Marmaray projesi kapsamında İstanbul Yenikapı'da sürdürülen kazı çalışmaları sırasında 8 bin 500 yıllık mezarı bulan arkeolog Yaşar Anılır'ın, çok daha yakın bir döneme ait fetih şehitliğinin üzerine inşaat yapılmasına göz yumduğu ortaya çıktı. Anılır'ın "Eski mezar yoktur" dediği yerde İstanbul'un Fethi sırasında şehit düşen askerlerden birinin yattığı anlaşıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı başmüfettişi Müşerref Can'ın hazırladığı 21 Mayıs 2010 tarihli öninceleme raporuna göre de İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde görev yapan Anılır, ortaya çıkan tarihi buluntuları yok sayarak görevi kötüye kullandı. İşte olayın gelişimi:
Hafta sonu kaçak kazı
Arkeolog Yaşar Anılır, İstanbul IV. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun talebi doğrultusunda meslektaşı Nilüfer Çolpan'la birlikte Cankurtaran Mahallesi 60 pafta, 72 Ada, 23 No'lu parselde bulunan alanda, Arkeoloji Müzesi kontrolünde yapılan inşaat ırasında denetimle görevlendirdi. İnşaatı Seda Bircan adlı vatandaş yaptırıyordu. Ancak komşular, inşaat yapılan alanın tam ortasında bir yatır olduğunu iddia etti. Mahalle sakini Fariz Demir İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı Koruma ve Uygulama Denetim (KUDEB) Müdürlüğü'ne mezar alanında inşaat yapıldığı ihbarında bulundu. Bunun üzerine Seda Bircan, İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğü'ne başvurarak alanın incelenmesini istedi. Arkeoloji Müzesi de olayı araştırmak üzere arkeologlar Yaşar Anılır ile Nilüfer Çolpan'ı görevlendirdi.
İddialara göre arkeologlardan Yaşar Anılır, müze taahhütnamesine uymayarak hafta sonu bölgede kazı yaptı. Arkeolog Nilüfer Çolpan da Kültür ve Turizm Bakanlığı müfettişine verdiği ifadede Anılır'ın kendisine haber vermeden Mimar Nesim Kılıçaslan'la birlikte cumartesi günü kazı yaptığını söyledi. İstanbul IV Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu raportörleri Pınar İzdil ve Müge Ceylan tarafından düzenlenen raporda, Anılır'ın 14 Şubat 2009 Cumartesi günü kazı yaptığı belirtildi. Seda Bircan'ın komşusu Fariz Demir de bu durumu fotoğraflarla belgeledi.
'Kurula yanlış bilgi verdi'
Yaşar Anılır, yapılan kazı çalışması sonucunda, "Burada mezar yok. Kemik bulunamadı. Komşular yeni inşaatla pencerelerinin önü kapanacak diye söylentiyi yayıyor" diye rapor hazırladı. Türbeler Müzesi Müdürlüğü müze araştırmacısı Ali Ziyrek ise bildirilen yerde 1453'te İstanbul'un fethi sırasında şehit düşmüş bir Osmanlı askerinin kabrinin bulunduğunu tespit etti. Ali Ziyrek tarafından hazırlanan raporda Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver'in kaleme aldığı "İstanbul'un Mutlu Askerleri ve Şehit Olanları" adlı kitapta, bölgede mezar olduğu bilgisine yer verildiği belirtildi. Kitapta şehit mezarlarından birinde yazılı olduğu belirtilen, "Hüda Hafız 1285" (Allah koruyandır, Miladi 1868) ibaresinin, mezar alanında bulunan kitabe ile aynı olduğuna işaret edildi. Ünver'in kitabına göre İstanbul'un Fethi sırasında şehit olan ve mezarı üzerine inşaat yapılan, Fatih'in topçubaşısı Seyid Hasan. Müfettiş Müşerref Can da Yaşar Anılır'ın, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nu yanlış bilgilendirip şehit mezarı üzerine bina yapılmasına yol açtığına kanaat getirdi.
'Kemik olması gerekmez'
Yaşar Anılır, ilk olarak Yenikapı-Marmaray istasyonu inşaatında bulduğu Neolitik döneme ait mezar ile adından söz ettirmişti. Kendisini, "Mahalle sakinleri mezarın varlığı nedeniyle parsel sahibine baskı kurdu. Nilüfer Çolpan'ı yalnız bırakmak istemediğimden cumartesi günü kazıya başlama kararı aldım. Nilüfer Çolpan geleceğini söylediği halde gelmedi'' diye savunan Anılır, 5 Mart 2009'da tamamladığı raporda moloz taşlarla çevrili alanda kemik bulunmamasını "Mezarlık yok" iddiasına dayanak olarak gösterdi. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Vefa Çobanoğlu ise alanda kemik bulunmamasının mezar olmadığı anlamına gelmeyeceğini belirtti. Çobanoğlu, alanın, "makam kabri' olarak bilinen, orada savaşmış önemli kişilerin unutulmaması için yapılmış kabirlerden biri olduğunu belirtti.
Görevi kötüye kullanma davası
İstanbul IV No'lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürü Günseli Aybay, Yaşar Anılır'ın bir klasik arkeolog olduğu ve Osmanlı dönemiyle ilgili bir arkeolojik araştırmada mutlaka Kurul'a danışması gerektiği halde bunu yapmadığını belirtti. Kurul raportörü Pınar Uzdil Isıtan da Anılır'ın bilimsellikten uzak rapor hazırladığı görüşüne yer verdi. İstanbul Valiliği, Başmüfettiş Müşerref Can'ın hazırladığı rapor doğrultusunda Anılır hakkında soruşturma izni verdi. Anılır bu karara itiraz etti, ancak bu itiraz 30 Eylül 2010'da mahkeme tarafından reddedildi. Yaşar Anılır hakkında görevi kötüye kullanmaktan dava açılacak. Söz konusu madde 3 yıla kadar hapis cezası öngörüyor.