İstanbul Üniversitesi tarafından kurulan Türkiye’nin ilk Gemi Konservasyon ve Rekonstrüksiyon Laboratuarı’nda kimya şirketi BASF Türk’ün desteğiyle gerçekleştirilen açılış ve yenileme çalışmaları tamamlandı. Suya doymuş ahşapların konservasyon işlemlerinin yapılabildiği ısıtıcı sistemli özel bir tankın bulunduğu laboratuarda, Marmaray Projesi çalışmaları sırasında Yenikapı’da bulunan antik Bizans batıkları koruma altına alınarak restore edilecek.
Laboratuvarın açılışında bilgi veren İstanbul Üniversitesi Yenikapı Batıkları Projesi Başkanı Prof. Dr. Sait Başaran ve projenin saha direktörü Y. Doç. Dr. Ufuk Kocabaş; Antik Gemi Koruma, Onarım ve Yeniden İnşa Laboratuarı’nın Türkiye’de gerçekleştirilen “sualtı, gemi ve tekne arkeolojisi” çalışmalarının ilerlemesine önemli katkılar sağlayacağını açıkladı. Yenikapı’da yapılan çalışmaların Türk bilim adamları tarafından karada kazısı gerçekleştirilen ilk batık gemi projesi olarak ayrı bir değer ve önem taşıdığını vurgulayan Prof. Dr. Sait Başaran; kurulan laboratuarda öncelikle, konservasyon işlemleri tamamlanan gemi elemanlarının yeniden kurma işlemleri için model gemi yapımının ve rekonstrüksiyon çizimlerinin gerçekleştirileceğini söyledi.
Yenikapı’da, Metro ve Marmaray istasyonlarının kurulacağı alanda, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü tarafından sürdürülen arkeolojik kazı çalışmalarında şimdiye kadar 27 batık gemi belirlendiğini aktaran Y. Doç. Dr. Ufuk Kocabaş ise, gemilerin 16’sının belgeleme ve yerinden kaldırma çalışması ile toplam 20 batığın konservasyon-restorasyon ve yeniden kurma çalışmasının İstanbul Üniversitesi tarafından gerçekleştirilmekte olduğunu açıkladı. İstanbul Üniversitesi Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü’nün bugüne kadar 10 gemiyi inceleyip kaldırdığını belirten Kocabaş, tüm belgeleme işlemleri tamamlanarak kaldırılan batıkların Yenikapı kazı alanı yakınlarında, proje için İstanbul Üniversitesi’ne tahsis edilen alanda inşa edilen havuzlarda pasif koruma altına alındığını söyledi.
Bin Yıllık Batıkları Bilim Ayağa Kaldırıyor
Yenikapı’da bulunan Bizans limanı Theodosius’un kalıntıları ve antik gemiler üzerinde yapılan çalışmalar, bugüne kadar İstanbul’da yapılan en önemli arkeolojik kazı kabul ediliyor. Antik limanının içine akan Lykos deresinin taşıdığı alüvyonların birikmesi sonucu kum altında kalan ve toprağın mükemmel şekilde muhafaza ettiği 27 gemi kalıntısı bilim adamları tarafından kayıt altına alınıyor. Tarihi ve bilimsel değeri çok yüksek olan antik gemilerin onarılabilmesi için gelişmiş teknolojik altyapıya sahip özel bir laboratuara ihtiyaç duyuluyor.
Türkiye’nin ilk Gemi Konservasyon ve Rekonstrüksiyon Laboratuarı’nın yenileme çalışmalarını üstlenen BASF Türk, İstanbul Üniversitesi Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü’nün saha çalışmaları sırasında ihtiyaç duyacağı çeşitli malzemelerin teminini de sağlıyor.
Denizcilik ve gemi yapım tarihi açısından da büyük önem taşıyan antik Bizans gemilerinin yeniden ayağa kaldırılması ve korunması için modern kimyanın yardımına da ihtiyaç duyuluyor. Basınç ve nem nedeniyle yumuşamış ve formunu kaybetmiş olan kalıntıların onarım öncesinde yeniden sertleştirilmesi için özel kimyasal maddelerin kullanılması gerekiyor. BASF’in geliştirdiği ve daha önce uluslararası benzer arkeoloji projelerinde başarıyla kullanılan özel kimyasalın şimdi Türkiye’de Yenikapı batıkları üzerindende de uygulanması planlanıyor.