Samsun’un Bafra ilçesinden Karadeniz’e dökülen Kızılırmak, son yıllarda özellikle deltanın kıyı bölgesinde yoğunlaşan kaçak yapılaşma Türkiye’nin en önemli kuş cennetlerinden birini tehdit eder boyutlara ulaşmıştı. Kızılırmak Deltası'nı korumak ve UNESCO Dünya Mirası listesine eklemek için Samsunlu yöneticiler, örnek bir işbirliği sergileyerek son 5 yılda adeta bir mucize yarattılar ve Kızılırmak Deltası bugün Türkiye’nin en iyi korunan sulak alanı haline geldi.
İşte ‘Türkiye’de güzel şeyler de oluyor’ dedirten bir doğa koruma öyküsünü kaleme alan odatv.com'dan Yusuf Yavuz’un yazısından bazı başlıklar:
“Kaçak Yapıları İşgal Ettiği Delta Yeniden Hayata Döndü”
Samsun’un Bafra ilçesinde denize dökülen Kızılırmak’ın binlerce yıldır taşıdığı alüvyonlarla bu bölgede oluşturduğu delta, Türkiye’nin en büyük deltalarının başında geliyor. 19 Mayıs ve Alaçam ilçelerinde de sınırı bulunan delta 56 bin hektarlık alana yayılıyor. Kızılırmak Deltasında irili ufaklı toplam yedi tane göl yer alırken, bölge aynı zamanda zengin bir biyolojik çeşitliliğe de sahip. Kumul, sucul ve orman ekosistemlerini bir arada barındıran deltanın Karadeniz kıyısında uzun kumsallar bulunuyor. Bölge halkına binlerce yıldır bereket taşıyan deltada, verimli mera ve çayırların yanı sıra subasar (longoz) ormanları var. Halkın bir kısmı geçimini deltadaki sazlıklardan sağlıyor. Geçmişte önemli bir mandacılık ve pirinç üretimi başta olmak üzere tarımsal üretim merkezi olan bölge 1980’lerden itibaren ‘ikinci konut’ niteliğindeki kaçak yapılarla dolarak betonlaşmaya başladı. Kaçak ve kontrolsüz maganda avcılığına bilinçsiz piknikçiler de eklenince 356 kuş türünü barındıran bu eşsiz doğal güzellik giderek tahrip olmaya başladı.
“Türkiye’nin ‘Korunamayan’ Koruma Alanlarından Biriydi”
Türkiye’nin 14 RAMSAR alanından biri olarak koruma altına alınan delta aynı zamanda doğal sit ve yaban hayatı koruma sahasıydı ancak yıllardır Türkiye’deki benzer nitelikte bulunan diğer alanlar gibi burada da bir türlü etkin koruma yapılamıyordu. Samsun’un en önemli doğa alanlarından biri olan ve büyük bir turizm potansiyeli taşıyan delta, her türlü yasal koruma zırhına rağmen göz göre göre insan baskısı yüzünden tahrip ediliyordu.
“Kızılırmak Deltasını Doğasına Döndürmek için Düğmeye Basıldı”
Samsunlu idareciler, alanda etkin bir koruma mücadelesine başlamak için düğmeye bastılar. İlk önce Mayıs 2015’te alınan Bakanlar Kurulu Kararıyla, ‘Samsun Kızılırmak Deltası Koruma ve Geliştirme Birliği’ kuruldu. Ardından ise eski Samsun Büyükşehir Belediye Başkanı Yusuf Ziya Yılmaz’ın kararlı tutumuna, valilik, ilçe belediyeleri ve ilgili kurumlar da destek verince Kızılırmak Deltasında hummalı bir koruma çalışması başladı.
“Kıyıdaki 300 Kaçak Yapı Yıkıldı”
Pek çok yerde benzeri oluşumlar kurulur, heyecanla işe başlanır ve alışılageldiği gibi bir iki yıl sonra her şey eski tas eski hamam düzenine geri döner. Ancak Samsun’da durum tam tersi yönde gelişti. Kızılırmak Deltasında bulunan 300 civarındaki kaçak yapı, koruma çalışmasının önündeki en büyük engellerden biri olunca, 160 tanesi ‘villa’ olan bu yapıların yıkımına karar verildi. Dönemin Samsun Büyükşehir Belediye Başkanı Yusuf Ziya Yılmaz, Aralık 2016’da birçoğu sahilde olan kaçak yapıların yıkılmasını sağladı. Koruma alanı içinde bulunan köylülere ait yapılara ise dokunulmadığı belirtiliyor. (…..)
“Kaçak Avcılar ve Piknikçiler Gitti”
Kızılırmak Deltasında kararlılıkla uygulanan koruma önlemleri alanı kısa süre içinde rehabilite etmeye başladı. ‘Kızılırmak Deltası Sulak Alan ve Kuş Cenneti’ adıyla 16 Nisan 2016 tarihinde UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne kabul edilen alanda kaçak avcılık ve bilinçsiz piknikçilerle de ciddi bir mücadele başlatıldı. Kararlı koruma çalışmalarının ardından bölgeye yeniden bırakılan mandalar ve alanda bulunan yılkı atları insan baskısı olmadan özgürce dolaşmaya başladı.
"Koruma Sahası Temmuz’da Araç Trafiğine Kapatıldı”
Jandarma denetiminin etkin biçimde sürdüğü deltada yaban hayatının en yoğun olduğu bölüm ise 16 Temmuz 2018 tarihinde araç trafiğine de kapatıldı. Böylece Kızılırmak Deltası Türkiye’nin en iyi korunan sulak alanı haline dönüşürken doğal yaşam da eski canlılığına kavuşmaya başladı. (…..)
Artık Samsun’dun Kuşlarına Sahip Çıkan Bir Kuruluş Var”
SAMKUŞ adıyla kurulan yerel oluşum, hem kamu kurumlarının hem de belediyelerin katkılarıyla bölgenin korunması ve tanıtılması için çalışıyor. Çarşamba’dan Bafra çıkışına kadar Samsun’un ana ulaşım yolları Kızılırmak Deltası ve Kuş Cenneti’nde yaşayan yüzlerce kuşu tanıtan levhalarla donatılmış. Görsel kirlilik yaratan onlarca levhanın dışında bölgenin doğal varlıklarına işaret eden böylesi çabalar oldukça değerli.
Türkiye’nin En İyi Korunan Doğal Alanı UNESCO Yolunda
Kızılırmak Deltası’nda son beş yılda ortaya çıkan koruma ve yaşatma refleksi, yerel yönetiminden idarecisine, sivil toplum örgütünden sıradan vatandaşa bir çok unsurun bir araya gelmesiyle oluşmuş alkışlanası bir çaba. Kısa zamanda alınan yol, Kızılırmak Deltası ve Kuş Cenneti’ni Türkiye’nin en iyi korunan doğal alanı haline getirmekle kalmamış aynı zamanda UNESCO Dünya Mirası Listesine ‘Doğal Miras’ olarak girmeyi hakeden ilk doğal alan olacak gibi görünüyor.
Yazının tamamına linkten ulaşabilirsiniz.