Piyasalardaki dalgalanma inşaat sektörünü vurdu.. Satışlar durma noktasına geldi.. 0,99 olan konut kredisi faizleri 1,45'lere kadar çıktı.. Dalgalanma sürerse daha da yukarı çıkması bekleniyor.. Bunun anlamı şu: Artık uzun süre hiç kimse krediyle konut almaz..
Talep nedeniyle şişen konut fiyatları da eski seviyesine iner.. Yatırım amacıyla ucuz kredi ile pahalı konut alanlar zarar eder.. İşte bu, yeni bir krizin tetikleyicisi olabilir..
Neden mi?
Önce birkaç rakam verelim.. 2006 yılının ilk üç ayında 70 bin 529 konut banka kredisiyle satıldı.. Kredi miktarı 8 milyar 900 milyon YTL..
2005 yılında ise bankalar 196 bin 523 konut için 21 milyar 435 milyon YTL kredi verdi.. Yani şu anda 261 bin konut ipotekli.. Kimi 5 yılda, kimi 10 yılda, kimi 20 yılda geri ödenecek..
Korkulan senaryo şu;
Yatırım amacıyla, ileride satar kâr ederim düşüncesiyle kredi alanlar ödeme zorluğu içine girebilir.. Çünkü dövizdeki tırmanışla birlikte iğneden ipliğe her şeye zam geldi.. Gizli zamlar yapıldı.. Enflasyon ücretlerdeki artışın iki katına çıktı.. Bütçeler zorlanmaya başladı.. Hesaplar şaştı.. Hesabı şaşanlar borcunu ödeyemez duruma gelirse, bankalar ciddi sıkıntı yaşayabilir.. Çok abarttın demeyin.. Kore'de örneği yaşandı..
Ne var bunda, borcunu ödemekte zorlanan evini satar diyebilirsiniz.. Satar da kime satar.. Kaça satar.. İstanbul'u ele alalım.. Kentin dört bir yanı konutla doldu.. Şile yolu, Beylikdüzü, Kilyos tarafı pahalı konutlardan geçilmiyor.. Sadece 2006 yılının ilk üç ayında 11 bin 460 konut banka kredisiyle satılmış..
İşin kötü tarafı, kredi faizleri düşerken konut fiyatları yükseltildi.. İnşaat sektörü tatlı kâr hedefledi.. 100 bin - 150 bin YTL değerindeki konutlar 250 - 300 bin YTL'den satıldı.. Artık bu konutlar aynı fiyattan uzun süre el değiştirmez.. Yani dişini sıkmayan, birkaç yıl beklemeyi göze almayan zarar eder.. Parasını batırır..
Madalyonun öbür yüzü de var.. Çoğu kişi maket üzerinden konut aldı.. O konutlar ne zaman yapılacak, ne zaman teslim edilecek belli değil.. Bakın; demir yüzde 57, çimento yüzde 40 zamlandı.. Maliyetler yükseldi..
Peki maket üzerinde ev satanlar topladıkları parayla konutları bitirebilecek mi? Yeni konut satarak, yeni projelere girerek, kaynak yaratamayacaklarına göre küçük şirketler batacak.. İflas edecek.. Konutlar yarım kalacak.. Birçok kişi evini teslim alamayacak ama bankaya borcunu ödemek zorunda kalacak.. Çifte sıkıntı yaşayacak..
Felaket tellallığı yapmıyorum.. Olası bir tehlikeye dikkat çekmek istiyorum.. Dilerim bu söylediklerim olmaz.. Literatüre bir de konutzede kavramı girmez..