Taşınmaz kültür varlığı olarak nitelendirilen tarihi yapıların onarımlarının ve günümüze kazandırılmasının teşviki amacı ile mevzuatımızda çeşitli teşvik hükümleri yer almıştır. Bunlardan biri de Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 17/2. maddesinin d bendidir. Bu bent ile, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıklarının rölöve, restorasyon ve restitüsyon projelerine münhasır olmak üzere, bu projelendirmelerden yararlananlara verilen mimarlık hizmetleri ile projelerin uygulanması kapsamında yapılacak teslimleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir.
Bu istisnanın kapsamına tescilli taşınmaz kültür varlıklarının sadece rölöve, restorasyon ve restitüsyon projelerine ilişkin olarak:
- bu projelendirmelerden yararlananlara verilen mimarlık hizmetleri ve
- projelerin uygulanması kapsamında
yapılacak mal teslimleri girmektedir.
Ancak bu istisna kapsamına "Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları, Proje Büroları ile Eğitim Birimlerinin Kuruluş, İzin, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik"te (11/06/2005 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır) tanımlanan I. grup yapılar hariç olmak üzere, tescilli taşınmazların fonksiyon ve konfor şartları gereği kullanıma yönelik donanımı ve proje hizmetleri (klima, jakuzi, yangın hassas algılama, kapalı devre kamera sistemi, tefriş elemanları vb.) dahil değildir.
Bu projelerin uygulanması için iktisap edilseler dahi teşvik kapsamındaki varlıklarının satın alınması istisna kapsamı dışındadır. İstisna sadece bu varlıklara uygulanacak projeler kapsamındaki işlemleri kapsamaktadır.
Bu istisna uygulamasından yararlanabilmek, bu varlıkların maliki olmak gerekli değildir. Dolayısıyla kültür varlıklarının söz konusu projelerini, sponsorluk veya benzeri sözleşmelerle üstlenenler de bu istisnadan yararlanabilirler.
İstisnanın uygulama şekli
İstisnanın uygulanma şekli Maliye Bakanlığınca aşağıda aktaracağımız şekilde belirlenmiştir.
İstisnadan yararlanmak için Rölöve ve Anıtlar Kurulu’ndan istisna belgesi alınması gerekmektedir. Bu belgenin alınabilmesi için, ilgili Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü veya Tapu Sicil Müdürlüğü'nden tescil kaydı alınan taşınmaz kültür varlığına ait rölöve, restorasyon ve restitüsyon projeleri ile proje kapsamındaki işlerde kullanılacak malzemelerin bir liste halinde proje müelliflerince hazırlanarak, Belediyeye onaylattırılması, koruma bölge kuruluna sunulması ve bu kurulca da uygun bulunması halinde onaylanmış malzeme listesinin proje ile birlikte ilgili Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü'ne iletilmesi gerekmektedir. Bu Müdürlükçe de malzeme listesinin projeye uygunluğu tespit edildikten sonra, ilgili projeden yararlanacak olana, istisna belgesi verilmektedir.
Bu belgenin ekinde yer alan listede, istisna kapsamında işlem görecek mal ve malzemeler sıra numarası verilmek suretiyle cins ve miktar (adet, kg, m. vb.) olarak açıkça belirtilmektedir. İstisnadan yararlanacak olanlar istisna belgesi ve listeyi mal aldığı satıcılara ibraz ederek bu işlemlerde katma değer vergisi uygulanmamasını talep edeceklerdir. Satıcılar, bu kapsamda teslim ettikleri malların listedeki sıra numarasını, cinsini ve teslim ettikleri miktarı listenin arka yüzüne yazarak imzalayacak ve kaşe basmak suretiyle onaylayarak, bu şekilde yaptıkları satışlarda katma değer vergisi hesaplamayacaklardır.
Satıcılar, talep edilen malın listedeki miktarı ile bu maldan daha önce ne kadar satın alındığını listenin arka yüzündeki şerhlerden kontrol etmek durumundadırlar. Alınmak istenilen malın listedeki miktarı aşması halinde aşan kısım için istisna uygulanmayacak, bu kısma tekâbül eden vergi hesaplanacaktır.
Öte yandan istisna belgesinde yazılı satın alınacak mal ve hizmet bedelleri için, alımın ilgili yılda uygulanan fatura düzenleme sınırını aşması gerekmektedir. Bu sınır 2007 yılı için 560 YTL’dir. Dolayısıyla bu sınırın altındaki alımlarda da istisna uygulanmayacaktır.
Aynı faturada istisna kapsamına giren birden fazla mal veya hizmetin yer alması ve bunların bedelleri toplamının fatura düzenleme sınırını aşması halinde vergi yine hesaplanmayacaktır. Aynı belgede istisna kapsamına giren ve girmeyen işlemlerin birlikte yer alması halinde ise her bir işlem, tür ve tutar itibariyle ayrı ayrı gösterilecek, istisna kapsamına giren işlemlere ait bedeller toplamının fatura düzenleme sınırından fazla olması halinde, sadece istisna kapsamına girmeyen işlem bedellerinin toplamı üzerinden vergi hesaplanacaktır.
Diğer teşvikler
Öte yandan, 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu'nun 4/1 maddesinin (m) bendi ile 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıklarının veraset ve intikal yoluyla devir ve iktisabına ilişkin işlemler, bu vergiden istisna edilmiştir. Ayrıca 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 59/1. maddesinin (m) bendi uyarınca 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıklarının devir ve iktisabına ilişkin işlemler, tapu harçlarından da istisna edilmiştir.