TMMOB Mimarlar Odası Genel Merkezi, uzun zamandır ulusal basının da önemli tartışma başlıklarından biri olan Tepebaşı Kültür Merkezi ile ilgili yazılı bir açıklama yaparak yabancı mimarların Türkiye'de çalışma koşullarının yasal durumu ve proje elde etme sürecindeki belirsizliklere dikkat çekti. Açıklamada, Frank Gehry'nin projesinin İstanbul'a ve Türkiye mimarlığına neler katacağının tartışılmasının önemine işaret ediliyor; ancak Frank Gehry’nin ve yabancı mimarların Türkiye’de çalışma koşullarının mevzuat açısından incelenmesinin ve sorgulamasınının önemine dikkat çekiliyor. Oda, İBB Başkanı Kadir Topbaş'ın açıklamalarından yola çıkarak imzacılık olgusunun bir başka boyutta gerçekleşmesi olasılığından duyduğu endişeyi dile getiriyor.
Açıklama şöyle:
"Mimar Frank Gehry’nin basında yer alan ve değişik ortamlarda sunulan projesinin çok yönlü olarak tartışılması, bu projenin kentimize, mimarlığımıza ne gibi bir değer katacağının irdelenmesi şüphesiz ki ayrıca yapılacaktır ve yapılmalıdır. Mimarlar Odası olarak bu tartışmaların yapılmasını yararlı buluyoruz, ancak öncelikle Frank Gehry’nin ve yabancı mimarların Türkiye’de çalışma koşullarının mevzuat açısından incelenmesi ve sorgulamasını önemsiyoruz.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın 07.07.2008 tarihinde basına yansıyan açıklamalarında, İstanbul Tepebaşı’nda yer alan TRT Stüdyolarının bulunduğu toplam 14 bin metrekarelik alanda, 200 milyon USD’lik bir yatırımla, dram tiyatrosu ile 1850 kişilik konser salonu ve 4 bin araç kapasiteli otoparkın da bulunacağı bir kültür merkezinin hayata geçirileceği belirtilmektedir. Kadir Topbaş, Kültür merkezi projesi için herkese açık ihale yapacaklarını, ancak ihale şartnamesine dram tiyatrosu ve konser salonunun yapımı ile mimar Frank Gehry’nin çizdiği projeye uyulması şartını koyacaklarını ve konuyla ilgili çalışmaların en kısa sürede başlayacağını da ifade etmektedir.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın basına yapmış olduğu açıklamalar ve basında yer alan haberler değerlendirildiğinde Mimarlar Odası, yıllardır mücadele ettiği imzacılık olgusunun bir başka boyutta gerçekleşmesi olasılığından duyduğu kaygıyla aşağıda belirtilen hususlara dikkat çekilmesi gereğini duymaktadır.
Öncelikle belirtmek isteriz ki Mimarlar Odası Frank Gehry ya da herhangi bir yabancı mimarın Türkiye’de mimarlık hizmeti üretmesine karşı değildir. Tam aksine farklı kültürlerin temsilcilerinin yaratacağı özgün mimarlık eserlerinin, binlerce yıllık tarihiyle, insanlık tarihine kazandırdığı kültürel, sanatsal ve estetik değerlerle Anadolu uygarlıklarının geçmişini barındıran İstanbul’un bu anlamdaki birikimine katkı sunacağına inanmaktadır.
Ancak bu noktada bazı hususlara dikkat çekilmesi gerekmektedir. Mimarlar Odası, herhangi bir yabancı mimarın, Türkiye’de mimarlık hizmeti verirken; Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) tarafından; “… yabancı ve yerel mimarlar arasında kurulacak anlamlı ortaklıkların desteklenmeleri ve ülkelerindeki mimarlık kalitesini geliştirecek uluslararası standartların oluşturulması…” yönündeki önerisinin dikkate alınması gerektiğine ve hizmet sunumunda oluşabilecek haksız rekabetin önüne geçilmesi için gerekli duyarlığın gösterilmesinin, bu ilişkinin karşılıklı olmasının öneminin altının çizilmesine inanmaktadır.
Tüm bunlardan ayrı olarak herhangi bir yabancı mimar Türkiye’de tek başına da hizmet sunabilir.
Ancak bu durumda söz konusu mimar, 3458 Sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun ile 2547 Sayılı YÖK Kanunu uyarınca denkliğini teyit ettirmeli, Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan çalışma iznini almalı ve 6235 sayılı Kanun, TMMOB Ana Yönetmeliği ve TMMOB Mimarlar Odası Ana Yönetmeliği hükümleri uyarınca “geçici üye” statüsünde Mimarlar Odası’na kaydolmalıdır.
Ayrıca; mimarın formasyonuna ilişkin UIA/UNESCO Eğitim Şartı ve Yeterlilikler Direktifinde ifade bulan 11 kritere ek olarak Mimarlar Odası tarafından dile getirilen, “…Kentsel, doğal ve arkeolojik sit alanlarının ve kültürel mirasın korunması; hukuksal birikim ve doğal afetlere ilişkin yaklaşım…” gibi hususların hizmet sunumunda önem arz ettiğinin vurgulanması gereğini de hatırlatmak isteriz.
Bundan sonra TMMOB Mimarlar Odası Serbest Mimarlık Hizmetlerini Uygulama, Tescil ve Mesleki Denetim Yönetmeliği ile belirlenen kurallar çerçevesinde alacağı “serbest mimarlık hizmetleri büro tescil belgesi” sahibi olan mimar, tek başına mimarlık hizmeti verebilecektir.
Mimarlar Odası ayrıca haberlere yansıyan proje elde etme yöntemiyle ilgili olarak da bazı hususlara dikkat çekmeyi gerekli görmektedir.
Vakıfların, kuruluşların ya da gerçek kişilerin, herhangi bir mimari projeyi elde etmek için yabancı bir mimarla çalışmaları durumunda yukarıda anılan koşulların geçerliliği kaçınılmazdır. Ancak böylesi özellikli projelerin, vakıf ya da özel kuruluşlarca gerçekleştirilmesi halinde de yarışma yöntemiyle elde edilmesi, kültürel ve mimari birikimimize katkısı göz önüne alındığında tercih edilmesi gereken bir yöntem olmalıdır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, söz konusu mimari projeyi ulusal ya da uluslararası bir yarışma ile elde edebilecektir. Bu durumda geçerli olan kriterler gerek UIA belgelerinde, gerek yarışmalar yönetmeliğinde bellidir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, söz konusu mimari projeyi ihale yöntemiyle ya da hizmet satın alma yöntemiyle de elde edebilir. Projenin ihale ile elde edilmesi yöntemi benimsediğinde ise 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve ilgili mevzuat ile yapılan düzenlemeler uyarınca hareket edilmesi gereklidir. Gerek Kamu İhale mevzuatı gerek belediye mevzuatı uyarınca mimari proje hizmeti ancak belli bir parasal limite kadar satın alma yöntemiyle elde edilebilecektir.
Yukarıda belirtilen koşulların Frank Gehry tarafından yerine getirilmiş olmasına bağlı olarak, kendisinden herhangi bir şekilde avan proje hizmeti alınması olasıdır ve bu projenin uygulanması söz konusu olduğunda, gerek 5846 sayılı FSEK, gerek Mimarlar Odası Mevzuatı, gerek uluslararası belgeler gereği telif hakları kapsamında, Gehry'nin projesine sadık kalınması istenebilecektir.
Hem ülkemiz mimarlığı, hem de mimarlık mesleği açısından çeşitli sorunlar yaşatacağından kaygı duyduğumuz bu proje elde etme yöntemine ilişkin sakıncaları ortaya koyarak ilgilileri uyarıyor; bu uyarılara yönelik gelişmeleri izleyeceğimizi ve gerekli hukuki girişimlerde bulunacağımızı bildiriyoruz".