Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın elektrik borsası olarak adlandırdığı Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi’nde (PMUM) bu yıl başında devreye giren saatlik fiyat uygulaması ‘S.O.S’ veriyor. Elektrik üreticileri, Enerji Bakanlığı’na ‘borsada fiyatlar oldukça düştü, maliyetin altında devlete elektrik satıyoruz’ diye tepki gösterdi.
Ayrıca üreticiler kamunun santrallarının fiyatları düşürmesinden şikayetçi. Elektrik üreticileri geçtiğimiz hafta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ile bir araya gelerek kamuya PMUM üzerinden sattıkları elektrik fiyatlarının düşüklüğünden yakındılar.
Özel sektörün uygulamaya geçilmesi durumunda sıkıntıların ortaya çıkacağı uyarısına karşın uygulamaya geçilen sistemin özellikle doğalgaz çevirim santrallarını zor durumda bıraktığı, yeni kurulan santralların yatırım yapamaz duruma geldiği belirtildi. Yağmurların mevsim normallerinin üzerinde yağması nedeniyle hidroelektrik santrallarındaki doluluğun arttığı bu nedenle doğalgaz çevirim santrallarından daha az elektrik satın alındığı kaydedildi.
Saatle fiyat tutmuyor
Elektrik tüketiminin yüzde 15’ini oluşturan PMUM’un yeni sistemiyle ortaya çıkan sorunlar arasında şunlar sıralandı: Elektrik üreticileri 1 Aralık’ ta devreye giren sistemle birlikte, fiyatlar oldukça düştü. Özel sektör ürettiği elektriği maliyetlerinin altında satmak zorunda kalmaktadır. Ardı ardına gelen günler ve ilgili saatler kıyaslandığında oluşan fiyatlar arasında tutarsızlık söz konusudur. Fiyatlardaki düşüşün önemli bir sebebi, Dağıtım Şirketleri’nin vermiş olduğu talep tahminlerinin ve ikili anlaşma miktarlarının sisteme düşük girilmesinden dolayı sistemde arz fazlası oluşmasıdır. Mevcut uygulamada Milli Yük Tevzi Merkezi’nin (MYTM) yapmış olduğu yük tahmini ile sisteme girilen tüketim miktarları arasında ciddi farklar olduğu göze çarpıyor.”
Arz fazlası var
2009’daki kriz nedeniyle elektrikte ortaya çıkan talep daralması PMUM fiyatlarını da derinden etkilerken, özel sektör kamunun santrallarının fiyatlarını düşürmesinden şikayetçi oldu. Bakanlığa sunulan raporda şu sorunlar sıralandı:
* Kamu santralları gerçekçi olmayan çok düşük yük alma fiyatları vermektedir ve buna bağlı olarak serbest piyasayı bozucu bir etkide bulunmaktadır. Piyasada yüzde 76 oranında hakim konumunda olan kamunun, ekonomik kriz sonucu oluşan arz fazlasını ve son dönemde elde edilen su gelirlerini kullanarak fiyatları aşağıya çekmek istediği yönündeki görüntünün ortadan kaldırılması gerekiyor.
* Dengeleme Güç Piyasası’nda talimatların yerine getirilme süresi, sadece hidrolik santrallar dikkate alınarak 15 dakika ile sınırlı tutulmuştur. 15 dakikalık süre, termik santralların talimatları yerine getirebilmesi için teknik açıdan yeterli değildir. Termik santralların de bu piyasada yer alabilmesi için talimatları yerine getirme ve talimat alma sürelerinin uzatılması gerekiyor.
* DGP’de 10 dakikalık süreye kadar düşen talimatlar söz konusu olmaktadır. Hatta 1-2 dakikada minimum yükten tam yüke çıkılması veya tam yükten minimum yüke veya 0’a düşülmesi talep edilmektedir. Ayrıca, bu talimatların daha sonra iptal edilmesi de söz konusu olabilmektedir. Bu şekilde çok sık dur/kalk yapılması özellikle doğalgaz santralları için risk oluşturmaktadır. Bu uygulama devam ettiği takdirde üretimde kullanılan makine ve ekipmanlar teknik olarak çok kısa sürede yıpranacak ve ekonomik ömürleri ciddi anlamda azalacaktır. Bu da uzun vadede ülkenin kullanılabilir üretim kapasitesini etkileyecektir.
* Dağıtım şirketleri halen gerçekçi tüketim rakamlarını sisteme girmemektedir. Dağıtım Şirketleri talep tahminlerini gerektiği gibi yapamadığı sürece dengeleme güç piyasası ve gün öncesi planlamada oluşan fiyatlar üreticileri mağdur etmeye devam edecektir.
* Otomatik Sayaç Okuma sisteminde tüm üretim ve tüketim sayaçlarının olmaması sonucunda gün öncesi üretim-tüketim planı yapılamıyor.
* Termik santrallar Dengeleme Güç Piyasası Yönetim Sisteminde saatlik tek fiyat vermek zorundadır. Bu sistemde, eski DUY sisteminde var olan gün öncesinde talep tahminleri açıklanmamaktadır ve buna bağlı olarak gün öncesinde fiyat tahmini yapılamıyor.
* Ayrıca yine bu sistemde gün öncesi piyasasında ilan edilen fiyatlara göre daha ucuz teklif edilen blok veya saatlik fiyatlara rağmen emir alınamıyor.