Tuz Gölü, Beyşehir Gölü, Akyay Gölü, Ereğli Ovası, Karapınar Ovası gibi 50 kilometrekarelik bir alanı kapsayan Konya Havzası, SOS vermeye başladı.
Havzada su seviyesi günden güne azalıyor, kuraklık tehlikesi belirdi. Bolluk ve Terkasan gölleri kurudu. 1997’de 260 bin hektar alanı kaplayan Tuz Gölü, 7 yılda 100 bin hektar azalarak 160 bin hektara düştü. WWF (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) tarafından biyolojik çeşitliliği yönünden dünya çapında önemli 200 ekolojik bölgeden biri olarak tanımlanan Konya Havzası kuraklıkla karşı karşıya. WWF’nin Türkiye şubesi Doğal Hayatı Koruma Derneği’nce havzada araştırmalar yapılıyor, ekipler çözüm yolları arıyor, bir yandan da halk bilgilendiriliyor.
Burası ülkemizin en büyük kapalı havzası olması nedeniyle çok önemli. Tüm dünyada nesli tehlike altında olan 13 kuş türünden 8’ine üreme olanağı sağlayan 16 bölge bu havzanın içinde.
WWF, ekim 2003’te, Konya Havzası’nın Akılcı Kullanımına Doğru adını taşıyan proje çalışması başlattı. Ekipteki Kentsel Politika uzmanı Aysin Tektaş’ın hazırladığı ‘Konya Havzası’nın Başına Gelenler’ başlıklı rapor, havzanın acil önlem beklediğini ortaya koydu. Tektaş, Türkiye’nin toplam yüzölçümünün yüzde 7’sini oluşturan Konya Havzası’nın durumunu anlattı.
KONYA HAVZASI ÇÖLLEŞME TEHLİKESİYLE KARŞI KARŞIYA
Konya Havzası’nda son yıllarda artan tarımsal faaliyetler, aşırı ve bilinçsiz su kullanımı nedeniyle göller kurudu, yeraltı sularının seviyeleri azaldı. Samsam Gölü de tarla yapılmak üzere yıllar önce kurutuldu. Bölgenin tarıma açılmasının üzerinden yıllar geçti ama topraklar hálá büyük ölçüde tuzlu. Kesinlikle verim alınamıyor. Önümüzdeki yıllarda havzanın kuraklık ve çölleşme tehlikesiyle karşılaşması kaçınılmaz. Çok su isteyen bir bitki olan şeker pancarı yoğun olarak ekiliyor. Bu da havzanın suya olan talebini artırıyor. Bu durum doğrudan yeraltı su seviyelerinde düşüşe yol açtı. Bolluk Gölü ve Terkasan Gölü de kurumaya başladı. Bu gidişe ‘dur demek’ için mevcut suyun akılcı kullanılması gerekiyor.
KAYBEDİLEN SULAK ALAN ÜÇ VAN GÖLÜ BÜYÜKLÜĞÜNDE
Tuz Gölü’nün çevresi de 4 yıldır Özel Çevre Koruma Bölgesi olmasına karşın gölde belirgin bir küçülme başladı. Türkiye’nin toplam tuz üretiminin yüzde 55’ni sağlayan Tuz Gölü tehlike altında. Türkiye son 40 yılda 1 milyon 300 bin hektar, bir başka deyişle Van Gölü’nün üç katı kadar sulak alan kaybetti. Geriye yaklaşık 1 milyon 250 bin hektar sulak alan kaldı. Çevreciler, Konya havzasının da kaybedilmemesi için uğraş veriyor.
KORUNMA ÖNCELİKLİ KUŞ TÜRLERİ HIZLA AZALIYOR
Akarsulara yapılan yanlış müdahaleler sonucu Samsam Gölü, Hotamış Sazlığı, Eşmekaya Sazlığı gibi önemli kuş alanları özelliğini yitirdi. Kuşlar buralardan kaçtı. Örneğin, son on yılda havzada nesli tüm dünyada tehlike altında olan sekiz kuş türünden beşinin sayısında yüzde 75’in üzerinde düşüş gözlendi. Bu düşüşler ayrıca ‘Avrupa Ölçeğinde Korunmada Öncelikli’ olan 33 kuş türünden 12’sinde de görüldü.
ACİL KORUMA ALARMI
Havzadaki 16 önemli kuş alanı, 6 önemli bitki alanı, Beyşehir Gölü Milli Parkı, Kızıldağ Milli Parkı, Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Alanı ve birçok doğal sit alanı tehlike altında. Tuz Gölü, Bolluk Gölü, Tersakan Gölü, Obruk Yaylası, Ereğli Ovası ve Kulu Gölü’nün ‘çok acil’ olarak korunması gerekiyor.
Zarar gören bölgeler
Beyşehir Gölü: Konya-Çumra Ovası’ndaki tarım alanlarının sulanması amacıyla aşırı su çekimi yapılıyor. Göl kıyılarında kumullaşma, erozyon, sualtı bitkilerinde artış, balıkların yumurtlama alanlarında bozulma başladı. Balık türlerinde büyük azalma görüldü. Atıklar ve tarımdan dönen sular gölü tehdit ediyor.
Hotamış Sazlığı: Tahliye ve sulama kanallarıyla alanın su rejimine yapılan müdahaleler sonucu sazlık büyük ölçüde kurudu. DSİ, Konya Ovası Projeleri kapsamında tarımdan dönen suların Hotamış’ta depolanması için alanın baraja dönüştürülmesini planlamakta. Bu plan gerçekleşmezse sulak alan tümüyle kaybedilecek.
Eşmekaya Sazlığı: Devlet Su İşleri, Aksaray ilçesi sınırındaki bu sazlığı baraj gölüne çevirme çalışmalarına 1995’te başladı ama çeşitli nedenlerden dolayı bitirilemedi. Sulak alan büyük ölçüde zarar gördü, alanın tamamı kurudu.
Milli parklar
Kızıldağ Milli Parkı: Beyşehir Gölü’nün Isparta İli sınırları içinde kalan bölümü 1993’te Milli Park ilan edildi.
Beyşehir Gölü Milli Parkı: Gölün Konya İli sınırları içinde kalan bölümü 1993’te Milli Park statüsü kazandı.
Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Alanı: Göl çevresindeki alan Eylül 2000’de Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB) ilan edildi. 7 bin 414 kilometre ile Türkiye’nin en büyük Özel Çevre Koruma alanı.
Ihlara Özel Çevre Koruma Alanı: 1990 yılında ÖÇKB ilan edilen alanın bir kısmı, havza sınırları içinde.
Doğal Sit Alanları: Bolluk Gölü, Tersakan Gölü, Ereğli Sazlıkları (Akgöl), Meke Gölü, Acı Göl, Düden Gölü (Kulu Gölü), Kozanlı Gölü (Gök Göl), Hotamış Sazlığı, Kulu Gölü, Samsam Gölü ve Eşmekaya Sazlığı.