanı adlı bu etkinlik, 6-16 yaş arası çocuk ve gençlerin heykelde yaratıcı süreçlerle tanışmalarına aracı oldu. Etkinliğe katılan çocuklar ve gençler, Constantin Brancusi’nin taş, mermer ve ahşap yontma uygulamalarını ve yaşadığı dönemi, eğitsel sekiz interaktif oyunla keşfettiler. Taşın İçinde Saklı Kuş, Brancusi’nin heykellerinin temel dayanaklarındaki gizemi çözme, heykel yapım sürecini deneme, ayrıca sanatçının atölyesinde çektiği on yedi fotoğrafı izleme imkânı sunarken, modern - çağdaş heykele bir giriş olanağı yarattı.

Çocuklar ve gençler, 2009 yılına kadar, Genç İstanbul Modern’de, sanatçıları tanımaya, sanatsal yaratının gizemlerini anlamaya, işlevleri, çağrışımları, hissettirdikleri ve anlamlarıyla objeleri keşfetmeye, interaktif oyunlarla farklı deneyimler kazanmaya devam edecekler.