Ani, şiddetli ve tahmin edilemez bir doğal kuvvet : DEPREM
Önce San Francisco, sonra Kobe, Kocaeli, Düzce ve Afyon depremleri ile artık depremin gücünü ve neler yapableceğini acı sonuçlar ile yaşadık ve öğrendik.
Yıllarca içinde yaşadığımız evlerimiz ya da çalıştığımız fabrikalar mezar oldu.
Bir çok yerde yanlış ya da eksik işler yaptık ... Şimdi bu sonuçlardan ders çıkarma zamanıdır.
Deprem bölgesinde pek çok heyet teknik geziler yaparak gözlemlerini raporladılar. Ortak olarak gözlenen yapı hasarları aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.
· Dolgu duvarsız giriş katı
· Kırılgan duvarlar
· Narin kolonlar
· Bağlantı yerlerinin zayıflığı
· Kısa kolon ve yumuşak kat uygulamaları
· Ağırlık merkezi / rijitlik merkezi kaymaları
Beton açısından olaya yaklaşıldığında üç temel olay yapıların hasar görmesine neden olmuştur.
1. Betonun patlayarak taşıyıcı metal donatıya yataklık edememesi
2. Metal donatının paslanması ve çürümesi
3. Betonun sıkışma faktöründeki düşüklük
Burada standart dışı yapılan betonlar, deniz kumu kullanımı, eksik malzeme ile çalışılması gibi faktörleri teknik olarak gözönüne almamız zaten sözkonusu değildir. İyi şartlar altında dökülen, koruma, bakım ve kürlemesi yapılmış, kısaca “olması gerektiği gibi inşaa edilen yapılar” üzerinde durulmaktadır.
Teoride betonların basınca dayanması ve çekme taşımaması beklenir. Bu noktadan hareketle deprem anında beton hızlı ivme değişimleri ve kuvvetlere maruz kalarak itme – çekme – zıplama – basınç hareketi yapar.
Çok kısa bir süre de oluşan bu etkiler betonun parçalanmasına yol açar.
Parçalanan beton taşıyıcı metal donatıya yataklık edemediği gibi özellikle kolon – kiriş ve kolon – döşeme birlişim noktalarında yarılmalar, ayrılmalar ve kopmalar şeklinde gözlenir.
Sonuçta çıplak kalan demir yapı ağırlığını taşıyamaz ve kısmi ya da tam çökme meydana gelir.
Diğer taraftan yapı hizmet ömrü boyunca bir çok tahrip edici etmenlere maruz kalmaktadır. Su ve diğer kimyasal sıvılar, asit yağmurları, klor ionları gibi hem betonu bozan hem de metal donatıyı paslandıran, çürüten ve aşındıran olayların çoğu beton geçirgenliği ile ilgilidir. Geçirgen beton mikro gözeneklerin ötesinde kılcal çatlaklara da sahip olacaktır.
İyi sıkıştırılmamış betonda mukavemet düşüklüğünün yanı sıra hava miktarı da fazla olacaktır.
Artık günümüz mimar ve mühendisleri yapı tasarımında yepyeni yardımcı malzemelere sahipler. Bunlardan bir de polipropilen elyaflar...