Nükleer yakıt çevrimi tesislerinde Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından belirlenen nükleer güvenlik hedeflerine ulaşılabilmesi için yetkilendirilen kişi tarafından uyulması gereken özel güvenlik ilkeleri belirlendi. Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun "Nükleer Yakıt Çevrimi Tesislerinin Güvenliği İçin Özel İlkeler Yönetmeliği" Resmi Gazetenin bugünkü sayısında yayımlandı.
Yönetmelik, cevher çıkarma, nükleer reaktörler ve nihai depolama tesisleri hariç olmak kaydıyla, nükleer yakıtlara ilişkin olarak cevher işleme, saflaştırma, dönüştürme, zenginleştirme, yakıt fabrikasyonu, kullanılmış yakıt depolama, yeniden işleme, atık işleme ve geçici depolama faaliyetlerinin gerçekleştirildiği tesisler ile bu tesislerde saha, tasarım, inşa, işletmeye alma, işletme ve işletmeden çıkarma aşamalarındaki etkinlikleri kapsıyor.
Yönetmeliğe göre, tesis sahası ve çevresi, tesisin güvenliğini etkileyebilecek doğal veya insan kaynaklı bütün dış olaylar açısından ayrıntılı olarak incelenecek.
Sahanın, tesisin güvenliğini etkileyebilecek dış olaylara karşı yeterli güvenlik önlemlerinin alınabilmesi için uygun olduğu ve Kurum tarafından belirlenen kriterleri sağladığı belgelerle gösterilecek.
Tesis sahası normal işletme ve kaza koşullarında birey, toplum ve çevre üzerindeki radyolojik ve kimyasal etkileri açısından incelenecek.
Radyoaktif ve kimyasal maddelerin hava, gıda zinciri ve su kaynakları gibi olası yollarla insana taşınmasını etkileyebilecek saha özellikleri dikkate alınacak.
Olası radyolojik etkilerin Kurum tarafından belirlenmiş olan limitlerin altında olduğu belgelerle gösterilecek.
Saha ve tesis tasarımı
Tesis sahası radyoaktif ve kimyasal maddeler ile bunların atıklarının, depolanması ve taşınmasına uygunluğu yönünden değerlendirilecek.
Saha değerlendirmesinde halk sağlığını ve çevreyi tehdit edebilecek kazalara karşı hazırlanacak olan acil durum planlarının uygulanabilir olduğu belgelerle gösterilecek.
Tesis, normal işletme, beklenen işletme olayları ve kaza koşullarında güvenlik hedeflerinden sapmayacak şekilde tasarımı yapılacak. Tesiste yer alan yapı, sistem ve bileşenler fonksiyonları ve güvenlik açısından önemlerine göre sınıflandırılarak ilgili standartlara uygun olarak tasarlanacak.
Her bir işletme koşulu ve tasarımda kapsanan kaza durumu için ilgili tüm parametrelerin tasarım kriterleri güvenlik paylarını da içerecek şekilde belirlenecek.
Tesis, insan faktörü ve insan –makine etkileşimi dikkate alınarak tasarlanacak.
Normal işletme, beklenen işletme olayları ve kaza koşullarında işletme personelinin yükünü azaltmak ve insan hatalarını en aza indirmek amacıyla, tasarımda otomatik sistemlere mümkün olduğu kadar yer verilecek.
Tasarımda, işletme koşulları ve kaza koşullarında malzemenin maruz kalabileceği radyolojik, kimyasal ve fiziksel etkiler göz önüne alınacak.
Yapı sistem ve bileşenlerin yerleşimi ve tasarımı bakım, onarım, test ve denetimler sırasında maruz kalınabilecek radyasyon dozunun en aza indirilmesini sağlayacak şekilde gerçekleştirilecek.
Bilgisayar tabanlı bir sistem; yapı, sistem ve bileşen olarak kullanılıyor veya yapı, sistem ve bileşenlerin bir parçasını oluşturuyor ise sistemin ömrü boyunca, bilgisayar donanım ve yazılımların geliştirilmesi ve testleri için uygun standart ve yöntemler saptanacak ve uygulanacak.
Yapı, sistem ve bileşenler işletme koşulları ve tasarımda kapsanan kaza koşullarında ortaya çıkan aşırı çevresel koşullara dayanabilecek ve işlevini sürdürebilecek şekilde tasarımlanacak.
Tasarımda, tesiste olabilecek potansiyel tehlikelere karşı, güvenilir acil durum aydınlatmalarına sahip kolay kaçış yolları, güvenilir iletişim yöntemleri, radyasyon ve zararlı kimyasalların izlenmesi amacıyla teçhizatların yerleştirilmesi gibi acil durum planlamasına yönelik önlemler dikkate alınacak.
Gerektiğinde acil durumlarda tesise müdahale etmek üzere ayrı bir acil durum merkezi tasarımlanacak.
Radyoaktif atık
Tesis tasarımında, işletme sırasında ortaya çıkabilecek radyoaktif atık miktarı Kurum tarafından belirlenen sınırların altında, mümkün ve makul olan en düşük düzeyde tutulması amacıyla gereken önlemler alınacak.
Radyoaktif atıkların güvenli bir şekilde toplanması, işlenmesi, taşınması, depolanması ve bertaraf edilmesi gibi işlemleri sağlayan sistemlere tasarımda yer verilecek.
Çevreye radyoaktif gaz ve sıvı salımı durumunda maruz kalınan radyasyonun Kurum tarafından belirlenen sınırların altında ve mümkün ve makul olan en düşük düzeyde tutulması ve izlenmesi için gerekli olan özellikler tasarımda dikkate alınacak.
Tesisin tasarımında, işletmeden çıkarma işlemini kolaylaştırmak, işletmeden çıkarma işlemi sırasında çalışanlar ve toplumun maruz kalacağı radyasyonu mümkün ve makul olan en düşük seviyede tutmak, çevre için uygun korumayı sağlamak ve ortaya çıkan radyoaktif atığı en aza indirmek ve depolamak için gerekli önlemler de dikkate alınacak.
Çalışanlar ve halk radyasyondan korunacak
Tasarımda işletme ve kaza koşullarında çalışanların, toplumun ve çevrenin zararlı maddelerin salımından korunmasına yönelik önlemlere yer verilecek.
İyonlaştırıcı radyasyondan korunmak amacıyla uygun zırhlama ve uzaktan kumandalı ekipmanlar gibi mühendislik yöntemleri tasarımda yer alacak.
Kimyasal, zehirli, yanıcı ve patlayıcı maddelerin, nükleer güvenliğe olumsuz etkilerini önleyebilmek amacıyla, proseslerde kullanılacak tehlikeli maddelerin güvenli depolanması, prosesin başlangıç şartları ve/veya bunların kimyasal ve zehirli madde salımı, yangınlara veya patlamalara neden olan değişimleri, kimyasal ve zehirli maddelerin algılanması ve uyarı sistemleri, personelin kimyasal ve zehirli maddelere maruz kalmasını önleyen korunma ekipmanları gibi önlemler tasarımda yer alacak.
Tesisinin inşası başlamadan önce, tesisin tasarımında temel güvenlik gereksinimlerinin yeterli düzeyde sağlandığı gösterilecek.
Tesiste radyasyona maruz kalınabilecek tüm faaliyetlerin planlanması, yönetilmesi ve uygulanmasının temel radyasyondan korunma ilkeleri çerçevesinde gerçekleştirilmesini sağlamak üzere oluşturulan radyasyondan korunma programı uygulanacak.
Tesisin tasarımı aşamasından işletmeden çıkarılmasına kadar olan tüm faaliyetlerde tesisin işletmeden çıkarılacağı ve atıkların depolanacağı dikkate alınacak ve işletme sırasında ortaya çıkacak olan radyoaktif atık miktarı mümkün ve makul olan en düşük düzeyde tutulacak.
İşletmeden çıkarma sürecinde çalışanların ve halkın radyasyondan korunması sağlanacak.
Tesisi işletmekle yetkilendirilen kişi çalışanların ve halkın radyasyondan korunmasını ön plana alan bir işletmeden çıkarma programı hazırlamak ve Kurumun onayını aldıktan sonra uygulamakla yükümlü olacak.
Yönetmelik, bugünden itibaren yürürlüğe girdi.