Medyada sık görünen bir grup değil Elginkan Holding. Son derece mütevazı. Sessiz sedasız üretiyor, ürettiğinin önemli bir bölümünü de eğitime harcıyor. Birçok bakımdan diğer şirketlerden ayrılıyor. En önemli özelliği patronu olmaması. Holding ve şirketleri Elginkan Vakfı tarafından yönetiliyor. Yine bir vakıf tarafından yönetilen Cumhuriyet gazetesi ile bu açıdan benzerlik gösteriyor.
Kamuoyu Elginkan’ı, Bay Elmor ve ECA ile yakından tanıyor. Ancak grup bünyesinde 1957 yılında kurulan ECA’dan başka 17 şirket daha bulunuyor. ECA, Ekrem ve Cahit Elginkan kardeşler ile babaları Ahmet’in ilk harflerinden türetilmiş. 1999’da vefat eden, vârisleri olmayan ailenin son temsilcisi Ekrem Elginkan’ın daha hayattayken tüm yetkiyi devrettiği Elginkan Vakfı bugün grubu yönetiyor. Kurucu aileden hiç kimse yok. 3 bini aşkın kişiyi istihdam eden toplulukta her şey vakfa ait. 51 ülkeye ihracat yapan Elginkan Holding’i ve Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Yücel Unan ile konuştuk.
- 61 yıllık bir süreçte 10 fabrika ve 18 şirket… Kurucu aileden kimsenin olmadığı, vakıf tarafından yönetilen ender bir model. Vakfın yönetim şeklinden biraz bahseder misiniz? Bugüne nasıl gelindi?
- Yücel Unan: Elginkan Vakfı’nın 34 mütevelli üyesi var. Ancak rahmetli başkanımız Ekrem Elginkan ölünce üye sayısı 33’e düştü. Ama onun yeri hâlâ korunuyor. 13’ü değişmez üye, 8’i kurucu şirketlerin temsilcisi, 12’si de dışarıdan üye: ODTÜ, İTÜ, Boğaziçi, İstanbul Üniversitesi ve Ege Üniversitesi, TÜBİTAK, Silahlı Kuvvetler, TSE, Makina Kimya Endüstrisi, İş Bankası, MESS ve Manisa Belediyesi’nin temsilcileri.
Kurucumuz Ekrem Elginkan 3 ana amaç üzerinde yoğunlaşmayı seçmişti: Ekonomi, Ar-Ge ve eğitim. Üye gruplarını bu şekilde oluşturdu. Ayrıca kararların etik çıkması bakımından da son derece önemli. Biz de bu yapıyı sürdürüyoruz. Vakıf mütevelli heyeti yılda 2 kez toplanıyor. Vakıf mütevelli heyetinin altında 7 kişilik yönetim kurulu var. Yönetim kurulunda holdingden üçten fazla kişinin bulunması mümkün değil. Bu yıl dışarıdan seçilen 4 üye, İTÜ ve ODTÜ ve MKEK’den temsilciler, biri de daha önce bizde çalışmış olan şimdi ise mali müşavir olarak grup dışında görev yapan biri.
- Ekrem Bey’in uzak görüşlü kişiliği bugüne kadar yansımış anlaşılan. Ne zaman karar vermiş vakfı kurmaya?
- 1949’da iş hayatına atılmış ECA’nın kuruluşu 1957. ECA öncesinden sanayide bir sürü dalda çalışmış. Otoyollar yapmış, müteahhitlik dönemi olmuş. Kazan daireleri ve kalorifer tesisatları yapmış. Bunları yaparken vanaların ya ithal ürünler ya da son derece kalitesiz mallar olduğunu görerek ECA’yı kurmaya karar vermiş. Daha ECA kurulmadan 1954 yılında aile meclisi toplanmış. İleride çok gelişirsek vakıf kuralım kararı alınmış. Büyük araştırmalar ve incelemeler sonucunda Elginkan Vakfı 1985 yılında hayata geçirildi.
- Vakfın kuruluş amaçları da ilginç. Biraz bahseder misiniz?
- Evet. Vakıf senedimizde 3 amaç belirlenmiş durumda.
• Türk dili ve kültür değerlerini korumak.
• Ar-Ge ve bilimi geliştirmek.
• Okullar açmak.
Vakfımız kaynaklarını bu doğrultuda sarf ediyor. Örneğin Kandilli Rasathanesi’ndeki eski Türkçe el yazmalarını kitap haline getirdik. Bu yıl 6.’sını düzenlediğimiz Yeni Fikirler Yeni İşler Yarışması var. Bu yarışma kapsamında bir iş fikrinin teknoloji tabanlı bir işe dönüştürülmesinde gençlere katkıda bulunuyoruz.
- Elginkan Topluluğu bir dönem dikey büyüme modelini benimseyip farklı sektörlere de girmişti. Sonra neden yeniden yatay büyümeye yöneldiniz?
- Evet. 1970’li yılların ikinci yarısında dikey büyümeye geçmiştik. İlaç sanayine ve daha bir sürü sektöre girdik. Hatta şirket sayımız 51’e kadar çıktı. Ancak 1990’lı yılların başında Ekrem Bey, “Ben artık asıl işime döneceğim” dedi. Ve iki ana sektöre yeniden odaklandık.
‘Ekrem Bey’in doğru kararlarıyla krizleri rahat geçtik’
- Neden?
- Rahmetli borçtan çok korkardı. İleriyi gören bir kişiydi. Aldığı kararlar sayesinde krizleri çok rahat geçirdik.
- İlginç bir öyküsü de rahmetli Elginkan’ın işçilerine kızıp 24 yıl boyunca fabrikaya uğramaması...
- 1972 yılında işçi eylemlerinin yoğun olduğu günler. Bir gün rahmetli Maltepe’deki fabrikasına gitti. “İşçiler el ele, patron hergele” diye bağıran işçileri duydu ve küstü. 24 yıl küs kaldı. 24 yıl fabrikalarının kapısından içeri adımını atmadı. Ancak vefatından birkaç yıl önce fabrikasına uğradı. Ama günlük raporlar ister ve görüşlerini hep yeşil bir kalemle işaretlerdi.
- Şu anda topluluğun hangi alanlarda, kaç şirketi var?
- Şu anda Elginkan topluluğunun 18 şirketi var. Alan olarak iki sektördeyiz. Yapı sektörü ve ısı sektörü. Bunların yanı sıra üç sermaye, iki de hizmet şirketine sahibiz. Bunlardan birisi gıda şirketi. Tezel adı altında Manisa’da faaliyet gösteriyor. Her topluluk şirketinin yemek ihtiyacını karşılar. Aynı zamanda oradaki sanayici kuruluşlara yemek satar. Yüzde 50 bizim şirketlerin, yüzde 50 de bizim dışımızdaki şirketlerin yemek ihtiyaçlarını karşılar. Şu anda zeytinyağı ve kurutulmuş domates üretimi üzerine çalışmalar yapıyoruz. İlk numuneler çıktı. Zeytinyağı kısa sürede devreye girecek.
- Zeytinyağı markasının adı belli mi?
- Aslında belli sayılır. Ancak isim konusunda küçük bir iki itiraz var. Halledilirse hemen açıklayacağız.
- Bir de gayrimenkul projeleriniz var sanırım...
- Bildiğiniz gibi İstanbul’da, Kartal ve Maltepe’de kentsel gelişim ve kentsel dönüşüm projeleri var. Bizim de o alanlarda çalışmalarımız var. Bir iki yıl içinde orada iş merkezi, konut gibi inşaatlar yapacağız. Biri Maltepe’de ilk ECA’nın kurulduğu yer. 46 dönüm. Kartal’da ise 36 dönümlük bir arazimiz var. Şu anda Maltepe’de arsa sahipleri olarak bir araya gelerek bir dernek kurduk. Belediye ile ilişkileri o yürütüyor.
‘Mali yapıyı güçlendirdik’
- Peki, Maltepe’deki işyerlerini ne yapacaksınız?
- Gebze Taysad Organize Sanayi Bölgesi’nde 25 bin metrekarelik bir arazimiz vardı. Orada üretim ve ofis yerleri yapacağız. Maltepe ve Kartal’daki şirketleri oraya taşıyacağız.
- Kriz ne şekilde etkiledi sizi?
- Kriz satışlarımızı düşürdü genel olarak. İhracatımız düştü. 2008 yılında 87 milyon Avro olan ihracat, 2009’da 61 milyon Avro’ya düştü. 2010 bütçemizde ise 77 milyon Avro olacağını öngördük. 2009’da grup olarak toplam satışımız 435 milyon lira olarak gerçekleşti. Bunun 135 milyon TL’si ihracat, 300 milyon lirası iç pazar. Bu ekonomik krizde biz yatırımlarımızı durdurmadık. Son 5 yıl içinde 100 milyon liralık yatırım yaptık. Bir kısmı büyüme, bir kısmı teknoloji takip etme yatırımları oldu. Örneğin Serel’de 12 milyon liralık yatırımımız oldu. 3.5 litre ile klozet yıkayan sistem ürettik.
Odöksan’da 14 milyon lira tutarında, Emas Kombi’de ise 20 milyon liralık iş geliştirme yatırımı yaptık. İstanbul’daki tesisi Manisa’ya taşıdık. Belki ciro düştü ama mali yapıyı güçlendirdik. İğneden ipliğe kadar her alanda tasarrufa yöneldik. 2009 yılında hem banka borcumuzu azalttık hem de nakdimizi arttırdık. Bu arada insan gücümüzü de iyi kullandık. Krizin en yoğun olduğu zamanda 300 kişi çıkardık ama şu anda krizin başladığı noktadayız. Yani yine 3 bin kişiyiz…
‘Türkiye’de alt kimlik hikâyesi çok kaşındı’
Biz Kürtlerle, Ermenilerle senelerden beri iç içe yaşıyoruz. Şimdi ise açılım adı altında kutuplaşmalar artıyor.
- Türkiye’deki konjonktürü nasıl değerlendiriyorsunuz?
- Türkiye’nin bir kıskacın içinde olduğunu düşünüyorum. Avrupa Birliği ile sürecimiz sancılı. Bir yerlere kadar götürdük ama Birliğe tam üye olmasak da yaptığımız dönüşümlerin bize artı değer kazandırdığını düşünüyorum. Zaten AB de kendi sorunları ile boğuşuyor. Yunanistan’ın durumu ortada. Portekiz, İspanya ve diğerlerinin de hali iç açıcı değil…. Türkiye’de alt kimlik hikâyesi çok kaşındı bence. Biz Kürtlerle, Ermenilerle senelerden beri iç içe yaşıyoruz. Şimdi ise açılım adı altında kutuplaşmalar artıyor. Ermenistan’da açlık dizboyu, diyaspora ise bu arada ABD’de hayatını yaşıyor. Irak ayrı sıkıntı, Kıbrıs ayrı sıkıntı. Bunların karşısında dik durmamız lazım. Özellikle yakında seçimlerin yapılacağı Kıbrıs meselesinde…
- Ekonomik açıdan baktığımızda işşizlik ve cari açığın en büyük sorunlar olduğunu biliyoruz. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
- İstihdam ve cari açık büyük sorun. Yüzde 14 işsizlik... İşsizlik sorununu çözmenin yegâne çaresi işyeri açmak. Çalışan işyerlerini kapattırmamak. Bizde hem yeni işyeri açılmıyor, hem de çalışanlar kaybediliyor. Bugün orta ve küçük işletmelerin önemli bir kısmı ya kapandı ya zorda. Ucuz ithalat karşısında dayanamıyorlar. İthalat yapılmayacak değil tabii yapılacak ama kaliteli malın ithal edilmesi gerek. Çin mamülleri ile ilgili bizim sektörde çok mücadele verdik. Armatürlerin kilosu 5 dolardan içeriye geliyordu. Üstelik son derece kalitesizdi. İçinde bulunduğumuz bu dönemde yerli üretimin teşvik edilmesi lazım. Yurtiçinde yapılanı dışardan satın alanlara ben, kusura bakmayın ama vatan haini diyorum.
Uzakdoğu’daki 90 liraya, Türkiye’deki 100 liraya üretti ise, 10 lira için benim sanayicim ara malını Çin’den değil Türkiye’den sağlasın. Tamam uluslararası ticaret kuralları var yapamazsın deniyor ama yapabilirsin. Malı Haydarpaşa gümrüğüne değil de, doğudaki kentlerimizde bir gümrük kapısına indirme şartı getir. Sorun bir hayli çözülür. Bunları benden önce başkaları da söyledi. Yeni değil…
Gelecek vizyonu
* Maltepe ve Kartal’daki eski fabrika arazileri üzerinde gayrimenkul projeleri geliştirecek.
* Emas Manisa’ya taşınıyor.
* Perakendeye girdi. Elmor kanalıyla 2010’a kadar 20 ECA Plus ve Consept açacak.
* 100 ECA show kuracak.
* Bu yılki yatırım planı 100 milyon dolar.
* Odöksan’da parça dökümüne geçiyor. Bu alanda işi büyütmeyi planlıyor.
* Elba’da yeni bir hat yatırımı yapacak.
Yücel Unan
Ahmet Yücel Unan, 1945 yılında Kütahya Simav’da doğdu. Yükseköğrenimini İTÜ Makine Mühendisliği Bölümü’nde tamamladı. İş yaşamına 1969’da Elginkan Şirketler Topluluğu bünyesindeki ECA AŞ’de mühendis olarak başladı. Topluluğun çeşitli şirketlerinde, değişik kademelerde görev aldı. Elginkan Topluluğu’nun 2001’de yeniden yapılanma sürecinde Yapı Grubu Koordinatörü oldu. Aynı zamanda topluluğun öbür şirketlerinde yönetim kurulu başkanı ve üyesi olarak görev aldı. Şu anda Elginkan Vakfı değişmez mütevelli heyeti üyesi ve Elginkan Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı. Elginkan Holding Yönetim Kurulu Başkanlığı ve şirket müdürlüğünün yanı sıra öbür topluluk şirketleri olan ECA, Elper, Elsan, Valfsel, Valf, Ar, Emar, Matel, Serel, Elmor ve Eleks şirketlerinin yönetim kurulu başkanlığını sürdürüyor.