Bir deprem davası daha ‘enkaz altından’ çıkamadı. 2003’teki Bingöl depreminde 84 öğrenci ve bir öğretmene mezar olan Çeltiksuyu Pansiyonlu İlköğretim Okulu’nun (PİO) müteahhidi Şeref Bozkuş’un üç buçuk, mühendisi İsmet Elhakan’ın iki buçuk yıllık cezaları Yargıtay’ca onandı. Sekiz sanığın davası da zamana takıldı.
1 Mayıs 2003’te Türkiye Bingöl’den gelen deprem haberiyle sarsılmıştı. 6.4 büyüklüğündeki depremde toplam ölü sayısı 170’i bulmuştu. Ancak en acı haber, devletin yaptırdığı bir okuldan, Çeltiksuyu PİO’dan gelmişti. Tamamen yıkılan binada 84 öğrenci ve bir öğretmen enkaz altında kalarak yaşamını yitirmişti. Yıkımla ilgili Bingöl Ağır Ceza Mahkemesi’nde kamu davası açılmış ve altı yıl süren dava sonucunda mahkeme ‘taksirle ölüme neden olmak’ suçundan okulu yapan müteahhit Şeref Bozkuş’a üç buçuk, kontrol mühendisi Şadiye Topçu ve mühendis İsmet Elhakan’a da iki buçuk yıl hapis cezası verilmişti. Davada yargılanan altı sanık da beraat etmişti.
Kararın temyiz edilmesi üzerine dosya Yargıtay 9. Ceza Dairesi’nce görüşüldü. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, suç tarihinde yürürlükte olan eski Türk Ceza Kanunu’na göre altı sanık yönünden zamanaşımı süresinin dolduğunu belirterek, bu sanıkların dosyasının ortadan kaldırılmasına karar verdi.
Eski TCK’nın lehte hükümleri uygulandı
Sanıklar Mahmut Bozaba, İbrahim Ekici, Halil Alkan, İzzet Davran ve Şadiye Topçu yönünden sorgu ve karar, Rahmi Üzümcü, Selim Aksoy ve Ufuk Nurullah Bilgin yönünden ise sorgu ve inceleme tarihleri dikkate alındığında, davanın yine zamanaşımı nedeniyle düşmesine karar verildi. Daire, müteahhit Bozkuş ve mühendis Elhakan’ın hapis cezaları ile 343’er TL adli para cezalarını ise onadı.
Bingöl Baro Başkanı Erdal Aydemir’e göre bu dava mahkemede çok sürünmüştü:
“Özellikle yerel mahkemede dosya bilirkişi incelemesinde çok vakit kaybetti. Dosya, kusur oranı, binanın projesinin deprem yönetmeliği açısından incelenmesi gibi konular nedeniyle İTÜ, ODTÜ ve Ege Üniversitesi’ne gitti ve iki yılı aldı. Burada önemli olan ceza yasası. Deprem 2003 yılında olduğu için eski Türk Ceza Kanunu uygulandı. Bu kanunda da ‘taksirle adam öldürme’nin karşılığı beş yıl. Dolayısıyla da mahkeme vereceği cezayı verdi.”
Yeni TCK’dan yargılansalardı
Eğer sanıklar yeni TCK’ya göre yargılansa ne ceza çıkabilirdi? Bunun yanıtını da Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Ahmet Gökçen verdi:
“Yeni TCK’da ‘’ihmali davranışla kasten öldürme suçu’ da düzenlenmişti. Şimdi benzer bir olay olduğunda bu madde işletilebilir. Bunun da cezası oldukça ağır. Bu maddede ‘belli bir yükümlülüğün ihmaliyle ölüme neden olan kişi hakkında 10-25 yıl arası istenebiliyor. Sonuçta, bina yapmanın bilimsel bir tekniği var. Bu bina eksik malzemeyle yapıldıysa yapan veonay verenler deprem olduğunda binanın yıkılacağını öngörebilir. Buna rağmen eksik yapıyorlarsa ihmali davranışla ölüme sebebiyet vermekle yargılanıyorlar. Bu yeni kanunla düzenlenen bir madde.”
Sembol davalara ne oldu?
* 98 kişiye mezar olan ‘Ceylankent Sitesi’ davası da 2004’te sonuçlandı. Şirket yöneticileri beraat ederken teknik sorumlusu Teoman Kızılova ile şantiye şefi Zeki Kurtoğlu’na verilen 10’ar ay hapis cezası da ertelendi. Bu dosya Yargıtay’da. Dolayısıyla zamanaşımından düştü.
* Yalova’nın Çınarcık ilçesinde yaptırdığı binaların yıkılması sonucu 167 kişinin ölümüne yol açan ve depremden sonra ilk tutuklanan kişi olan Veli Göçer zamanaşımından kurtulamadı. Uzun süren yargılamanın sonunda Konya 2. Ağır Ceza Mahkemesi Göçer ve ortağı İsmet Kösebalan’ı 18 yıl dokuz ay hapis cezasına çarptırdı. Son olarak usul eksikliği nedeniyle Yargıtay’dan dönen dosya zamanaşımından kılpayı kurtuldu. Yargıtay zamanaşımına 11 gün kala Göçer ve Kösebalan’ın cezasını onadı.
* Aynı davada yargılanan ancak yakalanamadıkları için dosyaları ayrılan, Göçer’in oğlu Can Göçer ile diğer ortağı Zafer Coşkun’un dosyalarıysa zaman aşımına uğradı.
17 Ağustos davaları da düşmüştü
Deprem kuşağındaki Türkiye bugüne kadar yıkımlarda büyük acılar yaşadı ancak çürük binalarla ilgili davalarda kamuoyu vicdanını rahatlatacak, caydırıcı olabilecek bir sonuç çıkmadı. 1999’daki Marmara depreminde de binlerce dava açıldı. Ancak hiçbirinden ‘emsal’ bir karar çıkmadı. Adalet bekleyen depremzedeler bir de bürokrasiyle boğuşmak zorunda kaldı.
* Depremden sonra bölgede hukuki yardım masaları kuruldu, vatandaşlardan haklarını aramaları istendi. Başta müteahhitler, sorumlulara soruşturma açıldı.
* Soruşturma sürecinde enkazlardan örnek alma, ölen kişilerin ve sanıkları tespiti konusunda sorun yaşandı.
* İlk davalar yanlışlıkla Asliye Ceza Mahkemeleri’nde açıldı. Yargıtay kararı üzerine binlerce dava Ağır Ceza’ya gönderildi.
* Davalar Yargıtay’dan ’yanlış mahkemede açıldığı’ için geri dönünce her şey sil baştan oldu.
* Bilirkişi raporlarındaki çelişkiler mahkemeleri oyaladı.
* Mahkemeler, suç tarihi olarak binanın yapım tarihini esas alınca, onlarca dava ‘zamanaşımı’ dolduğu için ortadan kalktı. Bu karmaşaya yine Yargıtay son noktayı koydu ve zamanaşımını depremin meydana geldiği tarih olarak belirledi. Ancak bu da zamanaşımına engel olamadı, 2007’de hepsi için zaman doldu.
* Kocaeli, Yalova ve Sakarya’da depremden sonra yaklaşık 2 bin 200 dava açıldı. Bunlardan 1850’si zaten 4616 sayılı Şartlı Salıverme ve Cezaların Ertelenmesi Yasası kapsamında ertelendi. Geriye kalan yaklaşık 300 davadan da 60’ında ceza çıktı. Ancak birkaç kişi dışında hüküm giyip cezaevine giren olmadı.