Krom ve ferrokrom benim bilgi alanım değil. Konuya sadece Türkiye'nin krom madenleri ve bu madenin limanlara ulaştırılarak kuru dökmeyük gemileriyle ihraç amaçlı olarak taşınması açısından baktım.Ayrıca kromu yeterince değerlendiriyor muyuz, bu konuyu da inceledim.
Hangi kaynağı bulduysam, haliyle okudum, inceledim, daha yeni bilgilere ulaşmaya çalıştım. Bu kaynaklar arasında TMMOB Maden Mühendisleri Odası'nın ve MTA tarafından veya bireysel bazda uzmanlar tarafından yapılmış, yayınlanmış raporlar var. Yazacaklarım kısmen eski verileri içerebilir. Bunlardan biri Jeoloji Mühendisi Dr. Hatice Kozlu imzasıyla yayınlanmış sanırım bir tebliğ veya rapor. Buradaki seçilmiş başlık "Türkiye yılda 2 milyon ton krom ihraç ediyor"
Krom hangi limanlardan, hangi ülkelere ihraç ediliyor ve kuru dökmeyük gemilerine sahip Türk armatörlük firmalarının bu taşımadan aldıkları pay ne?"
Birdiğer sorum; "Türkiye krom gibi çok önemli bir sanayi hammaddesi olan bu madeni layıkıyla çıkartıyor mu, dünya krom ve ferrokrom borsalarında hakkıyla değerlendirebiliyor mu; Ham olarak mı pazarlıyor, yoksa işleyerek daha yüksek gelir sağlayacak şekilde mi ihraç ediyor?"
Rapor'da özetlenerek şöyle deniliyor: "Türkiye 2 milyon ton krom ihraç ediyor. Ancak ayrıştırma merkezi bulunmadığı için cevherindeki platin bedavaya veriliyor. Maden zengini olmamıza rağmen bu potansiyeli ekonomiye kazandıramadığımızın en son örneği kromda ortaya çıktı. İhmalin yıllık faturası ise 15 ton altına denk. Bu da 40 milyon dolarlık gelir kaybı demek. Oysa aynı tutarda bir yatırımla bu iki değerli madeni ayrıştırmak mümkün. Platin zengini Anadolu kromunun taliplileri arasında Çin ve Rusya ilk sıraları paylaşıyor.
İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri verilerine göre, 2006'da 108 milyon dolar değerinde krom cevheri, 37,2 milyon dolarlık da ferro krom ihraç edildi. 2007'nin 11 ayında ise rakamlar iki kat arttı. Krom ihracatı 235 milyon dolara fırlarken, ferro krom satışından 44 milyon dolar gelir elde edildi. Enerji Bakanlığı, Adana bölgesinde 400 milyon tonluk yeni bir rezerv bulunduğunu ifade ediyor.
Türkiye'de çıkan krom cevheri daha limana inmeden alıcı buluyor. En çok talep, Çin'den geliyor. Uzakdoğu'nun sanayi devi, 2007'de eylül sonuna kadar dünya pazarından 4 milyon 529 bin ton krom çekti. Çin, bunun 843 bin tonunu Türkiye'den aldı. 2007 sonu itibarıyla Çin'e gönderilen krom miktarının bir milyon tona ulaşması bekleniyor." İleriki yıllarda Çin'in bizzat kendisinin rakip hale geldiği de ortaya çıkmakta. Nitekim Türkiye'de durma noktasına geldiği görülüyor.
Kromun kullanım alanları
Yaptığım araştırmada ulaştığım kaynaklardan alıntı yaparak, kromun hangi alanlarda kullanıldığına cevap saptadım. Deniliyor ki; Krom cevheri başlıca metalurji, kimya, refrakter ve döküm kumu sanayinde kullanılır. Metallurji sanayinde krom ; ferrokrom, ferro-siliko-krom, krom bileşikleri, ekzotermik krom katkıları, diğer krom alaşımları ve krom metali şeklinde tüketilir.
Metalurji endustrisinde krom cevherinin en önemli kullanım alanı paslanmaz çelik yapımında kullanılan ferrokrom üretimidir. Paslanmaz çelik metal ve silah endüstrisinin çok önemli bir maddesidir. Krom çeliğe sertlik, kırılma ve darbelere karşı direnç, aşınma ve oksitlenmeye karşı koruma sağlar. Bu kapsamda kromun çeşitli alaşımları mermi, denizaltı, gemi, uçak, top ve silahlarla ilgili destek sistemlerinde kullanılır. Krom kimyasalları paslanmayı önleyici özellikleri dolayısıyla uçak ve gemi sanayinde yaygın olarak ; kimya endustrisinde de sodyum bi-kromat, krumik asit ve boya hammaddesi yapımında, metal kaplama, deri tabaklama, boya maddeleri (pigment), seramikler, parlatıcı gereçler, katalistler, boyalar, organik sentetikler, konserve yapma ajanları, su işleme, sondaj çamuru ve diğer birçok alanda tüketilir. Kromun süper alaşımları yüksek ısıya dayanıklı randımanı yüksek türbin motorlarının yapımında kullanılmaktadır.
Türkiye'de krom yatakları nerede
Türkiye'de yaygın olarak çıkarılan madenlerden biride kromdur. En zengin krom yatakları; Elazığ'da Guleman, Batı Akdenizde (Fethiye, Marmaris arasında) Dalaman havzası, Kütahya ile Bursa arası ve Eskişehir'in doğusundaki Seyitgazi'de yer alır. Adana'nın kuzeyindeki Akdağ yöresinde de yeni krom yatakları bulunmuştur. Akdağ krom yatakları, dünyanın en zengin yataklarıdır. Türkiye, krom çıkarımında dünyada 3. sıradadır. Aynı şekilde Türkiye‘nin ferrokrom üretimi ve ihracatı da artış trendi sergilemektedir. Türkiye genellikle her yıl ürettiği kadar ferrokrom ihraç etmiştir.
Dünyada krom rezervleri Güney Afrika, Kazakistan, Türkiye ve Hindistan'da yoğunlaşmıştır. Dünya rezervinin yüzde 80'i bu ülkelerdedir. Yüzde 11 payla Türkiye dünya dördüncüsüdür. Dünya yıllık üretimi 15 - 17 milyon ton civarında gerçekleşmektedir. Yıllık tüketim ortalama yüzde 5 civarında artmaktadır.
Başta Amerika olmak üzere, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya, İspanya gibi gelişmiş ülkelerin hiç birinde krom üretimi yapılmamaktadır. Bunlardan ABD'de az miktarda krom rezervi bulunmakla beraber, bu rezerv işletilmemektedir. Ferrokrom ve çelik üretimi ise büyük oranda bu ülkelerde yapılmaktadır.
Bu makalem ile bir kapıyı aralamak istiyorum; krom ve ferrokrom ve ihracatı üzerine değerlendirmeleri yayınlamaya hazırım. Bu konu ayni zamanda kuru dökmeyük filosuna sahip armatörlerimizi de yakından ilgilendirmektedir.