Yabancı ülkelerde başarı ile uygulanan, ipoteğe dayalı konut kredisi sistemi (mortgage) Türkiye’de de yakında devreye girecek. Hükümetin, istihdam yaratma ve bu alandaki kayıtdışılığı önleme bakımından büyük bel bağladığı mortgage yasa tasarısı, şu anda Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bulunuyor.
Sosyal bir proje
Mortgage, sosyal boyutlu bir proje. Dar gelirli vatandaşlarımızın, daha ucuz maliyetle konut almasına yardımcı olabilecek. Bu aşamada, sistemin iki boyutu önem kazanıyor.
Birincisi, 100 bin YTL’ye kadar olan, konut kredisine isabet eden faizin, gelir vergisi matrahından hem ücretliler hem de beyannameli mükelleflerce indirilmesine olanak sağlanması gerekiyor. Bu sosyal amaçlı proje olması yönünden, çok önemli. Mevcut tasarıda, maalesef bu tür bir indirim yer almıyor.
Yabancı ülkelerde, örneğin; Belçika, Norveç, Danimarka, İtalya, Hollanda, Portekiz, İspanya, İsveç, İsviçre ve ABD gibi ülkelerde, faiz ödemeleri gelir vergisi matrahından indirilebiliyor. Hatta Belçika ve İspanya gibi ülkelerde, ana para ödemeleri bile gider olarak indirilebiliyor.
İkincisi, mortgage ile ilgili sistemin, tam olarak yürürlüğe girebilmesi için, uzun vadeli kredi müessesesinin çalışıyor olması gerekiyor. Türkiye’de şu anda 20 ya da 30 yıllık kredi verilmesi çok zor gözüküyor. Bunun için yurt dışından fon alınması gerekiyor. Yurt dışına ihraç edilecek "ipotek teminatlı menkul kıymetler" tıpkı eurobondlarda olduğu gibi, yüzde 15 stopaja tabi tutulmadığı takdirde, yurt dışından orta ve uzun vadeli kredi sağlanması kolaylaşır. Tasarı da bu da yok!
Yukarıda belirttiğimiz, vergi avantajlarının sağlanmaması nedeniyle, mortgage olayında, ayağa kurşun sıkılmış oluyor. Bu şekliyle yasalaşması halinde, çocuk sakat doğmuş olacak!..
Fıkra gibi uygulama
Dar gelirli vatandaşların, ödeyeceği konut kredisi faizinin, gelir vergisi matrahından indirilmesine karşı çıkılması olayında, fıkra gibi bir uygulama yaşanıyor.
Adamın birden fazla evi veya işyeri varsa ve kiraya da vermişse; "arkadaş sen ödediğin faizlerin tamamını, kira gelirini beyan ederken indirebilirsin" deniliyor. Daha ötesi, konut olarak kiraya verilen bir konutun, iktisap (edinme) yılından itibaren, 5 yıl süre ile iktisap bedelinin yüzde 5’ini, kira gelirinden indirmesine olanak sağlanıyor (Bkz. Gelir Vergisi Kanunu, Md.74/4).
Öte yandan, başını sokacak bir ev almak isteyen vatandaşa, ödediği faizi, vergi matrahından indirme şeklinde bir kolaylık sağlanmıyor. Faizi indirme kolaylığı sağlanmadığı gibi, evi edinme bedelinin yüzde 5’ini, vergi matrahından gider olarak indirme olanağı da sağlanmıyor.