İsrail'in Hayfa şehrinde, 1. Dünya Savaşı sırasında bölgede Osmanlı ordusunun yaşadığı çatışmaları konu alan tarihi duvar resmi bulundu. Bir kuruyemiş dükkanının iç duvarını boydan boya kaplayan resim, alışverişe gelen üniversite öğrencisinin dikkati sonucu fark edildi.
Duvarda, dökülen sıvanın altında minyatür şeklinde bir asker kafasının resmedildiğini gören üniversite öğrencisi hemen Akka şehrinde bulunan duvar resimleri konusunda uzman olan arkadaşını aradı. Ertesi gün gelip duvarı inceleyen uzman, sıvanın altında büyük bir resmin olabileceğini söyledi.
Sıvanın altından tarih çıktı
Durum Hayfa Üniversitesi'nde görevli Alison Hortig isimli mimari konservatöre iletildi. Ardından da üniversite öğrencisi genç ile uzman arkadaşı, yanlarına "Hayfa Tarih Topluluğu" üyesi tarih uzmanı Eli Liran'ı da alarak dükkan sahibinden özel alıp sıvayı özenle kazımaya başladı.Uzun ve özenli bir çalışmanın ardından sıvanın altından bir resim çıktı. Resim, 1. Dünya Savaşı sırasında Hayfa'da yerleşik olan Osmanlı ordusunu bölgeden çekilmek zorunda bırakan İngiliz hava kuvvetlerinin saldırısını konu alıyordu.Resimde Türk topçusuna ait uçak savarların İngiliz uçaklarını havada vurmasından, uçakların bombaladığı yerlerde yaralanan veya ölen Türk askerlerinin sedyelerde taşınmasına kadar onlarca detay bir minyatür gibi resmediliyordu.
10 metre eninde, 3 metre boyundaki duvarın üçte ikisinin kazınması sonucu ortaya çıkan resmin altında resmi yapan ressamın imzası "Edip Kemal" ve "Otel Zahara Suriye" ibarelerine ulaşıldı.
Osmanlı subayı çizmiş
Konu hakkında açıklama yapan kazı ekibinden Hayfa Tarih Topluluğu üyesi Eli Liran, şunları söyledi:
"O döneme ait İbranice gazeteleri tarayarak Edip Kemal'in Osmanlı ordusunda görev yapan Kafkasya kökenli, Ürdün Çerkezlerinden eski bir Osmanlı subay olduğunu anladık. Savaşı kaybederek Şam'a çekilen Osmanlı ordusuyla beraber o dönem, o da Şam'a gitmiş ancak savaştan sonra 1933'te önce Kudüs'e, daha sonra da Hayfa'ya dönüp şuan kuruyemiş dükkanı olan bu yeri boks kulübü olarak işlettiği bilgisine ulaştık. İyi bir ressam da olan Edip Kemal'in neden "Otel Zahara Suriye" ibaresini buraya yazdığını ise anlamamız güç oldu. Sonra fark ettik ki o dönem bu binanın bir otel olarak kulanıldığı ve bu otelin aynı dönemde Şam'da bulunan Otel Zahara'ya ait otel zincirinin bir halkası olduğu bilgisine ulaştık. Şam'daki otelin resimleri ile bu binanın bire bir aynı olduğunu gördük."
Liran ayrıca resmin tamamen ortaya çıkması için 10 bin dolara ihtiyaçları olduğunu belirterek, "Resim henüz tamamen ortaya çıkmadı, üçte ikisini ortaya çıkardık. Şimdi durduk. Ortaya çıkacak resmin daha sonra buradan duvarla beraber sökülerek taşınması gerekiyor ve buna Türklerin destek vereceğini umuyorum, çünkü bu Türklere ait bir şey. Hayfa Belediyesi olayla hiç ilgilenmedi. Resmi yapan Edip Kemal hakkında belki Türk genelkurmayı arşivlerine bakarak bize bilgi verebilir. En azından bu askerin bir Osmanlı subayı olarak 1917'de burada görev yaptığını bize doğrulayabilir" diye konuştu.
Hayfa, Osmanlı ordusunun 1. Dünya Savaşı sonuna kadar kuzeyde bulunan Akka Kalesi'ne ve Kudüs'e denizden her türlü sevkiyatı sağlamak için askeri üs kurduğu liman şehriydi. İçinden tren yolu da geçen Hayfa'da uzun yıllar Türk askeri birliği yer aldı. 1917'de savaştan sonra da uzun bir süre Türk askerinin kışlalarının bulunduğu bölge, halk arasında "Türk bölgesi" olarak anıldı. Daha sonra Türk ordusuna ait kışlalar ve benzer yapılar İngilizlerin bölgede kurduğu manda yönetimi döneminde Türk izlerini yok etmek için sistematik biçimde yıkılarak yerlerine başka yapılar inşa edildi.