Büyükşehir Belediyesi geçen hafta, İstanbul’da trafik sorununu çözmeye yönelik yeni bir projenin hazırlığında olduğunu duyurdu. Başkan Kadir Topbaş İstanbul’u bazı bölgelere ayıracaklarını, trafiğin en yoğun olduğu sabah ve akşam saatlerinde, bu bölgelere girerken bir bedel ödeneceğini söyledi. Ayrıntıları yakın zamanda belli olacak bu projenin yasal altyapısı tamamlanınca hayata geçirilmesi planlanıyor.
Türkiye’de yeni telaffuz edilmekle birlikte, ilk uygulayıcıları tarafından “congestion charge” diye isimlendirilen bu sisteme dünya yabancı değil. “Trafik yoğunluğu ücreti” olarak çevrilebileceğimiz sistemi yürürlüğe koyan ilk kent Londra’ydı; 17 Şubat 2003’ten itibaren kent merkezindeki tüm yollar ücretli hale getirildi. Londralılar, sadece hafta içi ve 07:00-18:00 saatleri arasında geçerli bu uygulamada, günlük beş sterlin (12 TL) kullanım ücreti ödedi. İlk yılında, Londra kent merkezini kullanan araç sayısında yüzde 18 ve trafiğin neden olduğu gecikmelerde yüzde 30 azalma gözlendi. Gün başına ortalama 50 bin araç “ücretli bölge”den uzak durdu.
Otobüs kullananların sayısı yüzde 37 arttı. Ulaşımı rahatlatan ve bu nedenle zaman tasarrufu sağlayan uygulama, Londra ekonomisine 50 milyon sterline eşdeğer fayda sağladı. Tüm bunlara ek olarak hava kirliliği azaldı.
Ken Livingstone fenomeni
Araçlar için ücretli bölge yaratma, Londra’nın doğrudan seçilen ilk belediye başkanı Ken Livingston’un projesi. Kentin gelmiş geçmiş belki de en renkli yöneticisi Livingston, 2000 yılı seçim kampanyasında Londralılara trafik sorununu azaltma sözü verdi. Bunu “congestion charge” uygulaması getirerek ve toplu taşıma araçlarını arttırarak yapacağını söyledi. Sonuçlar “Kızıl Ken”i utandırmadı; dünyanın büyük kentleri içinde trafik yoğunluğunu gözle görülür bir oranda azaltan ilk şehir Londra oldu.
Sivri dilli bir yönetici olan Livingston, bu başarının getirdiği güvenle de olsa gerek, 23 Mayıs 2004’te “Çocuklarını ciple okula getirenler aptaldır. Araba için harcadıkları parayı güzel bir tatile kullanmaları daha yararlı” diyerek bir kez daha dünya gündemine girdi. Bu sert açıklama kendi kentinde tepkiyle karşılansa da, ülke dışından destek gördü. Örneğin Fransız Yeşiller Partisi, “havayı daha çok kirleten ve fazladan yer işgal eden” bu araçları Paris’te yasaklamak için yasa tasarısı hazırladı.
Para kazandırdı
“Congestion charge” belediyeye önemli bir gelir kapısı oldu. Uygulama 2004-2005 döneminde 93 milyon sterlin, 2006-2007’de ise 123 milyon sterlin gelir getirdi. İngiliz yasalarına göre, yürürlüğe girişten itibaren ilk on yılda kazanılan tüm gelirin Londra’nın taşımacılığını geliştirmek için kullanılması gerekiyor. Kazanç bu nedenle, daha gelişmiş ve güvenilir yolların yapımına ve toplu taşıt alımına aktarılıyor. Londralı hem ödüyor hem kazanıyor.
Yerleşikler daha az ödüyor
Londra’nın merkezinde oturanlar, araçları için daha az para ödüyor. Dışarıdan merkeze girenlerin onda birini, yani 0,5 sterlin veriyor. Ama bu indirim sadece tek araç için geçerli; birden fazla araca sahip olanlar, ikinci araçları için dışarıdan gelenlerle aynı parayı ödüyor. İndirimden yararlanmak için aracın belediyeye kayıtlı olması şart. Fakat, ücretli bölgeyi düzenli kullananlar da, aylık veya yıllık ödeme yapmak kaydıyla indirimden faydalanabiliyor. Bu seçenek, ayda 24 sterlin tasarruf sağlıyor.
Vergi sınıfına bağlı olarak bazı araçlar sistemden muaf sayılıyor. Engellilerin kullandığı veya onları taşıyan taşıt vergisinden muaf araçlar, acil servis araçları, Londra lisanslı taksiler, motosikletler, bisikletler, dokuz ve daha fazla koltuklu lisanslı otobüsler bu gurupta yer alıyor.
Ödeme şekilleri de çeşitli. İnternet, telefon, posta ve kısa mesajla ödeme yapılabilirken, yol kenarlarındaki hizmet makineleri, perakende satış noktaları ve benzin istasyonları da kullanılabiliyor.
Fotoğrafla kontrol
Ücretli bölge, yol kenarındaki işaretlerle belirtiliyor. Bunun dışında gişe ve kontrol bariyerleri yok. Bölgeyi kullanan araçların, sisteme kayıt yaptırması gerekiyor. Bölgeye girişler, kameralarla kontrol ediliyor. Kameralar, trafikte ilerleyen araçların plakalarını okuyor ve sistemde kayıtlı bilgilerle karşılaştırıyor. Araç sistemle kayıtlı ve ödeme yapmışsa fotoğrafı otomatik olarak siliniyor.