Çınar ilçesi yakınlarında Diyarbakır- Mardin karayolundaki UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan Zerzevan Kalesi'nde Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dicle Üniversitesi iş birliği ile 2014 yılında başlatılan kazı çalışmaları devam ediyor. Gerçekleştirilen kazı çalışmalarıyla yeni buluntular ve yapılar keşfediliyor.
DHA’da yer alan habere göre; tarihi milattan önce Asurlular dönemine kadar uzanan Roma İmparatorluğu'nun doğudaki son garnizonu olan, yer altı ve yer üstü şehri bulunan kale, 639 yılında İslam ordularının fethine kadar kesintisiz olarak kullanıldı. Günümüze yapılan kazılarda Roma İmparatorluğu'nun doğu sınırındaki ilk tapınağı olan ve törenlerin gizli yapıldığı gizemli Mithras Tapınağı da ortaya çıkarıldı. 1200 metre uzunluğunda surlarla çevrelenmiş askeri yerleşimde, kamu yapılarının bulunduğu güney alanda, gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, cephanelik, kaya sunağı gibi mimari kalıntılar da yer alıyor. Kuzeyinde ise cadde ve sokaklar ile konutların bulunduğu alanda aynı zamanda su sarnıçları, yer altı kilisesi, yer altı sığınağı ve dünyanın en iyi korunmuş Mithras Tapınağı bulunuyor. Surların dışında ise yerleşime su sağlayan kanallar, sunu çanakları ve taş ocakları, nekropol alanında ise kaya mezarları ve tonozlu mezarlar dikkati çekiyor.
Yerli ve yabancı turistlerin yoğun ilgi gösterdiği Mithras Tapınağı'nın çevresinde yapılan kazılarda farklı yapılardan tapınağa giriş yapıldığı ortaya çıktı. Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, "Buranın bu kadar ilgi çekmesinin, bu kadar merak uyandırmasının nedeni Roma'nın gizem dini Mithras var. Bütün ayinleri yer altı tapınaklarında ve büyük gizlilik içinde yapılıyor. Zerzevan Kalesi de dünyada en iyi korunmuş Mithras tapınaklarından birisine sahip. Biz bu yılki çalışmalarda Mithras ile bağlantılı yeni yapılar bulduk ve aslında kutsal alana girişten önce birçok yapının, kutsal alandaki törenlerin düzenlendiği yerle bağlantılı olduğunu gördük ve bu alanda çalışmalarımızı yoğunlaştırdık. Mekanların Mithras ile bağlantısına bakarsak 1700-1800 yıllık mekanlar bunlar. Tapınakta ayinler yapılırken gerek koridorlardan gerekse farklı yapılardan giriş yapılıyor. Bu nedenle bunun bu gizem dini ile ilgili olduğunu düşünüyoruz ve kazıları da bu nedenle Mithras Tapınağı ile bağlantılı yapılarda sürdürüyoruz. Tabii farklı alanlarda çalışmalar yapılıyor ama şu an ağırlığımızı biraz daha bu Mithras Tapınağı'na bu Roma'nın gizem dinini içinde barınan Mithras'ın batısındaki ve burayla bağlantılı yeni bulunan yapılarda sürdürüyoruz. Mithras ile bağlantılı koridorlar ortaya çıkarmıştık. Şimdi koridorlarla birlikte baktığımız zaman tapınağa geçişi sağlayan yapılar var. Bunlar üstü kapalı ve dışarıdan tapınağın da görünmediği, tapınağı da kapatan yapılar. Yapı kompleksi olduğunu söyleyebiliriz." dedi.
Törenlerin bir kısmının bu yapılarda gerçekleştirildiğini düşündüklerini söyleyen Doç. Dr. Aytaç Coşkun, bu alanda yürütülen çalışmaları yıl sonunda tamamlamayı hedeflediklerini aktardı. Doç. Dr. Coşkun, "Ana ibadet edilen yere doğrudan giriş yapılmıyor ve muhtemelen bunlar Mithras'ın ritüelleriyle ilgili olmalı ve yeni bulunan yapılar da çok odalı yapılar. Törenlerin bir kısmının buralarda yapıldığını düşünüyoruz. Buradan belli töreni gerçekleştirdikten sonra asıl törenin yapıldığı Mithras'a yani tapınağın içine giriş yapılıyor. Mithras Tapınağı ile bu yapılar arasındaki yapıyı tam anlamıyla söyleyebilmek için kazıların tamamlanması gerekiyor. Mithras ayininde birçok aşamalar ve farklı törenler var. Bir gizem dini olduğu için çok fazla dışarıya açıklanmıyor. Bu nedenle biz Mithras ile ilgili bilgileri daha çok arkeolojik bulgular ve söylencelere göre söyleyebiliriz. Buradaki çalışmalarla tapınağın içinde hangi törenler düzenleniyor ona bakacağız. Tapınağın içindeki törenleri biliyoruz, çünkü çalışmayı tamamladık. Hem kompleks yapılar var tapınakla bağlantılı hem de farklı koridorlar var. Bu da belki tapınaktaki derecelere göre kademeli olarak bu koridorlar ve bu büyük kompleks yapılar kullanılmış olmalı. Özellikle Mithras'ın batısındaki çalışmaları bu yılın sonunda tamamlamayı düşünüyoruz. Tapınağın hemen yanında sığınak yapısı var. Aslında yeraltına devasa yapı inşa etmişler. Bu sığınak yapısı 5 havalandırmalı, döner merdivenli, yeraltına inşa edilmiş çok büyük bir galeri. 400 kişinin barınabileceği bir yapı. Fakat biz bu yapının da Mithras Tapınağı'na yakın olması ve bu yeni ortaya çıkardığımız kompleks yapılarla bir arada olması sebebiyle orada da yine Mithras ile ilgili ayinlerin düzenlendiğini düşünüyoruz." diye konuştu.
