Foto: Farrokh Derakhshani, Yalçın Ayaydın ve Emre Arolat
11. dönem Aga Khan Mimarlık Ödülü'ne layık görülen ve EAA - Emre Arolat Architects tarafından tasarlanan İpekyol Tekstil Fabrikası projesi ödül töreni, Aga Khan Mimarlık Ödülü Direktörü Farrokh Derakhshani, Yönetim Kurulu Üyelerinden Mohammad al-Asad, Jüri Başkanı Omar Abdulaziz Hallaj, Teknik Eleştirmen Hanif Kara'nın katılımıyla İpekyol Tekstil Fabrikası’nda gerçekleştirildi.
Fabrikanın yemekhanesinde işçilerin katılımıyla gerçekleştirilen ödül töreni öncesi kısa bir konuşma yapan Aga Khan Mimarlık Ödülü Direktörü Farrokh Derakhshani, 30 yıldır ödül verilebilecek endüstriyel bir yapıyla karşılaşmadıklarına dikkat çekti ve "Burada, İpekyol Tekstil Fabrikası'nda olmaktan mutluyum" dedi. Sadece ödül vermekle yetinmediklerini, ödül alan projelerin ödül töreni, hazırlanan tanıtım filmleri aracılığıyla pekçok farklı mecra üzerinden dünya genelinde pekçok kişiye ulaştığını söyleyen Derakhshani, kırmızı lambalarıyla dikkat çeken yemekhanenin dünyanın en tanınmış mekanlarından biri olduğunu aktardı. Derakhshani, iş yerinin insan hayatının önemli bir bölümünü kapladığına değindiği konuşmasında, fabrikanın beş yıldır kullanımda olmasına rağmen hala ilk günkü gibi temiz ve düzenli olmasının kendilerini çok etkilediğini belirtti.
Ödül töreninde Yalçın Ayaydın ile nasıl çalışmaya başladıklarını ve projenin nasıl geliştiğini aktaran Emre Arolat, www.yapi.com.tr'ye verdiği demeçte mimarlığın özellikle son 50 yıldır sermayenin kendini parlatmak için kullandığı ajanlardan biri olduğuna ve 'parıltılı yapılar'da mimarlık talep edilir hale geldiğine değindi. Bu anlamda bir üretim yapısından hiç kimsenin iyi mimarlık beklemediğini söyleyen Arolat, "İpekyol Tekstil Fabrikası'yla yeni bir yol açılacak gibi görünüyor" dedi. 2010'da 18 uluslararası ödül aldıklarını, ancak Aga Khan Mimarlık Ödülü'nün farklı bir yerde durduğunu sözlerine ekleyen Arolat, "çok ince elenip, sık dokunan bir ödül" şeklinde tanımladığı Aga Khan Mimarlık Ödülü için "Diğer ödüllerden daha mı kıymetli bilemiyorum; ama daha anlamlı olduğunu söyleyebilirim" dedi.
EAA'nın İpekyolu Tekstil Fabrikası, 2010 Aga Khan Ödül Programı'na başvuran 410 proje arasından seçilerek, diğer dört proje ile birlikte Aga Khan'ın galipleri arasında yerini aldı. Ödül kitapçığında, işveren ve mimarın başarılı işbirliğinin bir örneği olarak, bütünleşik bir mekansal straje ile hem üretim hedeflerini hem de çalışanların konforunu bir arada sağladığı ifade edilen proje hakkında şu değerlendirme yapılıyor:
"Temel tasarım hedeflerinin U biçimli tek bir hacimde toplanması ile proje alanı verimli bir şekilde kullanılırken, yerel malzeme seçimi, düşük enerji tüketimi ve gelişmiş ısı performansı projenin diğer öne çıkan özellikleri arasında sıralanıyor. Yapının cam kaplı güney cephesi, iç avluları, bahçeleri ve ışık kuyuları tüm kullanıcıların doğal aydınlatmadan ve manzaradan faydalanmasını sağlarken, çalışanlar için rekreasyonel mekanlar da yaratılmış oluyor".
Souleymane Bachir Diagne, Omar Abdulaziz Hallaj, Salah Hassan, Faryar Javaherian, Anish Kapoor, Kongjian Yu, Jean Nouvel, Alice Rawsthorn ve Basem Al Shihabi'nin yer aldığı jüri ise projeyi şöyle değerlendirmişti:
"İpekyol Tekstil Fabrikası'nın akıllı ve yaratıcı tasarımı ve mühendisliği, tekstil sanayinde az rastlanır nitelikte bir çalışma ortamı sunarak, bu anlamda rol modeli oluşturuyor.
İşlevsel verimin insancıllık ile bütünleştiği yapı, işverene ticari avantaj sağlıyor.
Yerel malzemeler kullanılarak yapılan fabrika, proje arsası üzerine hafifçe oturuyor.
Yüksek tavanlar ve iç avlular günışığından ve doğal havalandırmadan azami ölçüde faydalanmayı sağlarken, hem daha estetik çalışma mekanları sunuyor hem de enerji tüketimini azaltıp, ısı performansını iyileştiriyor.
Çatıdan elde edilen yağmur suyu, binanın yerel sistemine aktarılabildiği gibi, fabrikada kullanılmak üzere de geri dönüştürülebiliyor.
Üretim ve yönetim birimlerinin aynı binada yer alması ekiplerin birbirlerini görebilmesini sağlıyor. Bu da iç iletişimi geliştirerek takım ruhunu güçlendiriyor.
Müslüman dünyasının hızla sanayileştiği bir dönemde, Türkiye dahil olmak üzere pek çok ülkenin, artan işgücü maliyetlerine karşı daha kaliteli ürünler geliştirmesi gerekiyor: İpekyol Tekstil Fabrikası, açık fikirli bir tasarımın nasıl daha temiz, daha güvenli, daha verimli bir işyeri yaratılabileceğinin ve böylelikle yüksek verimlilik ve karlılık elde edilebileceğinin kanıtıdır".