Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’nce düzenlenen “Geleneksel Mimarinin Şairi: Nail V. Çakırhan” sergisi 1 Mayıs’a kadar sürecek...
Çakırhan’ın 100. doğum yılı nedeniyle Mimar Melih Güneş’in küratörlüğünde İstanbul Kültür Forumu’yla birlikte hazırlanan sergi, Reha Günay’ın fotoğrafları eşliğinde, yapılarını, mektuplarını, mimarlık eskizlerini, özel eşyalarını ve Nâzım Hikmet, Attilâ İlhan, Can Yücel, İlhan Selçuk gibi arkadaşlarının şiirlerini ve yazılarını içeriyor...
Yaklaşık 70 yılı “cumhuriyetin arkeoloğu” ve hocaların hocası eşi Prof. Halet Çambel’le sevgi yoldaşlığı içinde geçen efsanevi bir yaşam, 11 Ekim 2008’de 98 yaşındayken noktalanmıştı. Ülkemiz kıyılarının, İlhan Selçuk’un deyimiyle ancak bir “devrimci”nin başarabileceği mimari direnişle “betonlaşmayan tek belde”sinde, Gökova Körfezi’ndeki ormanla denizi birlikte kucaklayan Akyaka’da yatıyor...
100. yaş etkinliği ise Yaşar Kemal, Ara Güler, Muazzez İlmiye Çığ gibi “asırlık kültür savaşımı” tanıklarının da katılımıyla 2 Nisan’da yapıldı. Şube Başkanı Deniz İncedayı dedi ki; “Onun tarihe ve mimarlık kültürüne katkısı 100 yılla da sınırlı değildir, sonsuzdur...”
Çakırhan’ın 97’de Enis Rıza’ya yaşamını anlatırken çekilen filmde söyledikleri de özetle şuydu: “Kültür kuşaktan kuşağa yaratılır; kuşaktan kuşağa sahiplenerek geliştirilir...”
Anılar, anımsananlar...
Muğla’dan da kutlama mesajları ve çiçekler gönderilen etkinlikte tiyatro sanatçımız Zeliha Berksoy, hapishaneden yazdığı mektuplarını “Canım Halet’çiğim” kitabından okudu; Rasih Nuri İleri, 30’lardaki “Komünist Parti” üyeliğini ve Nâzım’la dostluğunu anlattı; Nursel Duruel röportajlarından bölümler aktardı; Akyaka’yı bezeyen otelindeki Çakırhan imzasıyla övünen Hamdi Yücel Gürsoy da 30 yıllık beraberliklerini paylaştı... Anılar anıları izledikçe, Çakırhan’a karşı kimi “talihsiz tutum”ları da anımsamadan edemedik.
1983’te Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü aldığında, İstanbul’daki törene katılan Cumhurbaşkanı Kenan Evren’e mektup yazarak “elini sıkacağınız kişi mimar değil, komünisttir; basit bir köy evine ödül vermek mimarlığımızı küçümsemektir” gibilerden “ihbar”(!)larda bulunanlar, ne yazık ki “mimar”dılar...
Aynı türden mimarlar, Mimarlar Odası İstanbul Şubesi’nde 92’de Çelik Gülersoy’la birlikte Nail Çakırhan’a sunduğumuz “Mimarlığa Katkı Ödülü”müzü de kınamışlar; odanın mimar olmayanlara mimarlık ödülü veremeyeceğini yazmışlardı... Ne var ki yine o mimarlar, 2005’te İstanbul’daki UIA Dünya Mimarlık Kongresi’nde “Uluslararası Altın Madalya Ödülü”nün, Çakırhan gibi “diplomasız-alaylı” Japon mimar Tadao Ando’ya verilmesini ise ayakta alkışlamışlardı...
Ando ülkesinin üniversitelerinde ders bile verirken Türkiye’de mimarlık fakültelerinin adeta yok saydıkları; Muğla Üniversitesi’nin bir söyleşiye bile davet etmediği Çakırhan’ın “Yapı Sanatında Yarım Yüzyıl: Geleneksel Mimarinin Şiiri” kitabında deniyordu ki;
“...Geleneksel mimariyi korumak yetmez, yaşatmak gerek, sürekli kılmak gerek... çünkü geleneksel mimariyi tek örnek olarak sakladığınız zaman, insanoğlunu ve toplumu tutuculuğa, muhafazakârlığa götürür. İlerlemeye götürmez. Ancak geleneksel mimariyi bir yaşam kaynağı, bir esin kaynağı, bu toprakların uygarlık değerleri olarak yeni yapılarda da yaşatmaya başladığımız zaman, devrimciliğimiz başlıyor demektir...” (Ege Yayınları-2005)
Akyaka Belediye Meclisi, işte bu bilinçle bezenen beldedeki evine ulaşan sokağa yıllar önce adını vermişti… 2008’deki Cumhuriyet Bayramı’nda, yani ölümünden sonra verilen “Muğla Valiliği Hizmet Ödülü” ise memleketinin “gecikmiş vefa”sını simgeliyor.
Muğla Belediye Meclisi ise Çakırhan’ın “ödül parası”yla restore edip kente armağan ettiği Konakaltı Kültür Merkezi’ndeki “Nail Çakırhan Salonu”nda toplandığı için yıllardır “imar planı tadilatı” yapmıyor olmalı; tarihsel dokuyu yaşatıyor..
Çocuklarla
buluşuyorArkeoloji ve Sanat Yayınları, bu bilincin çocuklarda da filizlenebilmesi için “Nail Çakırhan Evleri Boyama Kitabı”nı yayımladı. Akyaka’yı bezeyen “yöresel ve çevreyle uyumlu” yapıların ince ve zarif ayrıntılarını içeren resimlerini Yıldız Cıbıroğlu çizdi. Tüm çocuklarımıza armağan edilebilmesi için kültürel değerlerimize duyarlı herkesin ilgisini beklediğimiz kitaptaki “Bir Rüya Gibi” başlıklı sunuştan bir bölümü aynen aktarıyorum:
“Eğer rüyanızda masmavi denizin, masmavi gökyüzüyle birlikte yemyeşil ormanlarla kucaklaştığı bir ‘cennet’i görürseniz, orası Gökova Körfezi’dir... Eğer aynı güzellik içinde dünyanın en güzel evlerini, bahçelerini, çiçeklerini ve şırıl şırıl akan berrak sularını, denize dik kavuşan dağların eteğinde görürseniz, orası da Akyaka köyüdür.
Akyaka, işte o ‘cennet’ kimliğini yaşatıyor... hiçbir kıyı yerleşmemizde göremediğimiz bu büyük başarının öncüsü ve emektarı, şair ve mimar Nail Çakırhan’dı... Önce ‘kendi evi’ni, doğal çevre içinde adeta alçakgönüllü ve gösterişsiz bir ‘orman çiçeği’ gibi tasarladı... Gökova’nın tüm güzellikleriyle mükemmel bir uyum gösterdiği için de 1983’te Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü aldı...”
(Arkeoloji ve Sanat Yayınları: Tel: 0212 293 0378 / www.arkeolojisanat.com)