Marmara'da beklenen büyük depreme karşı yeterince önlem almamakla eleştirilen devletin attığı önemli bir adım sonuçsuz kaldı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatıyla Toplu Konut İdaresi (TOKİ)'nin İstanbul Kayabaşı'nda yapacağı yeni konutlardan toplam 1.060 adedi, 1999 Gölcük depreminde evi hasar görenlere ayrıldı. Depremzedelere, hasarlı evini yenisiyle değiştirme imkanı sunuldu. Ancak geçtiğimiz günlerde satışa çıkan söz konusu daireler için sadece 24 depremzede başvurdu. Konutlardan 1.036'sı devletin elinde kaldı. Belediyeler aracılığıyla da duyuru yapmalarına rağmen başvuruların düşük kalmasından yakınan TOKİ yetkilileri, "Yerine göre hasarlı eve karşılık hem sıfır daire hem de üzerine para ödeyecektik. Ancak talebin çok az olması bizi de şaşırttı." diyor.
'Hasarlı evini ver, yenisini al' adıyla başlatılan kampanya 1999 depreminin ardından atılan en önemli adımlardan biriydi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, TOKİ'nin İstanbul'da yapacağı 40 bin konutluk Kayabaşı projesinin ilk etabında yer alan daireden bir kısmının hasarlı evlerin sahiplerine verilmesini istedi. Bunun üzerine harekete geçen İdare, konutların 1.060'ını deprem dönüşüm kapsamında satışa çıkardı. 75, 84 ve 118 metrekare büyüklüğündeki konutların bedeli olarak sırasıyla 75, 85 ve 130 bin TL'lik değer belirlendi. Konut değiş-tokuş imkanından 1999'daki depremden en çok etkilenen Avcılar, Eminönü, Zeytinburnu, Küçükçekmece ve Fatih ilçelerinde evleri orta veya ağır hasara uğramış ve herhangi bir onarım yardımı almamış kişilerin başvurması kararlaştırıldı. Aynı imkan, bu ilçelerde oturan ve üniversitelerce hazırlanacak raporda evlerinde oturmaları sakıncalı görülen kişilere de tanındı.
TOKİ'nin 'Hasarlı evini ver, yenisini al' projesi kısaca şöyle işleyecek: Uygulamaya başvuran kişilere ait hasarlı evlerin değeri, Sermaye Piyasası Kurulu'nca yetkilendirilmiş uzmanlar tarafından o muhitin ortalama emlak değerlerine göre belirlenecek. Örneğin Fatih'teki hasarlı bir ev için 150 bin TL fiyat belirlenmişse ve evin sahibi Kayabaşı'ndaki 130 bin liralık daireyi seçmiş ise aradaki fark kadar TOKİ'den para alacak. İdare bu parayı hak sahibine taksitler halinde ve memur maaş artış katsayısı ile yeniden değerlendirerek 5 yılda ödeyecek. Eğer hasarlı dairenin değeri, seçilen sıfır konutun değerinin altında ise bu durumda ev sahibi aradaki farkı 13 yılda taksitle ödeyecek. TOKİ yeni konutları 24 ayda teslim edecek. Ödemeler de teslimden sonra başlayacak. Projeye başvuruda bulunanlardan, hasarlı konutlarıyla ilgili Bayındırlık İl Müdürlüğü ekiplerinin deprem sonrası tuttuğu tespit raporları isteniyor.
TOKİ Başkanı Erdoğan Bayraktar, konutlar satışa çıkmadan önce yaptığı açıklamada eğer talep çok olursa kura çekeceklerini ve öncelikle birinci derece deprem bölgelerindeki hasarlı evleri boşaltacaklarını söylemişti. Ancak geçtiğimiz günlerde satışa çıkan 1.060 konut için sadece 24 kişinin müracaat etmesi hayal kırıklığına sebep oldu. İstanbul'un belli bölgelerindeki çok sayıda konutun muhtemel bir depreme dayanamayacağı bilinirken, devletin attığı 'Eskisini ver, yenisini al' adımı karşılık bulmadı.
Depremde 41 bin konut ve işyeri hasar görmüştü
İstanbul'da deprem sonrası yapılan çalışmalarda ağır hasarlı 3 bin 510, orta hasarlı 17 bin 613 ve az hasarlı 20 bin 161 konut ve işyeri tespit edilmişti. Ağır ve orta hasarlı evlerin sahiplerine konutlarını güçlendirmeleri için faizsiz kredi desteği sunulmuştu. Ancak çok sayıda hak sahibi bu krediden faydalanmak için başvuru yapmadı. İstanbul Bayındırlık İl Müdürlüğü'nden alınan bilgiye göre orta hasarlı konutlardan 7 bini için güçlendirme kredisi kullanıldı. Geri kalanlardan bir kısmı kendi imkanlarıyla güçlendirme işlemini yaptı. Ancak 4 bine yakın kişinin hâlâ hasarlı evinde oturmaya devam ettiği tahmin ediliyor.