Gevher Banu, Ayn Zeliha, Hüma Hatun... Üç kadın kahramanın adını taşıyan üç dev köstebek toprağın onlarca metre altında ilerleyerek Türkiye'nin en önemli su iletim kanallarını açıyor. 'Gevher Banu' Türkiye'nin ikinci, dünyanın 6. uzun su iletim tüneli inşaatı olan Konya Ovası Mavi Tünel İnşaatını, 'Ayn Zeliha' Türkiye'nin birinci, dünyanın 5. en uzun tüneli olan Suruç Ovası pompaj sulama tünelini, 'Hüma Hatun' ise İstanbul Avrupa Yakası'nın atık su kollektör hatlarını yapıyor.
Tunnel Boring Machine (TBM) adını taşıyan, dev köstebekler olarak da adlandırılan tünel açma makinelerinin çapları 8 metreyi, uzunlukları 170 metreyi buluyor. Makineler, bir TBM geleneği olarak faaliyet gösterdikleri toprağın ünlü kadın kahramanının adını alıyor. Konya Mavi Tünel inşaatında dağları delen makinenin adı Mevlana'nın eşi Gevher Banu'dan; Suruç Tüneli yapımında kullanılan dev köstebeğin adı da Urfa'da Balıklıgöl'ün yanında bulunan Ayn Zeliha Gölü'nün kadın kahramanı olan Zeliha'nın gözyaşları anlamında Ayn Zeliha'dan, İstanbul Yenikapı Alibeyköy Hattında çalışan makinenin adı ise İstanbul'u fetheden ve yeni bir çağ başlatan Fatih Sultan Mehmet'in annesi Hüma Hatun'dan geliyor.
Zeliha göçlere son verecek
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) bölgesindeki ovalara can suyu verecek olan Suruç Ovası Pompaj Sulama Projesi inşaatında 1.080 ton ağırlığında dev bir delici kullanılıyor. 17.2 km uzunluğundaki tünel, Türkiye'nin birinci, dünyanın 5. en uzun tüneli olacak. Susuzluk nedeniyle göçlerin yaşandığı bölgede, projenin tamamlanmasıyla birlikte 94 bin 814 hektar alanda yağmurlama ve damlama sistemiyle sulu tarıma geçilecek.
Ayn Zeliha, 7.88 metre çapında ve 150 metre uzunluğa sahip. Türkiye'ye 90 TIR'ın getirdiği bu dev delici kafa, robot kollar ve yön belirleyici özellikleriyle son teknoloji ürünü. Kazdığı toprağı vagonlara yüklüyor, tünelin içini betonlayarak prekast kaplama yapıyor. Ayn Zeliha, herhangi bir sorunda kendi kendini kilitleyip, uyarı veriyor.
Ayn Zeliha günde ortalama 30 metre deliyor, bugüne kadar 5.700 metre tünel açarak yol kateden bu TBM ekibinde 254 işçi, atölye ve mekanik ustaları, 12 mühendis ve 1 İtalyan personel görev alıyor.
Gevher Banu sulu tarım için çalışıyor
''Türkiye'nin ikinci, dünyanın 6. uzun su iletim tüneli inşaatı olan Konya Ovası Mavi Tünel İnşaatı, Konya'nın su ihtiyacını karşılayacak önemli bir proje. 2011 yılı sonunda hizmete girmesi beklenen proje ile yıllık 414 milyon metreküplük su, Akdeniz Havzasından Konya Kapalı Havzasına aktarılacak. Suyla 235 bin hektarlık tarım arazisinde sulu tarım yapılması planlanıyor.
Bu projenin köstebeği Gevher Banu ise toprağın 450 metre altında ve günde 40 metre kazıyor. Gevher Banu, 17,1 kilometrelik tünelin ucundaki ışığa kavuşana dek gece gündüz çalışmaya devam ediyor. 4,8 metre çapında, 170 metre uzunluğunda ve 700 ton ağırlığında olan bu dev delici, bal peteği segment kaplayarak tüneli açıyor. Gevher Banu'yu 65 TIR Türkiye'ye getirmiş. Gevher Banu, bugün itibariyle 13 bin 800 metrelik delgi işlemini tamamlamış bulunuyor.
Bu tünelde, bir vardiyada 75 kişilik delgi ekibiyle beraber 175 kişilik bir kadro çalışıyor. Tünel içerisinde tamamı aydınlatılmış ortamda ve her türlü koruma tedbirlerinin yer aldığı tünel güzergahında çalışma ortamı için yeterli taze hava akımı sağlanıyor. Olası elektrik, su ve metan gazı çıkışları için gerekli emniyet tedbirleri sürekli alınıyor ve tüm sistemler elektronik olarak kontrol ediliyor.
Hüma Hatun İstanbul'un altyapısı için çalışıyor
Çapı 4,6 metreyi bulan üçüncü köstebek Hüma Hatun ise İstanbul Avrupa Yakası ( Yenikapı-Alibeyköy) ikinci kısım tünel inşaatında görev yapıyor. 2009 yılında başlayan projenin 2013 sonbaharında tamamlanması planlanıyor. Bu tünelin uzunluğu 9.320 metre olacak. Bugüne kadar 4.570 metrelik tünel açılmış.
Hüma Hatun'da 175 kişi görev alıyor. Günde 25 metre ilerleyebilen Hüma Hatun TBM'si tüneli tamamlandığında Haliç çevre koruma kapsamında güney Haliç havzasında bulunan Gaziosmanpaşa, Eyüp ve Fatih ilçelerinin atık sularını Yenikapı Atıksu Arıtma Tesislerine ulaştıracak.
Kurulumu 5-6 ayı alıyor
İlci İnşaat Yönetim Kurulu Üyesi Fatih İlci, dünya sıralamasında yer alacak tünel inşaatlarını yapıyor olmaktan mutluluk duyduklarını ifade ederek, şunları söyledi:
''Şirket olarak, Türkiye'nin baraj, tünel, sulama, demiryolu, karayolu, toplu konut ve sağlık yapıları gibi inşaat sektörünün birçok alanında faaliyet gösteriyoruz. Bugün Türkiye'nin birinci ve ikinci, dünyanın en uzun 5. ve 6. su iletim tünelleri olan Şanlıurfa Suruç Tüneli ve Konya Mavi Tüneli inşaatlarını gerçekleştiriyoruz. Bu projelerde sona yaklaşılıyor. İki bölgenin de su ihtiyacı karşılanırken, bölgeler tarımla hayat bulacak. Çevreyi koruma adına da İstanbul projemiz örnek gösterilebilir.''
Rüya projelerde kullandıkları TBM'lerin son teknoloji ürünleri olduğunu kaydeden İlci, bu konuda İtalyan ve Alman firmalarıyla çalıştıklarını, aletlerin bir yıla yakın bir sürede imal edildiğini ve Türkiye'ye onlarca TIR'la, 4-5 ayda taşınıyor. Makinelerin kurumunun 5-6 ayı bulduğunu söyleyen İlci, ''Bu özel makineler sayesinde daha hızlı ilerleyerek, ülkemizin ekonomisine katkı sağlıyoruz'' dedi.