Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu, aralarında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) ve Türk Tabipler Birliği'nin de bulunduğu kamu kurumu niteliğindeki meslek örgütlerini masaya yatırdı. Köşk'ün raporuna göre bu örgütlerin yıllık gelirleri 1,6 milyar TL. Son 5 yılda gelir fazlası veren TOBB'un 510 milyon lira nakit parası var.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını mercek altına alan Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (DDK) ilginç tespitlerde bulundu. Kurulun hazırladığı rapora göre, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK), Türk Tabipler Birliği (TTB), Türkiye Barolar Birliği (TBB) ve Türkiye Noterler Birliği gibi pek çok kuruluşun gelir ve gider kalemlerinde belirli bir standardı bulunmuyor. Her kuruluşun özelliğine göre farklı uygulamalar olduğuna dikkat çekilirken, meslek kuruluşlarının birlik, oda, borsa, baro, şube gibi tüm birimlerinde bir yılda elde edilen gelir tutarı ise yaklaşık 1 milyar 611 milyon lira olarak hesaplandı. Raporda, fon, hesap ve iştirakler de dahil edildiğinde, bu rakamın 2 milyar liraya ulaşacağı belirtiliyor.
Devlet Denetleme Kurulu raporuna göre TOBB son beş yıldır gelir fazlası veriyor. Toplam fazla miktarı 651,4 milyon liraya çıkarken, gelir fazlaları 'Birlik İhtiyatları' adı altında değerlendiriliyor. 31 Aralık 2008 tarihi itibarıyla birlik ihtiyatları toplamı 1 milyar 483 milyon 253 bin lira. Köşk'ün raporuna göre birlik bütçesinin ihtiyatlar hesabında toplanan nakit fazlaları ile zaman zaman taşınmaz mal alımları yapılıyor. TOBB'un 31 Aralık 2008 tarihi itibarıyla 538 milyon 267 bin lira nakit bakiyesi bulunuyor. Bunun 509,3 milyon lirası birlik nakdinden oluşuyor.
Birliğin gelirleri aidatlar, hizmetler karşılığı alınacak ücretler, bağış ve yardımlar, yayın gelirleri, faiz ve temettü gelirlerinden oluşuyor. Giderler ise personel başta olmak üzere genel giderler, sabit kıymet giderleri, kanuni aidat ve pay giderleri ile bağış ve yardımlar. Bütçeden yapılan harcama ise birlik başkanı veya yetkilendirdiği başkan yardımcısı ve genel sekreterin veya sayman üyenin ortak imzasıyla yapılabiliyor. Odalar ve borsaların her yıl tahsil edilen gelirlerinin yüzde 8'ini aidat olarak, TOBB Yönetim Kurulu'nun belirleyeceği bankalardan birine yatırmaları gerekiyor.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının gelir ve gider kalemlerine ilişkin standart bir uygulanmanın bulunmadığı tespit edilirken, her bir kuruluşun özelliğine göre farklı uygulamalara rastlanıyor. Bazıları sadece üye aidatlarıyla giderlerini karşılarken, bazılarında hizmet bedelleri ve kurs ücretleri ön plana çıkıyor. Bazıları ise belge ve kâğıtları veya onay süreçlerini çok yüksek bedellerle üyelerine satarak yüksek gelirler elde ediyor. Köşk'ün raporunda, 5 bin ayrı birimden oluşan kuruluşların gelir ve giderlerini toparlamanın mümkün olmadığına dikkat çekilirken, bilgilerin toplanamamasının sebebi kuruluşların mali tablolarının birbirlerini tutmaması ve birliklerin dahi kendi odalarından bilgi toplamakta zorlanması olarak gösteriliyor.
Devlet Denetleme Kurulu tarafından masaya yatırılan meslek kuruluşlarının tüm birimlerinden bir yılda elde ettikleri gelir tutarı yaklaşık 1 milyar 611 milyon lira olarak tahmin ediliyor. Birliklerin bünyelerinde kurulu bulunan yardımlaşma fonları, değişik teminat hesapları, üyelerinin emekliliklerine yönelik hesaplar ile meslek kuruluşlarının sahibi ya da ortağı oldukları vakıflar ve şirketler de bulunuyor. Meslek kuruluşlarına ait değerli arazi ve binalar mevcut. Birçoğu gelir fazlalarını mevduat hesabında veya menkul kıymet alımında değerlendirirken, bazı oda ve şubeler kendi maaş, huzur hakkı, kira, telefon, elektrik ve diğer ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanıyor. Köşk'ün tespitine göre mevcut uygulama çerçevesinde odalardan alınan yüksek paylarla birlik ve konfederasyonlar güçlenirken, odalar ise zayıflamış. Köşk bu meselenin çözümü için meslek kuruluşlarında merkez paylarının yüzde 5'i geçmemesi gerektiğine dikkat çekiyor.
TOBB Hesaplarının Dağılımı (TL) (31 Aralık 2008 itibarıyla)
Birlik nakdi 509.315.897
Kefalet hesabı 19.786.965
Bakanlık iç ticaret hesabı 3.594.089
Bakanlık TSG yüzde 10 hesabı 5.570.206
Toplam 538.267.157
Meslek Kuruluşları Ne Kadar Aidat Alıyor? (TL)
Kuruluş - Miktar
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 67-333
TESK 67-167
Türkiye Ziraat Odaları Birliği 13-3.300
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği 60-120
Türk Tabipler Birliği 39-194
Türk Dişhekimleri Birliği 114-230
Türk Veteriner Hekimleri Birliği 60-120
Türk Eczacılar Birliği 13-27
Türkiye Barolar Birliği 54-214
TÜRMOB 210-4.200
Türkiye Noterler Birliği 6.335
Türkiye Bankalar Birliği 30.000-600.000
Türkiye Katılım Bankaları Birliği 250.000
Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kur. B. 3.436-10.384