Alman mühendislik devi Siemens, Türkiye’ye 150 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu zamanında Yıldız Sarayı’nın ilk elektrifikasyonunu yaparak girmiş. Daha sonra onu yeni işler izlemiş. 164 yaşındaki Siemens iş yapmak için geldiği Türkiye’de bir süre sonra yatırımcı olmuş. Bugün Kartal ve Gebze’de iki fabrikası var. Çerkezköy’de Avrupa’nın en büyük beyaz eşya fabrikası BSH’de beyaz eşya devi Bosch ile ortak. Yani bir buçuk asır önce girdiği Türkiye’yi hiç terk etmemiş ve Türkiye’deki fabrikalardan da 60 ülkeye ihracat yapıyor.
Siemens 2010 mali yılında Türkiye’de 2.2 milyar euro ciro yapmış. İcra Kurulu Başkanı (CEO) Hüseyin Gelis’in anlattığına göre Siemens Türkiye, Siemens Almanya’nın minyatür bir versiyonu. Siemens Türkiye 3 ana sektör altında faaliyetini sürdürüyordu: Enerji, endüstri ve sağlık. Ancak bir ay önce kurulan şehirler de dördüncü ana sektör oldu. Bu sektörde şehirlere altyapıda, enerjide yeni konseptler öneriliyor. Bunlar dışında insan kaynakları, kurumsal iletişim, hukuk, tedarik zinciri yetimi, gayrimenkul yönetimi gibi kurumsal bölümler de tüm bu yapıya hizmet eder şekilde konumlanıyor.
Onay gerekiyor
Siemens’in dünyanın çeşitli ülkelerinde ihale kazanmak için rüşvet dağıttığına ilişkin iddiaların soruşturulmasının ardından 2008 yılında çarptırıldığı 1.6 milyar dolarlık para cezası sonrası iş yapış biçimi de değişmiş. Dört yıl önce Türkiye’ye gelen Hüseyin Gelis o günleri şöyle anlatıyor:
“35 yıldır bu şirkette çalışıyorum Siemens çok dürüst bir şirket. Her zaman da öyle oldu ve buna ben tamamen inanıyorum. Yanlışlıklar oldu mu tarihte muhakkak olmuştur. Dört sene önce Türkiye’ye geldiğimde sizin arkadaşlarınızla bir araya geldik. Hiç unutmam hep bunu sordular. Rüşvet yurtdışında oluyorsa muhakkak Türkiye’de de olmuştur. Böyle sohbetler oldu. Yani niye Türkiye’de olmadı der gibi. Bu ‘Eşinizi dövüyormu sunuz?’ sorusuna ‘hayır’ cevabı verdiğinizde, ‘Niye dövmüyorsunuz?’ sorusuyla karşılaşmak gibi bir şeydi. Siemens o olaylardan sonra mevzuata uyum konusunu gerçekten çok çok ciddiye aldı. Binlerce kişi aşağı yukarı herkes eğitimden geçirildi. Bununla ilgili çok ciddi bir iletişim kampanyası başlattık.”
Gelis “Çalışanlara bir ihaleye katıldığın zaman kazanırsan seviniriz, ama kazanmak için olmadık işler yapma mı dediniz?” sorumuzu ise “Evet buna yakın mesajlar verdik. İç iletişim aktiviteleri yaptık. Siemens Türkiye olarak bu faaliyetleri yapının dışına taşıyarak Etik İtibar Derneği’nin kuruluşuna ön ayak olduk’ yanıtını veriyor.
O dönemde iş süreçleri tümden elden geçirilmiş. Karar alma mekanizmalarına belli noktalarda kontroller yerleştirilmiş. Türkiye mevzuata uyum yetkilisi olarak belirlenen Siemens çalışanı elektronik ortamda gerekli denetimi yapıyor. Bu yetkili çeşitli karar noktalarında işlerin devamını onaylıyor. Yanlış iş CEO düzeyinde ise durum hemen Almanya’ya merkeze bildiriliyor. Gelis bu onayın bir ihaleyle, bir sponsorlukla yani şirketin akla gelen her işiyle ilgili olabileceğini belirterek şunları söylüyor:
“Eğer teklif vermişseniz o ihale yetkilisiyle de üç kere yemeğe gitmeniz olmaz tabii ki. Eskiden de buna dikkat ediyorduk fakat bugünkü kadar kontrol mekanizması yoktu. Siemens gibi uluslararası bir firmada bunların sistematiğinin kurulmuş olması beklenirdi. Kurumsal ilkelerimize bağlı olduğumuz ve böyle bir şeyin olacağına hiç inanç olmadığı için bu sistematikler kurulmamıştı. Cezayı ağırlıklı olarak oradan aldık. Ama çok hızlı bir şekilde kurduk hele Türkiye şu anda bench mark.”
Bu yanıtın ardından oturduğumuz koltuktan kalkıp bir masa üzerinde bulunan bilgisayarın ekranına yaklaşıyoruz. Ekranda sol üst köşede Dr. Compliance’ın (Dr. Uyum) silueti ve altında da üç şıklı bir soru var. Anlaşılan sınavdayız. CEO Hüseyin Gelis başlıyor anlatmaya:
“Sabah geldiniz bilgisayarınızı açtınız ya da gün içinde açıp kapattınız ilk bu çıkıyor karşınıza . Dr. Compliance soruyor. Üç şıklı soruda doğruyu bilemezseniz, bilgisayarınız açılmıyor. Diğer şıklara da tıklayıp doğru yanıtı bulmanız şart. Bilgisayar böyle devreye giriyor. Şirketin çalışanlarla, iş ortaklarıyla, paydaşlarıyla ilişkilerini düzenleyen ilkelerimizi soru haline getirdik. 25 soru var ve herkese her seferinde farklı soru çıkıyor.”
Gelis’e “Personel 25 sorunun cevabını ezberleyemez mi?” diye soruyor ve şu yanıtı alıyorum:
“Biz de zaten personelin bunları her an gördüğü için de unutmamasını istiyoruz. Bunlar şirkette her düzeydeki kişinin bilmesi gerekenler. Bu bizim Türkiye’nin özel uygulaması. Merkez de bunu bench mark olarak gördü ve uygulamak için aldı. İnsanlar mevzuata aykırı iş yaptıklarında çoğu zaman ‘bilmiyordum’ deme alışkanlığındalar. İstiyoruz ki ezberlesinler öğrensinler. ‘Ya Ahmet kaç kere götürdün o müşteriyi yemeğe’ diye sorduğumuzda ‘Ya bilmiyordum’ denmesin diye yapıyoruz. Sırf o yemek konusu değil şirket içindeki kuralları herkesin bilmesi için basit bir sistem olması gerekiyor. Bu işi zaten onun için yaptık.”
Siemens’in tüm şirketlerinde bir bilgilendirme, bir de haber verme sistemi var. Siemens çalışanı bir konuyla ilgili tereddüdünü ‘Ask Us- Bize Sor’ adlı bilgilendirme sistemine başvurarak gideriyor. Şirketteki uygunsuz veya yanlış bir işin bildirimi söz konusu olduğunda da ‘Tell Us- Bize Söyle’ adlı bir haber verme sistemi devreye giriyor. Sisteme ihbar hem telefon, hem e-mail, hem de mektup yoluyla yapılabiliyor. İhbarın yapıldığı telefon numarası ve adres Almanya’da. İhbarı yapan kişinin kimliği anonim kalıyor. Kendisinden isim de sorulmuyor. Siemens’in hakkında merkeze ihbar yapılan yetkilisi bundan ancak soruşturma açılırsa haberdar oluyor. Bu iki sistem de 2008 sonrası devreye sokulmuş.
Kahvaltımız var
Siemens’te her pazartesi 1 saat süren kahvaltılı toplantı var. Şirketin 35 kişilik üst yönetiminin katıldığı toplantıda haftalık aktiviteler ‘rahat bir ortamda’ konuşuluyor. Üç ayda bir yapılan yönetim toplantılarında ise konuların detaylarına daha çok giriliyor.
10 Ar-Ge merkezinden biri Türkiye’de
Gelis, mühendislik çözümleri üreten ve mühendislik ağırlıklı inovasyon yapan bir şirket olarak nitelediği Siemens’in dünyada 10 Ar-Ge merkezi bulunduğunu söylüyor. Bu merkezlerden biri de Türkiye’de. Türkiye’deki Ar-Ge merkezinin bünyesinde biri Gebze’de, diğeri Ankara’da Teknopark’ta iki birim var. Bina teknolojisi ve enerji alanlarında faaliyet gösteren bu birimlerde 50 mühendis çalışıyor. Hedef bir yılda sayıyı 100’e çıkarmak. Siemens‘in ortak olduğu Çerkezköy’deki beyaz eşya fabrikası BSH’nin Ar-Ge’sinde ise 100 mühendis çalışıyor.
Gelis, eskiden Siemens’te de herkesin BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) ülkelerinden bahsettiğini belirterek “Bunlar bugün de gündemde, çünkü dünyanın en büyük pazarları. Ama artık her şeyi de o ülkelere vermek istemiyorlar. Türkiye de birçok önemli özelliğiyle öne çıktı” diyor.
Beş kişiden biri evde
Türkiye’deki Siemens şirketlerinde üretim dahil toplam 7 bin 200 çalışanın yüzde 25’i kadın. Yukarı doğru çıktıkça oran düşüyor. Üniversiteden şirkete çok aktif kadın elemanlar geldiğini belirten Gelis “Ancak kariyer konusunda perspektif görmedikleri için de kaybolup gidiyorlar” diyor. Bunun için de özellikle kadınlara esnek çalışma imkânı sağlamanın gerekli olduğuna inanıyor. Siemens’in bu amaçla beş yıl içinde beyaz yakalıların yüzde 20-25’inin mobil ofisten ya da evden çalışmasını sağlayacak.
Bir de kadınlar ve genç erkekler için neler yapılabileceğini araştırmak için ‘Çeşitlilik Konseyi’ kurulmuş. Konseyin 10 üyesinden 8’i kadın. Gelis “Görevi, o gruplar için yapılması gerekenleri araştırmak. Şirketteki programlar kadınlara ve genç erkeklere yetiyor mu, daha ne yapmamız lazım bunlara bakıyorlar. Konsey bir ay önce kuruldu” diyor.