Yaklaşık 20 yıldan beri uygulanan 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu'nun günümüz ihtiyaçlarını karşılayamaması, Avrupa Birliği ve uluslararası ihale mevzuatıyla paralellik göstermemesi ve idare ile mükellef arasında oluşan ihtilafları çözmekte yetersiz kalması gibi nedenlerle, toplumun hemen her kesiminde ortaya çıkan yeni bir ihale yasası hazırlanması yönündeki istekler sonucu hazırlanarak, TBMM'de kabul edilen ve 22 Ocak 2002 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı İhale Sözleşmeleri Kanunu 1 Ocak 2003 tarihinde yürürlüğe girdi.
Ancak, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun yürülükten kaldırılmaması nedeniyle, halen ortada üç ayrı yasa ile yönlendirilen bir kamu ihale mevzuatı bulunuyor.
Avrupa Birliği'ne ve uluslararası mevzauta uyum sağlamak açısından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, ihale sürecinin sözleşme aşamasına kadar olan kısmıyla ilgili hükümler içermekte, bu aşamadan sonrasını oluşturan sözleşme düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar ise 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ile düzenlenmiş bulunmaktadır.
Yeni yasal düzenlemenin getirdiği değişiklikler ana başlıkları ile şu şekilde sıralanabilir :
1. Kamu ihalelerinin kapsamı hem daraltıldı, hem de genişletildi :
4734 Sayılı Kanunun 1.maddesi, İhale Kanunu'na tabi idarelerin kapsamının bütün devlet kuruluşlarını içine alacak şekilde genişletmiştir. 2886 Sayılı Kanunda sadece genel ve katma bütçeli kuruluşlar, il özel idareleri ve belediyelerle bunlara bağlı döner sermaye ve fonlar sayılmışken, yeni düzenlemede bunlara ek olarak,
* Enerji, su, ulaştırma ve telekomünikasyon sektörlerinde faaliyet gösterenler dahil, kamu iktisadi kuruluşları ile iktisadi devlet teşekküllerinden oluşan kamu iktisadi teşebbüsleri.
*Sosyal güvenlik kuruluşları, fonlar, özel kanunlarla kurulmuş ve kendilerine kamu görevi verilmiş tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar (mesleki kuruluşlar hariç) ile bağımsız bütçeli kuruluşlar.
* (a), (b) ve (c) bentlerinde belirtilenlerin ortak oldukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler.
*4603 sayılı Kanun kapsamındaki bankaların yapım ihaleleri de bu kapsama alınmıştır.
2. Bazı İşler Kamu İhale Kanunu kapsamı dışında bırakıldı :
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında bulunan satım, kiraya verme, taşınmaz mal kiralanması ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi gibi bazı işlere Kamu İhale Kanunu kapsamında yer verilmedi.
3. Uygulama projesi zorunluluğu getirildi :
2886 sayılı Kanunun uygulamasında yalnız tip yapılar (okul inşaatları, sağlık ocakları, lojmanlar gibi) için zorunlu kılınmış olan tatbikat (uygulama) projesi şartının kapsamı genişletilmiş ve tatbikat projesi olmayan işler için ihaleye çıkılması ysaklandı. (madde 62/c)
4. Yaklaşık maliyet ve teklif birim fiyat esası getirildi :
Yeni düzenlemeyle isteklilerin idarelerce ilan edilen tahmini bedel (yapım işlerinde keşif bedeli) üzerinden indirim yapmaları esasına dayalı teklif alma yöntemi kaldırıldı.
5. Ödeneği bulunmayan işler ihale edilemeyecek :
Bütçede ödeneği bulunmayan bir iş için harcama yapılmayacağı, 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu'nun en önemli ilkelerinden biri olmakla birlikte, Kanunun 5'inci maddesinde ''ödeneği bulunmayan hiç bir iş için ihaleye çıkılamaz'' denilmektedir.
6. Emanet Usulü Kaldırıldı :
Araya müteahhit girmeden, bir komisyon marifetiyle iş yaptırılması olarak bilinen ve 2886 sayılı Kanunun uygulamasında en çok başvurulan yöntemlerden birisi olan emanet usulüne yeni yasada yer verilmemektedir.
7.İhalelere katılma yasağının kapsamı genişletildi :
Kanunun 11.maddesi, 2886 sayılı Kanunun 6'ınce maddesinde yer alan yasaklara ek olarak iki yeni yasaklama getirmektedir.
*İhale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapan yükleniciler bu işin ihalesine katılamazlar. Aynı şekilde, ihale konusu işin yüklenicileri de o işin danışmanlık hizmeti ihalelerine katılamazlar. Bu yasaklar, bunların ortaklık ve yönetim ilişkisi olan şirketleri ile bu şirketlerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketleri için de geçerlidir.
* İhaleyi yapan idare bünyesinde bulunan veya idare ile ilgili her ne amaçla kurulmuş olursa olsun vakıf, dernek, birlik, sandık gibi kuruluşlar ile bunların kurmuş oldukları veya ortak oldukları şirketler bu idarelerin ihalelerine katılamazlar.
8. İhale ilanlarının kapsamı daraltıldı :
Kanunun 13'üncü maddesi, 2886 sayılı Kanundaki, diğer şehirlerde yapılacak ilanlara ilişkin düzenlemelere yer vermemektedir.
9. Keşif artışı uygulamasına son verildi :
2886 sayılı Kanunun 63'üncü maddesinde kabul edilen, keşif artışı uygulamasına yeni yasada yer verilmemiş ve 4735 sayılı Kanunun 24'üncü maddesinde,
''Hizmet veya yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle işin, sözleşme bedelinin üzerinde bir artış ile tamamlanabileceğinin tespit edilmesi halinde, hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilerek kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar iade edilir. Ancak bu durumda, işin tamamının ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi zorunludur.'' hükmü getirilmiştir.
10. Sözleşmelerin devrine sınırlama getirildi :
2886 sayılı Kanunun 66'ıncı maddesiyle ita amirinin yazılı iznine bağlı olarak sözleşmelerin başkasına devrine imkan tanınmış; ancak devir sayısına ve periyoduna ilişkin bir sınırlama getirilmemişti. Ancak 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 16'ıncı maddesinde, sözleşmenin 'zorunlu hallerde' ihale yetkilisinin izni ile başkasına devredilebilmesine imkan tanınmıştır.
11. İdare ile mükellefe hak ve yükümlülüklerde eşitlik geldi :
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'ndaki önemli bir düzenleme, Borçlar Hukuku'nun temel ilkesi olan 'hak ve yükümlülüklerde eşitlik' ilkesinin yeni kanunun 4.maddesinde yer almasıdır.
Bu Kanun kapsamında yapılan kamu sözleşmelerinin tarafları, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir.
12. Tüm kurumlara tek tip sözleşme zorunluluğu getirildi :
Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ile kamu ihaleleri sonucu düzenlenecek sözleşmeler için tüm kurumlara tek tip sözleşme zorunluluğu getirildi.