Ayasofya'nın rutubet tehlikesiyle yüz yüze geldiği iddiası, İstanbul İl Özel İdaresi İmar Yatırım ve İnşaat Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan raporda dile getirildi. Raporda, tarihi yapının dış cephe sıvalarının kazınması için İstanbul 4 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'ndan izin alınmadığı da belirtildi. Yapının batı cephesindeki çalışmalarla ilgili hazırlanan raporda, "Cephede yapılan sıva sökümünün dayandırıldığı analiz, proje ve yasal süreç araştırılmakla birlikte resmi bir veriye ulaşılamamıştır" denildi. Osmanlı dönemi boyunca içeride ve dışarıda yapılan sıvaların; taş, tuğla gibi yapı malzemelerinin, mozaik, kalem işi gibi değerli sanat eserlerini, dış yüzeyde de tuğla ve taş desenlerini günümüze ulaştıran en önemli faktör olduğu belirtilen raporda, sıvanın kazınmaması gerektiği vurgulandı. Rapora göre sıvanın kazınmasıyla doğal tehditlere açık duruma gelen yapı, kısa sürede su-nem etkisiyle hasar görecek. Yapının, uzun vadede yosunlaşma, bitkilenme gibi nedenlerle çürüme tehlikesiyle karşı karşıya kalabileceği belirtildi. Rutubet tehdidi altındaki mozaikler arasında ise İmparator Kapısı, Patrik, Deesis, Komnenos Ailesi, Zoe ve eşinin mozaikleri, Absiddeki Meryem Ana ve Bebek İsa ve Ayasofya çıkış mozaikleri bulunuyor.
Uyarılar dikkate alınmadı
İstanbul İl Özel İdaresi'nin, Ayasofya Müze yönetimini sıvaların kazınmaması için birçok kez uyardığı, fakat uyarıların dikkate alınmadığı da bir başka ayrıntı. Kazıma işlemi için Ayasofya'nın mülkiyetine sahip olan Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün de bilgilendirilmediği öğrenildi. Ayasofya bünyesinde oluşturulan Bilim Kurulu, geçtiğimiz yıl acil cephe restorasyonu çalışması başlatmış ve yapının sıvalardan arındırılması kararlaştırılmıştı. İl Özel İdaresi raporunda, Ayasofya'daki restorasyonda amacın görsellikten önce koruma olması gerektiği, yapının ömrünü uzatacak, varlığını koruyacak müdahalelerin ön plana çıkarılmasına yönelik çözümlerin desteklenmesi gerektiği belirtildi. Sorunun çözümü için ise şu önlemler sıralandı:
Cephe sıva kaplanabilir.
Sıva+taş+tuğla derzli bırakılabileceği müşterek bölgesel müdahale planı oluşturulabilir.
Yapının farklı dönemlerini ifade etmek için mermer kısımda tamamlama yapılabilir.
Şeffaf koruyucu sürülebilir. (Ancak bu yöntemin uzun vadede uygun olmadığı düşünülüyor.)
'Yapıyı zor günler bekliyor'
Mimar Sinan Genim, Ayasofya'nın dış cephe sıvalarının kazınmasıyla ilgili şunları söyledi: "Binaların korunması için sıvanması şarttır. O sıva, yağmura, kara ve tabiat şartlarına karşı taşıyıcı sistemi korur. Sıvanın kazınması, yapının göz göre göre risk altına sokulması anlamına geliyor. Bilim adamı olduğunu iddia eden bu kişiler ne halt ettiklerinin farkında değiller. Sökülen sıvalar acilen sıvanmalı. Aksi takdirde Ayasofya'yı zor günler bekliyor."