Son dönemde bakımsızlık nedeniyle yıkılmaya yüz tutmuş birçok tarihi binanın restorasyonunun önem kazanmaya başlaması, karlı bir sektörün de kapılarını araladı. Potansiyeli farkeden genç mimarlar, sokak sokak gezip eski bina ararken, açılacak ihaleleri takip eden şirketler ile kredi veren kurumlar arasındaki rekabet de kızışıyor. Tarihi bina restorasyonu için Türkiye'de ilk kez kredi kurumunu devreye sokan Toplu Konut İdaresi (TOKİ), 2005 yılında 16 projeye kredi verirken, sadece bu yılın ilk 6 ayında bu rakam 77'ye çıktı. Bu alandaki talebi değerlendirmek için bankalar da harekete geçti. Fortis Bank, 60 ay vadeyle tarihi restorasyon kredisi uygulamasını başlattı. Artan ilgiden çok memnun olan sektör yetkilileri, ancak ağır bürokrasinin bellerini bükmeye devam ettiğini vurguluyor.
Karlı bir sektöre dönüşen tarihi bina restorasyonunda rakamlar parmak ısırtıyor. Öyle ki, 700-800 bin TL'den alınan bir bina 2.5 milyon TL'ye satılabiliyor. Es Yapı Mimarlık Canan İzgi, bina fiyatlarının el yaktığını, özellikle tarihi bölgelere büyük bir ilgi olduğunu söylüyor. İzgi, "Örneğin İstanbul'un eski semtleri olan Galata, Beyoğlu civarına büyük ilgi var. Ayrıca bazı binalar İstanbul 2010 kapsamında Türkiye'ye gelecek olanlar için butik otele de dönüştürülüyor. Ancak bu işi belli bir parası olan insanlar yapabilir. Çünkü çok büyük maliyeti var. Bazen de bir binanın yarı fiyatına yapılmış bir daireyi satın alabiliyorsunuz" diyor.
Genç girişimciler sokakta
Boğaz bölgesinde tarihi binalarla ilgilenen İkias Gayrimenkul'ün ortağı Serhat Kara ise, özel bankaların da düşük faizli ve uygun vadeli nakit kredi desteği sağlamaya başlamasının sektör açısından olumlu olduğunu vurguluyor. Son dönemde tarihi eser statüsündeki binaların restorasyonunun karlı bir işe dönüşmesinin bir çok girişimcinin de ilgisini çektiğini anlatan Kara, "Özellikle yeni mimarlar ve müteahitler, sokak sokak gezip bina inceliyor" diye konuşuyor. Ancak sektörün asıl probleminin kaynak değil, aşırı bürokrasi olduğunu vurgulayan Kara, şöyle devam ediyor:
"Hazır kaynağın var, eski eseri alıyorsun. Kimseden bir şey almaya da ihtiyacın yok ama burada çok ciddi sıkıntılar yaşanıyor. Projelerin onaylanması çok uzun süre alıyor. Anıtlar Kurulu kadrolarında ciddi problemler yaşanıyor. Restorasyonlar batılı ülkelerde çok ciddi teşvikler alıyor. Türkiye'de ise önüne engel konuluyor. Restorasyon artık şehir efsanesi oldu, İnsanlar birbirlerine 'Aman yapma başına bela alırsın' diyorlar."
TOKİ, 235 projeye kredi sağladı
Öte yandan, TOKİ de 2005 yılından bu yana, bakımsızlık yüzünden yıkılmaya yüz tutmuş tarihi konak ve yalıların restorasyonuna destek veriyor. 2005'ten bu yana büyük çoğuluğu İstanbul'da olmak üzere toplam 235 projeye destek veren TOKİ, toplam 17 milyon TL'nin üzerinde de kredi verdi. Krediden yararlanan projeler arasında, Safranbolu, Ürgüp, Bursa-Osmangazi, Çanakkale, Bartın, Ordu, Fatsa, Mersin ve İstanbul'da Sarıyer, Eyüp, Kuzguncuk, Arnavutköy'deki binalar bulunuyor.
TOKİ Kredi Uzmanı Lokman Tuncer, insanların önceden bu kredilerden haberi olmadığını ve binasına çivi bile çakamadığını belirterek, ancak son dönemde bilincin arttığını, insanların artık bu işi ticari olarak da görmeye başladıklarını ifade ediyor. TOKİ'ye tarihi restorasyon kredisi için başvuruda bulunanların sayısının giderek arttığına dikkat çeken Tuncer, 2005 yılında sadece 16 projeye kredi verilirken, bu yılın ilk 6 ayında 77 projeye kredi verildiğini açıklıyor.
Tuncer, Fortis Bank'ın da tarihi binalar için restorasyon kredisi vermeye başlamasını ise şöyle değerlendiriyor: "Özel bankaların girişimleri olumlu. Ancak bizimle rekabet edemezler. Bizim verdiğimiz şartlarla kredi vermeleri pek olanaklı değil. Yıllık yüzde 4 faizle kredi veriyoruz. Aylık binde 3'e geliyor. Bu şartlara inmeleri mümkün değil."
Fortis Bank ise, yaptığı yazılı açıklamada, "TOKİ'nin sağladığı restorasyon kredisindeki uzun başvuru işlemleri ve süreçleri Fortis Tarihi Bina Restorasyon Kredisi için geçerli değil. Fortis Bank Türkiye olarak, kredi başvurularını en kısa sürede sonuçlandırabiliyoruz" diyor. Krediyi 60 aya kadar vadeyle kullandıran Fortis, kredi alan müşterilerine bir yıllık ücretsiz kiralık kasa hizmeti de sağlıyor.
Prosedür uzun sürüyor
Eski bir eserin restorasyonu için geçen bürokratik süreç 6 aydan başlayıp 4 yıla kadar uzayabiliyor. Restorasyona başlamak için öncelikle eserin Anıtlar Yüksek Kurulu'nda tescili olup olmadığı ve Boğaziçi İmar Müdürlüğü'nden imar durumu öğreniliyor. Daha sonra ise eski eserle ilgili 3 ayrı proje hazırlanıyor. Birinci etap projesinde, binanın bugünkü halini gösteren röleve projesi hazırlanıyor. İkinci etapta, binanın özgün halinin nasıl olduğunun belgeler, doküman ve fotoğraflarla tasdik edildiği restitüsyon projesi hazırlanıyor. Üçüncü etap ise, eski eserin restorasyondan sonra alacağı fonksiyonlara göre şekillenen proje oluyor. Bu 3 proje Anıtlar Yüksek Kurulu'na belgelerle sunuluyor. Projenin Anıtlar Yüksek Kurulu'ndan onay almasından sonra Boğaziçi İmar Müdürlüğü'ne ruhsat talebinde bulunuluyor. Ruhsat alındığı taktirde inşaata başlanıyor. İnşaatın her aşaması, Boğaziçi İmar Müdürlüğü ve proje müellifi mimar tarafından denetleniyor.