Hasköy’deki tarihi Mayor Sinagogu sadece Türk Yahudi Cemaati’nin değil, aynı zamanda İstanbul’un da önemli kültür varlıkları arasında bulunuyor. Sefarad göçlerinde İspanya’nın Mayorka Adaları’ndan göç edenler tarafından kurulan ancak Cumhuriyet dönemi sonrası Hasköy’deki Yahudiler’in bölgeyi terk etmesiyle ibadethane işlevini kaybeden Mayor Sinagogu, uzun yıllar boyunca kiraya verildi. Milliyet'ten Mert İnan'ın haberine göre, 1930’lardan sonra depo ve imalat atölyesi olarak kullanılmaya başlayan tarihi yapı, bakımsızlık nedeniyle aradan geçen zamanda adeta harabeye döndü. Hasköy Mallem Sinagogu Vakfı’na ait olan tarihi yapının durumuna daha fazla kayıtsız kalamayan Türk Yahudi Cemaati ise içler acısı durumdaki tarihi mekanın restorasyonu ve yeni bir kültür alanı için düğmeye bastı.
Kültür kompleksi
Projede yer alacak isimlerden Mimar Hayim Beraha, neredeyse yıkılma tehlikesi yaşayan tarihi sinagogun kapılarını açarken, şu bilgileri veridi:
“Mayor Sinagogu, çok uzun yıllardır, ibadethane işlevi dışında kullanılıyordu. Restorasyon projesi ile birlikte yapıyı restore etmek ve yeni bir kültür merkezini hayata geçirmek isitiyoruz. Mayor Sinagogu hem bizim cemaatimiz açısından, hem de İstanbul’un tarihi değerleri açısından önem taşıyor. Edirne Sinagogu’ndan sonra pilot projelerle Türk Yahudileri’ne ait tarihi eserleri ayağa kaldırmak istiyoruz. Yeni projenin detayları henüz netlik kazanmış değil. Ancak içerisinde sergi alanları, sanatsal aktivitelerin yapılacağı bir kompleks olmasını arzuluyoruz. Tarihi yapının kapladığı toplam alan 600 metrekare. Mesele bina yapmak veya restorasyon değil. Tarihi dokuya uygun işlevsel bir yapıyı ortaya çıkarmak. Yahudi gençler, tarihi eserler konusunda oldukça ilgililer. Türkiye için değer taşıyan tarihi eserlerimizin ihya edilmesi için yoğun bir istek var.”
Bizans yapısı mı?
Tarihi kaynaklarda Mayor Sinagogu hakkında farklı bilgiler yeralırken, sinagogun 300 yıl önce inşaa edildiği tahmin ediliyor. Tarihçi Lorans Tanatar Baruh ise sinagogun Bizans dönemine ait olduğunu ve o dönem Hasköy’deki en büyük sinagog olmasından dolayı Mayor adının verildiğini belirtiyor. Diğer tarihi kaynaklara göre ise Mayor Sinagogu 300 önce Mayorka’lı Yahudiler tarafından yaptırıldı. 70 yılı aşkın süre depo, iş yeri ve atölye olarak kullanılan ibadethanede 2009 yılında sanatçı Serge Spitzer tarafından sergi açıldı. 6 yıldır kimsenin uğramadığı tarihi yapı ise bakımsızlık nedeniyle çökme tehlikesi yaşıyor. İç mekanında ahşap kaplamalı bir kubbe bulunan eserin tavanlarında da ahşap kaplamalar yeralıyor.