Fotoğraf: Sergül Keskin
Deloitte'in Türkiye Müteahhitler Birliği İşbirliği ile hayata geçirdiği 'Türkiye'nin İnşaat Liderleri 2010' araştırma sonuçları Swissotel'de düzenlenen toplantıda açıklandı. 'Türkiye'nin İnşaat Liderleri 2010' araştırma raporuna göre, Türkiye'de inşaat sektöründe ilk 10 firmanın 2008'de 11 milyar 806 milyon lira olan toplam cirosu yüzde 6,6 artışla 2009'da 12 milyar 582 milyon liraya yükseldi.
Raporu açıklayan Deloitte İnşaat ve Gayrimenkul Sektörü Ortağı Cem Sezgin, raporun Türkiye'de bir ilk olduğunu ve büyük bir boşluğu doldurduğunu düşündüğünü söyledi.
Çalışmaya 28 firmanın katıldığını ve en büyük 6 firmanın üst düzey yöneticilerinin de yapılan röportajlarla aktif katılımları olduğunu belirten Sezgin, Körfez bölgesinin Türkiye ve dünya inşaat piyasası için önemini dikkate alarak öneride bulunan özel bir bölüm de açtıklarını raporu, bir başucu kaynağı olarak kullanılacak hale getirmeyi hedeflediklerini ifade etti.
Rapora göre, 2009, ekonomik krizin en ciddi hissedildiği sene olmasına rağmen, inşaat sektöründeki ilk 10 firmanın 2008'de 11 milyar 806 milyon lira olan toplam cirosu yüzde 6,6 artışla 2009'da 12 milyar 582 milyon liraya yükseldi.
Söz konusu firmalardan 8'inin taahhüt cirolarını 2008'e göre artırdığı, ilk 7 sırada yer alan firmaların her birinin de 1 milyar lira baremini aştığı bilgisine yer verilen raporda, Türk firmalarının dünya ölçeğinde firmalar haline geldiği, ilk 10'da yer alan firmaların ağırlıklı olarak yurt dışı müteahhitlik hizmetlerine odaklanmış durumda olduğu vurgulandı.
Rapora göre ciro sıralamasında Enka, 2 milyar 906 milyon lira ile ilk sırada yer alırken, onu sırasıyla 1 milyar 733 milyon lira ile Gama, 1 milyar 339 milyon lira ile Tekfen, 1 milyar 206 milyon lira ile Tav, 1 milyar 84 milyon lira ile Yüksel İnşaat, 1 milyar 83 milyon lira ile Mak-Yol, 1 milyar 52 milyon lira ile Stfa, 821 milyon lira ile REC-Rönesans, 706 milyon lira ile Doğuş, 652 milyon lira ile de Tepe izledi.
Raporda, 2008 ve 2009 yıllarındaki ciro ve mutlak değer artışına ilişkin veriler de yer aldı. Buna göre ciro artış şampiyonu yüzde 70,8 artış oranıyla Stfa olurken, yüzde 50,6 ile Mak-Yol ikinci, yüzde 38,9 ile Tav 3. sıraya yerleşti. Bu dönemde cirosunda en büyük düşüş yaşayan şirket ise 19,9 ile Enka olurken, bu şirketi yüzde 13 oranıyla Tepe izledi.
Krizin istihdama etkisi
Raporda yer alan 28 firmanın istihdam rakamlarına bakıldığında, 2008 yılında 114 bin 103 olan istihdam oranının 2009 yılında yüzde 15 düşüşle 96 bin 444'e gerilediği görüldü.
İstihdam sıralamasında Enka 25 bin 292 çalışan ile ilk sırada yer alırken, 12 bin 602 çalışan ile Gama ikinci, 8 bin 606 çalışan ile Tekfen üçüncü, 7 bin 500 çalışanı ile Rec-Rönesans dördüncü, 6 bin 338 çalışan ile de Yüksel inşaat beşinci oldu.
İstihdam artışı sağlayan firmalara da yer verilen raporda, Konteki İnşaat 405 olan işçi sayısını yüzde 212 artışla bin 265'e çıkararak istihdam artışı şampiyonu olurken, Rönesans 4 bin 500 olan çalışan sayısını 7 bin 500'e çıkararak yüzde 67 artışla ikinci, Cengiz İnşaat da 597 olan çalışan sayısını 991'e çıkararak yüzde 66'lık büyüme ile üçüncü sıraya yerleşti.
Raporda, ciroların yüzde 37'sinin ulaşımdan, yüzde 33'ünün endüstriyel inşaattan, yüzde 22'sinin de binadan geldiği belirtildi.
Yurt dışı kazanç kapısı
Çalışmaya katılan 28 firmanın aktif oldukları alanlara bakıldığında, 25 firma bina inşaatında, 20'si endüstriyel, 20'sinin ulaşım, 13'ünün altyapı, 5'inin de diğer alanlarda faaliyet gösterdiği belirtilen rapora göre, birçok firmanın birden fazla alt sektörde faaliyet gösterdiği, özellikle risklere karşı daha zengin faaliyet alanıyla hizmet vermenin tercih edildiği görüldü.
Raporda bina, endüstriyel, ulaşım ve altyapı alanlarında faaliyet gösteren 7 firma var iken, sadece binaya odaklanmış 6 firmanın bulunduğu dikkati çekti.
Rapora göre Türk firmalarının birçoğu için yurt dışı önemli bir kazanç kapısı. Firmaların üçte biri 2009 taahhüt cirolarının neredeyse tamamını Türkiye dışında kazanmış. Katılımcı firmalar 3 kıtada 38 farklı ülkede faaliyet gösteriyor. Toplam 13 firmanın yurt dışı taahhüt gelirlerinin toplam taahhüt gelirlerine oranı yüzde 80'den fazla. Bu 28 firmadan 19'ü Türkiye'de, 18'i Libya'da, 6'şar firma Suudi Arabistan, Kazakistan, Azerbaycan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde, 5'er firma Umman ve Katar'da, 4'er firma da Rusya ve Cezayir'de faaliyette bulunuyor. Bu da Türk firmalarının tanınan ve tercih edilen firmalar haline geldiğini gösteriyor.
Firmaların faaliyet gösterdikleri ülke sayısına da bakıldığında, ilk 5 sırada sırasıyla 11 ülke ile Tekfen, 9'ar farklı ülke ile Yüksel İnşaat ve Enka, 8'er değişik ülke ile Stfa ve Tav yer alıyor.
Körfez bölgesi
Körfez bölgesine ilişkin özel bir bölümün de yer aldığı raporda, Suudi Arabistan, Kuveyt, Umman, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar olmak üzere 6 ülkeye ilişkin bilgilere yer verildi.
Bu 6 ülkenin nüfusunun Türkiye nüfusunun yarısı kadar olmasına rağmen, toplam GSMH'nın Türkiye'nin GSMH'sından yüzde 20 daha büyük olduğu bilgisinin yer aldığı raporda, krizden yaşanan olumsuz gelişmelerin çabuk atlatıldığı, bölgenin Türk müteahhitler için can simidi olacak, mega projelerin yer aldığı bir pazar olduğu görüşlerine yer verildi.
Suudi Arabistan'da 722 milyar dolar büyüklüğünde 700 projenin mevcut olduğu ve bunların yüzde 20'sinden fazlasının uygulama aşamasında, 2010-2011 için tahmin edilen ek gelecek projenin de 150 milyar dolar olduğu bilgisi verildi. Suudi Arabistan'da bu trendin 2012 ve 2013'de de takip ettiği düşünülürse, 2014'den önce 1 trilyon dolarlık dev bir pazar olduğu ifade edildi.
Raporda, bölgede ikinci ülkenin BAE olduğu ve bu ülkede inşaat sektörünün GSMH'ya katkısının yüzde 11'lere yaklaştığı bilgisi verildi. BAE'de kriz döneminde askıya alınan işlerin oranının yüzde 39'u bulduğu, ancak burada ciddi mega projelerin bulunduğu belirtildi.
Üçüncü dikkati çeken ülkenin ise Katar olduğu dile getirilen raporda, bölgenin en zengin ülkesi olan Katar'ın dünya doğalgaz rezervlerinin yüzde 14'üne sahip olduğu kaydedildi. Katar'ın inşaat sektöründe büyüme oranının yüzde 48 olduğu bildirildi.
Türk müteahhitlik firmalarının körfez ülkelerinde üstlendikleri işlere bakıldığında BAE 6 milyar 626 milyon TL ile ilk sırayı alırken, Katar 5 milyar 976 milyon TL ile ikinci, 4 milyar 958 TL ile Suudi Arabistan üçüncü, 2 milyar 929 milyon TL ile Umman dördüncü, 350 milyon TL ile Kuveyt 5,281 milyon lira ile de Bahreyn 6. sırada yer alıyor.
Türk müteahhitlik firmalarının toplam yurt dışı ciroları 2000-2009 yılları arasında 102 milyar 806 milyon lira iken, Körfez bölgesindeki toplam cironun 21 milyar 121 milyon lira olduğu belirtilen raporda, bu oranın Türkiye'nin yurt dışından aldığı projelerin yüzde 21'ine tekabül ettiği belirtildi. Raporda, 2000'li yılların başında Körfez bölgesinin payı yüzde 4'ler civarında iken, şimdi yüzde 20'leri aştığı ve can alıcı bir pazar haline geldiği kaydedildi.
Körfez ülkelerinde iş yapan firmaların aktivitelerine bakıldığında 6'şar firma BAE ve Suudi Arabistan'da, 5'er firma Katar ve Umman'da, 1 firma da Kuveyt'te iş yapıyor. Tekfen, Körfez'deki 6 ülkeden 5'inde, Stfa 4'ünde, Tav ve Yüksel ise 3'er ülkede faaliyet gösteriyor.