Mart sanayi üretim verileri beklendiği gibi geldi. Yıllık değişim yüzde 20'yi geçti. Daha önemlisi, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış aydan aya artış yüzde 0,9 oldu. Yıllıklandırıldığında sanayi üretim artış temposu yüzde 10'u geçiyor. Öncü göstergelerin söylediği gibi canlanma güçlü biçimde devam ediyor. Bu olguyu son yazılarımda fazlasıyla vurgulamıştım. Bu bakımdan okurlar için yeni bir haber yok. Ama sanırım bu aşamada sorulması gereken temel soru, "Büyüme böyle devam edecek mi" olmalı.
Bu sorunun yanıtı elbette piyasalar ve yatırımcılar açısından önemli. Ama aynı zamanda mevcut işsizlerle çalışma yaşamına atılmaya hazırlanan gençler açısından da önemli. Büyüme, işsizleri, dolayısıyla toplumu, son kertede de iktidarı yakından ilgilendiriyor. Sanayi de büyümenin temel belirleyicisi. Bu nedenle sanayi üretimindeki canlanmaya daha yakından bakmakta fayda var.
Önce şu saptamayı yapalım: Toplam üretim 2008 yılının düzeyini yakalayabilmiş değil (Bkz Tablo). Kriz öncesi üretimin ne zaman yakalanabileceğini kestirebilmek için canlanmamanın temel alt sektörler itibariyle durumuna bakalım. Ara malı üretiminde kriz öncesi üretim düzeyine tam olarak dönüldüğü görülüyor. Dayanıksız tüketim malı (DZM) üretimi ise durgunluğu tamamen atlatmış durumda; mart üretim düzeyi iki yıl öncesine kıyasla yüzde 2,4 oranında daha yüksek.
Buna karşılık dayanıklı tüketim malı (DLM) üretim düzeyi iki yıl öncesine kıyasla yaklaşık yüzde 8 daha geride. Bu sektörde canlanmayı sınırlandıran esas etmen ise taşıt üretimi. 2008 Mart ayında 160 olan üretim endeksi, 2010 Mart ayında ancak 117'ye çıkabilmiş durumda. Yüzde 27 oranında kayıp söz konusu. Yatırım mallarında (SEM) ise durum dayanıklı tüketim mallarına kıyasla daha da kötü. İki yıl öncesine kıyasla yüzde 22 daha az makine-teçhizat üretilmiş durumda. Bu sektörde çarpıcı dengesizlikler mevcut. Büro makineleri ve bilgisayar üretiminde neredeyse üçte iki oranında kayıp varken elektrikli makine ve cihazlarda üretim düzeyi iki yıl öncesine kıyasla yüzde 16 daha yüksek.
Bu asimetrik canlanma büyümenin yakın geleceği açısından ne gibi ipuçları veriyor? Soruyu yanıtlayabilmek için yıllık değişimlere kıyasla ekonomik gidişatı çok daha iyi yansıtan mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilere bakmak gerekiyor. Bu yöntemle tahmin edilen toplam üretim endeks rakamları aşağıda tabloda yer alan rakamlardan biraz farklı: Mart endeksi 2008'de 121.5 değerinde, 2010'da ise 113.8. Fark, 7.7 puana karşılık 5 puan.
Bu üretim açığı kaç ayda kapanabilir? Bir tahmin yapabilmek için pozitif büyümeye geçildikten sonraki üretim artış temposuna baktım. Sanayide canlanma 12 ay önce başlıyor. Aydan aya ortamla üretim artışı yüzde 1,4. Ancak zaman içinde artış temposunun düşmesi normal. Nitekim son üç ayda ortalama büyüme yüzde 1 olmuş. İyimser bir yaklaşımla bir süre sanayi üretiminde aylık büyümenin bu tempoda gideceğini kabul edersek, kriz öncesi üretim düzeyini yakalamak için en az 7 ay gerekiyor.
Avrupa Birliği'yle yaşanmakta olan sorunlar nedeniyle küresel canlanma ivme kaybederse bu süre daha da uzayabilir. Çünkü geride kalan sektörlerde ihracat çok önemli. Yatırımların canlanması ise hem ihracata hem de iç talepte son aylarda gözlemlenen güvenin devam etmesine bağlı. Güvenin devam etmesi için AB'de borç krizinin kontrol altına alınması, yurtiçinde ise siyasal gerginliğin kontrolden çıkmaması gerekiyor. İki konuda da iyimser olmak kolay değil.
Yazıyı iyi haberle bitirelim. Sanayi istihdamı ocak ayı itibariyle 2008 düzeyini hemen hemen yakalamış durumda. 4 milyon 298 bine karşılık 4 milyon 281 bin. Mart itibariyle daha yüksek bir istihdam bekliyorum. Tarım dışı istihdam ise ocak itibariyle iki yıl öncesine kıyasla 687 bin daha fazla. "Büyüme İstihdam yaratmıyor" diye tutturanlara duyurulur.