Nijerya’da 1995’te çevreci yazar Ken Saro-Wiwa’nın asılarak öldürülmesinde işbirliğiyle suçlanan İngiliz-Hollandalı petrol şirketi Shell, Amerikan adaleti önünde davacılarla uzlaşarak 15.5 milyon dolar (24 milyon TL) ödemeyi kabul etti. ABD’de görülen davada, Nijerya’da eski askeri rejim kurbanlarından oluşan davacıların ABD’li avukatları, müvekkillerinin Shell’le anlaştığını belirtti. Nijeryalı davacıları Anayasal Haklar İçin İnsan Hakları Merkezi kuruluşunun Amerikalı avukatlarının temsil ettiği dava haftalardır sürüyordu.
Shell, Nijerya’da 1995’te, yazar ve çevreci militan Ken Saro-Wiwa’nın ‘uydurma’ bir mahkemenin ardından asılmasında, iktidarda bulunan Devlet Başkanı Sani Abacha’nın askeri rejimiyle işbirliği yapmakla suçlanıyor.
Ogoni Halkının Yaşamını Sürdürmesi Hareketi (Mosop) adlı çok popüler ve şiddet karşıtı halk hareketinin kurucusu Saro-Wiwa, Shell’in ülkenin güneyindeki faaliyetlerini durdurmayı başarmıştı. Nijeryalı yazar ve eylemci, şirketi çevreyi kirletmek ve gelirlerini yerli halkla paylaşmadan Nijer Deltası’nda askeri rejimi teşvik etmekle suçluyordu.
Dava, aralarında Saro-Wiwa’nın oğlunun da bulunduğu eski yönetimin kurbanları tarafından, ABD’de faaliyet gösteren şirketlerin Amerikan kanunlarına dünyanın her yerinde uymaları gerektiği yönünde 1789 tarihli bir yasa temelinde açılmıştı.
Mosop sözcüsü Bariara Kpalap, kararı mutlulukla karşıladıklarını ancak Shell’in bölgedeki çevresel kirlilikteki rolüne hâlâ dikkat çekilmesi gerektiğini söylüyor. Kpalap, “Shell, buradaki operasyonlarıyla Ogoni halkının acı çekmesine neden oldu. Topraklarımızdaki kirlilik yüzünden çiftçiler ve balıkçılar çok zarar gördü. Firma sahip olduğumuz petrol yüzünden sömürülecek insanlar olarak görmekten vazgeçip bize medeni insanlar olarak davranmalı” diye konuşuyor.
‘Anlaşma dönüm noktası’
Davacı avukatlarından Marco Simons da anlaşmayı çok önemli bir dönüm noktası olarak görüyor. “Artık Shell desteklediği, finanse ettiği bir proje kapsamında, askerler herhangi bir insana zarar verdiğinde, her bir olayın milyon dolarlık bir vaka olduğunu düşünecektir” diyen Simons, “Bu durum global olarak Shell için çok önemli olmayabilir ama söz konusu projenin operasyon maliyetinden bahsediyorsanız azımsanmayacak bir toplamdır” diyor. Avukatlar ortak açıklamada da kararın uluslararası insan hakları bağlamında önemli bir yerde durduğuna dikkat çekiyor.