Mimarlık dünyamızı 33 yıldır kesintisiz "aydınlatan" YAPI dergisinin 300. sayısını kutlarken şunu belirtmiştim: "Yanlışları sorgulayan, doğruları özendiren yayın anlayışıyla, adeta bir 'sivil denetim ve izleme kurumu' işlevini üstlendi..." (Cumhuriyet-01 Kasım 2006)
Bu işlev, imar ve kentleşme serüvenimizin de 1970'lerden günümüze "belleği"ni içeriyor. Aynı belleğin okurlarla paylaşıldığı "YAPI ile 33 yıllık yolculuk" ise 300. sayının "eşsiz bir armağan"ı...
İşte, Doğan Hasol 'un rehberliğindeki yolculuktan anımsatmalar:
70'lerin unutulmazları
Temmuz-1973'teki ilk sayıda, "Boğaziçi Köprüsü"yle birlikte "Keban Barajı"nın açılış haberleri var.
1974 sayılarından "ders alınacak" bir anı ise İmar ve İskân Bakanı Ali Topuz'un 32 yıl önce, sanki "bugün"ü de anlatan sözleri; "Nâzım Plan'ın 15 yıldır tamamlanmamış olması, düzensiz kentleşmeye neden oluyor.." Demek ki İstanbul'un "plan"ı tam 47 yıldır bitirilemiyor...
Ya Cumhuriyetin 50. yılı anısına İstanbul'a dikilen 20 heykel? Metin Haseki'nin "Negatif Form" adlı heykeli ertesi günü çalınmış; Gürdal Duyar'ın Karaköy'e konan "Güzel İstanbul" heykeli ise "ahlaki" gerekçeyle kaldırılmış... Geri kalanların da çoğu artık yoklar...
1975'in sayılarında hemen göze çarpan "Tarihi ve doğası zengin 47 ilin imar planlaması kapsamına alınması" ; demek ki diğerleri için "plansız"lık önemsenmiyor!.. Aynı yıl İmar ve İskân Bakanı Selahattin Babüroğlu'nun yabancı mimar ve mühendisleri "yasak"layan genelgesindeki "tüm projelerin Türk uzmanlarca yapımı"nı öngören talimatı, bugünkü "AB anlayışı" karşısında insanı duygulandırıyor...
1976'lara bakarken, ünlü grafik sanatçımız Mengü Ertel'in Paris'teki sinema festivalinde "Jan Dark'ın Çilesi" afişiyle "büyük ödül"ü aldığını anımsıyoruz. Planlama eğitiminde de Akademi'de önemli bir sayfa açan; "Mimarlık Bölümü Şehircilik Araştırma Enstitüsü" kuruluyor...
1977 sayılarında, 1980'deki "ilk Ağa Han Ödülü"nü alan, Turgut Cansever ve Ertur Yener'in tasarladıkları Türk Tarih Kurumu Binası (Ankara) var. Aynı yıl, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nce ilk kez "İstanbul Sanat Bayramı" kutlanıyor..
1978'de İstanbul Spor ve Sergi Sarayı'nda (şimdiki Lütfü Kırdar) gerçekleşen "ilk Yapı Fuarı" da YAPI'da geniş yankı bulurken, Vehbi Koç diyor ki: "Avrupa fuarlarından farksız..."
Yine o yıl, Beyoğlu'ndaki Çiçek Pasajı bakımsızlıktan çökerken, 1974'teki Kıbrıs Barış Harekâtı nedeniyle ABD'nin Türkiye'ye başlattığı silah ambargosunu kaldırma kararı da YAPI'daki haberler arasında...
1979'da Ağa Han'ın "İslam Mimarlığı" için 11.5 milyon dolarlık katkıda bulunacağı açıklanıyor; böylece 1980'de başlatılacak mimarlık ödüllerinin de ilk duyumları alınmış oluyor...
12 Eylül'ün ardından
1980, mimarlarımızın Ağa Han Mimarlık Ödülü'nü paylaştığı yıl. Turgut Cansever'in Türk Tarih Kurumu binası ve Bodrum'daki Ertegün Evi; Ertan Çakırlar'ın da Edirne Rüstem Paşa Kervansarayı restorasyonu...
12 Eylül darbesinin YAPI'daki haberi ise şöyle: "Sabahın erken saatlerinde Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Yurtta sıkıyönetim ilan edildi. Spor ve Sergi Sarayı'ndaki Yapı Fuarı da kapandı..."
1981 sayılarında, İzmir'de düzenlenen -ilki Atatürk döneminde yapılan- 2. Türkiye İktisat Kongresi'nin yanı sıra TOKİ'nin kurulduğu "Toplu Konut Yasası" da yer alıyor. 1982'nin tanıklıkları arasında ise YÖK'ün Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'ni "Mimar Sinan Üniversitesi"ne, Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi'ni ise "Yıldız Teknik Üniversitesi"ne dönüştürmesi var...
1983'te Anadolu Medeniyetleri Sergisi, İstanbul'da Aya İrini, Hasahırlar, İbrahim Paşa Sarayı, Askeri Müze, Topkapı Sarayı, Arkeoloji Müzesi ve Ayasofya'da 12 bin eseri içerecek zenginlikte açılıyor.
Aynı yıl Nail Çakırhan'ın Gökova Körfezi'ne bakan özgün tek katlı evi Ağa Han Ödülü'nü kazanınca "tasarımcısı diplomalı mimar olmadığı" için kimi mimarlarca eleştiriliyor; ancak Çakırhan'ın yöresel mimari çalışmalarıyla bezenen Akyaka beldesi, Ege kıyılarında geleneksel dokusunu ve doğal kimliğini "bütünüyle koruyabilmiş tek yerleşme" olunca, ödülün "anlam" ı da daha bir değer kazanıyor...
YAPI'nın belleğindeki gezintiyi günümüze kadar sürdürmek için galiba en doğrusu 300. sayıyı alıp koltuğa gömülmek... Çünkü 2000'lere doğru dergimiz artık "aylık" yayımlanır.. Gökkafes'lerden 3. köprü tartışmalarına; depremlerin felakete dönüşmesinden turizm merkezlerindeki "uygunsuz mimari" salgınına kadar belgelediği gerçekler de "bugünlere uzanan etkileri" yle, özetlenemeyecek önemli gelişmeleri içeriyor...
Teşekkürler bu yolculuğu kazandıranlara ve yeniden yaşatanlara...