Çevrecilerin ve sivil toplum örgütlerinin karşı çıktığı "Zeugma mozaiklerinin taşınması ve sergilenmesi" konusundaki tartışmaya,mahkeme son noktayı koydu. Mahkeme, Zeugma mozaiklerinin taşınması ve sergilenmesi konusunda tek yetkilinin Kültür Bakanlığı olduğunu hükme bağladı. Böylece, Zeugma mozaikleri İstanbul'daki NATO Zirvesi'nde sergilenecek.
Gaziantep 1. Asliye Hukuk Mahkemesi, Zeugma Platformu ile sivil toplum kuruluşlarının Zeugma mozaiklerine müdahalenin önlenmesiyle ilgili olarak açtığı davada, mozaikler üzerindeki ihtiyati tedbir kararının kaldırılmasına karar verdi.
Zeugma mozaiklerinin, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından İstanbul'da yapılacak olan NATO Zirvesi sırasında Topkapı Müzesi'nde sergilenmesi amacıyla götürülmek istenmesi nedeniyle, Gaziantep'te oluşturulan Zeugma Platformu ve çeşitli sivil toplum örgütlerinin, eserlere müdahalenin önlenmesiyle ilgili açtığı duruşmaya, tarafların avukatlarının yanı sıra sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katıldı. Arkeolog Roberto Nardi'nin avukatları Figen Peri ve Ebru Gümüşburun, davanın görev yönünden reddine karar verilmesini istediler.
Kültür ve Turizm İl Müdür Vekili Mehmet Aykanat da Kültür ve Turizm Müdürlüğü'nü temsilen mahkemeye geldiğini, husumetin kendisine değil, Bakanlığa yöneltilmesini isteyerek davanın reddini talep etti.
Gaziantep Arkeoloji Müzesi Müdürü Hamza Güllüce ise paketlemesi yapılan ve hakkında tedbir kararı verilen kültür varlıklarıyla ilgili eserlerin kendisine yediemin olarak teslim edildiğini söyledi. Daha sonra Gaziantep 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin, yaklaşık 2,5 ay kapalı olan Zeugma mozaiklerinin bulunduğu Arkeoloji Müzesi'nin açılmasına vesandıklarda bekletilen mozaiklerin tekrar teşhir yerlerine konulmasınakarar verdiğini hatırlatan Güllüce, ''Bu eserlerden bir kısmını, sergilenmek üzere açtık. Ancak paketlemelerde yanlış işlem olduğunu gördüm. Yetkili kişilerin huzurunda diğer paketlerin açılmasını talep ediyorum'' diye konuştu.
Davacı vekillerinden Mete Sayın ise kültür ve tabiat varlıklarınınkorunmasıyla ilgili kanunun 20. ve 6. maddesinde, kültür varlıklarınınnasıl bir işleme göre veya nerede sergileneceğinin açıkça belirtildiğini ifade ederek, şöyle konuştu:
''Kanun hükümlerine uymayan ve üst makamlardan verilen bir emir olsa dahi, ilgili memurların bunu uygulamaması gerekir. Kaldı ki ortada usulen verilmiş yasal bir karar da yoktur. Usulsüz işlemler yapılmaktadır. Davaya bakmaya, mahkemeniz görevlidir. Anayasa'nın 137.maddesi de bu şekilde usulsüz ve kanunsuz işlem yapanların sorumlu olacağını öngörmüştür. Tüm talep ve isteklerimiz ile beyanlarımız dikkate alınarak, davamızın kabulü yönünde karar verilmesini talep ediyoruz.''
''DAVACILARIN TEMSİL YETKİLERİ YOK''
Hakim Yakup Şafak, tarafları dinledikten sonra, gerekçelerini de açıklayarak, ihtiyati tedbir kararının kaldırılmasına karar verdi.
Kararda, 2863 Sayılı Kanun kapsamında olan menkul veya gayrimenkulniteliğindeki kültür eserlerinin bulundukları yerden yurtiçi veya başka yerlere taşınıp taşınamayacağı konusunda karar verme yetkisinin,genel yetkili mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesi'nde olduğu belirtildi.
2863 Sayılı Kanun'un 5. maddesinde, kanun kapsamındaki kültür varlıklarının devlet malı olduğunun açıkça belirtildiği ifade edilen kararda, şunlar kaydedildi:
''Devlet organlarının her haliyle bu konuda görevde olmasına, hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ve mahkemelerinde kimsenin dayanağı ve kanun olmayan ya da yetki verilmeyen bir konuda devlet adına veya ilgili kuruluş adına yetki kullanamayacağına, bu nedenle özellikle davacı durumundaki kuruluşların ve şahısların bu davada, davacı olarak temsil yetkilerinin bulunmamasına karar verilmiştir.''
''YURTDIŞINDA DAHİ TEŞHİRİ, AÇIK KANUN HÜKMÜ...''
Kararda, aynı kanunun 24. maddesinin de menkul niteliğindeki kültür varlıkları ve eserlerinin teşhir ve taşınmasıyla ilgili konuları kapsadığı, bu eserlerin gerektiğinde yurtdışında dahi teşhir edilmesinin, açık bir kanun hükmü olduğu vurgulanan kararda, mozaik veheykellerin, Birecik Vadisi'nden kazı sırasında bulunup müze merkezinetaşındığı ve bu haliyle de menkul bir kültür varlığı olduğu dikkate alındığında, esas olaylarda uygulanması gereken maddenin 24. madde olduğu görüşüne yer verildi.
Hakim Şafak, taşıma ve teşhir konusunda yetkili makamın devlet adına Kültür ve Turizm Bakanlığı olduğunu, ''uzmana ambalajlatma ya dasigorta için tespit yapılması'' gibi işlemlerin de başlatıldığını belirterek, davanın reddedilmesi ve 2. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin tedbir kararının hemen kaldırılması yönünde karar verdi.
DAVANIN GELİŞİMİ
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Gaziantep'teki sivil toplum kuruluşları arasındaki anlaşmazlık, Zeugma mozaiklerinin kapısı kilitli bir salonda korumaya alınması ve eserlerin İstanbul'da yapılacak NATO Zirvesi'ne katılacak yabancı konuklar için Topkapı Müzesi'nde sergileneceğine ilişkin haberler üzerine başladı. Zeugma mozaiklerinin bir başka ile götürülmesine karşı çıkan sivil toplum kuruluşları temsilcileri güçbirliği yaparak Zeugma Platformu'nu oluşturdu.
Platform, eserlerin İstanbul'a taşınmak üzere sandıklara yerleştirildiği 11 Mart'ta, taşınmaz eserlerin naklinin suç olduğu iddiasıyla Nöbetçi Asliye Hukuk Mahkemesi'ne başvurarak ihtiyati tedbir kararı aldırdı. Platform, mozaiklere müdahalenin önlenmesi amacıyla Gaziantep 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde dava açmıştı.
Gaziantep 1. Asliye Hukuk Mahkemesi, 12 Mayıs 2004 tarihinde, yaklaşık 2,5 aydır kapalı olan Zeugma mozaiklerinin yer aldığı arkeoloji müzesinin açılmasına ve sandıklarda bekletilen mozaiklerin tekrar teşhir yerlerine konulmasına karar vermişti.