İlk olarak 2008 yılında gündeme gelen ve mimarlık dünyasında yankı uyandıran ‘Mardin Evleri Projesi’ 2010 yılında basında tekrar yer aldı. Neslihan Küçükaslan, 'Mardin Evleri Projesi'ni Mardin Valisi Hasan Duruer ile konuştu.
Her şey Haziran ayında önüme gelen ‘Mardin Evleri’ projesi ile ilgili bir makaleyi okuduğum zaman başladı. Söz konusu projenin 2008 yılında ortaya çıktığından haberim vardı. Zamanla gündemden düştüğü ve Mardin’de projeye yönelik bir hareket görmediğim için içim rahattı ancak makale proje için ihale açıldığını ve gerçekleştirileceğini belirtiyordu (1).Biraz daha araştırınca aslında konuyla ilgili son zamanlarda yayımlanmış daha fazla sayıda makale olduğunun farkına vardım. Üstelik Valilik resmi sitesinde de konuyla ilgili katalog ve açıklama bulunuyordu (2). İlk şoku atlattıktan sonra gerekli yerlere konuyla ilgili soru soran ve görüş bildiren bir mail attım. Konuya duygusal mı yoksa profesyonel mi yaklaştığımdan emin değilim, belki de her ikisinden de. Ancak Mardin Valisi, Mardin Belediye Başkanı ve Mardin milletvekilleri gibi kalabalık bir alıcı listesi olan mailime cevap verme nezaketini gösteren tek kişi Mardin Valisi Hasan Duruer oldu. İletişimimiz sonucunda en sağlıklı yolun kendisi ile röportaj yapmak olduğuna karar verdik (3).
İlk olarak 2008 yılında gündeme gelen ve mimarlık dünyasında yankı uyandıran ‘Mardin Evleri Projesi’ 2010 yılında basında tekrar yer aldı. 1 Haziran’da ihale duyurusu yapılan “Mardin Evleri Projesi’nin, Nur Mahallesi içinde olup, üzerinde tescilli yapıların bulunduğu yaklaşık 1210 dönüm yüzölçümüne sahip bölgede yaşama geçirileceği, bölgedeki tarihi özelliği olmayan binaların yıkılacağı ve yörenin tarihi yapısına uygun olarak ilk evrede 1.440 konut yapılacağı” (4) belirtiliyordu. Proje kapsamında Mardin Sit içindeki 2500 beton yapının yıkılarak yerine 3000’e yakın konut yapılması planlandığından söz ediliyor. Basında ve akademik çevrelerde tepki çeken proje hakkında kafamdaki soruları 25 Haziran 2010 tarihinde Vali Hasan Duruer’ e sordum. Doğup, büyüdüğüm ve benim bugüne gelmem de çok büyük etkisi olduğuna inandığım memleketim hakkında kaygılarım vardı.
‘Mardin Merkez sit alanında yapılaşma olmayacak’
Projenin tartışılanın aksine şehir merkezinde olmadığını, Yenişehir’de yeni bir mimari üslupla yapıldığını belirten Vali Duruer, yayımlanan haberlerde adı geçen mahalleler için ise “yanlış anlaşılmış bir konu” ifadesini kullanıyor. Söz konusu mahallelerde bulunan beton dokunun tamamını kaldırmayı amaçladıklarını, şiddetle Mardin Merkez sit içinde yapılaşma olamayacağını, kendi deyimiyle ‘dokundurtmayacağını’ savunuyor.
Tabi bu cevapları duymak beklediğim bir durum değildi. Zira yaptığım araştırmalar ve elimdeki proje kataloğu bu açıklamaların tam tersini gösteriyor. Yanlış anlama ihtimalini ortadan kaldırmak için daha açık ve detaylı bir biçimde sorunca ise benim bahsettiğim ve elimde kataloğunu tuttuğum, ilk kez 2008 yılında ortaya çıkmış olan projenin gündemde olmadığını, kendi projelerinin farklı bir proje olduğundan bahsediyor. Valilik resmi sitesinden ‘Mardin Evleri Projesi’ başlığı ile elde ettiğim proje kataloğu ile kalakaldığım 2008 yılındaki projeyi sorduğumda ise kendisinin bir fikrinin olmadığını söylüyor. Halbuki bu zaman kadar bütün eleştiriler; bu görseller ve haberler baz alarak yapılmıştı. İlk şoku atlatıp elimdeki projeyi Vali’ye uzattığım zaman ise kendi de şaşırıyor ve hatta eleştirilere hak veriyor.
Böylesi bir projenin söz konusu olamayacağına dair kendi görüşünü bildirdikten sonra gerekli yere telefon edip söz konusu kataloğun yayından hemen kaldırılmasını talep ediyor. (Ancak ben röportaj sonrası 10.08.2010 tarihinde hala kataloğu sitede görebiliyordum.) Telefon konuşmasından sonra yapılacak yapıların kesinlikle katalogda gerçekleşen proje ile alakalı olmadığını, söz konusu projenin dokuyu bozan yapıların yıkılması akabinde Yenişehir’de yapılacak yeni yapılar olduğunu tekrar belirtiyor.
‘Mardin’in dokusunu bozan yapılar’ ile ilgili çalışmalar devam ediyor
Burada akla ‘dokuya uygun olmayan yapı’ kıstaslarının neler olabileceği geliyor. Vali Duruer, Mardin’in görünümüne zarar veren ve fiziki dokuyu bozan yapıların ‘dokuyu bozmak’ ile nitelendireceğini söylüyor. Bu yapıların bazılarının dokuyu bütünüyle bozduğu, bazılarının ise mevcut yapı üzerine sonradan kat eklenerek büyüyen yapılar olduğunu da belirtiyor. Bu bağlamda bu tür oluşumların yıkılacağı ancak ortaya çıkacak boşlukların yeni öğelerle bütünleştirileceği ve bu öğelerin dokuyla kemikleştirileceği sonucu beliriyor. Bu yeni öğelerin ne olacağı ile ilgili çalışmaların ise hala devam ettiğini ifade ediliyor.
Bu noktada endişemin ‘tarihi özelliği olmayan yapıların’ yıkılıp yerine ‘tarihi özelliği olmayan taklit yapıların’ yapılma olasılığı olduğunu belirtince, bu ihtimalin yok denecek kadar az olduğunu belirten Vali Duruer, TOKİ’nin yapacağı projeyle Valilik olarak ortak görünmekle beraber, kendilerini ilgilendiren bir konu olmadığını söylüyor. Bence ise burada bir çelişki var, zira sizi ilgilendirmeyen bir konuya ortak olmak mantığı olmayan bir durumdur. Ancak Vali burada durmayıp, Yenişehir’in elden çıktığını, kendisini tarihi Mardin’in ilgilendirdiğini de ifade ediyor. Bu durumun ne kadar doğru olduğu ise açıkçası benim kafamda bir soru işareti oluşmasına neden oluyor. Bir il Valisi’nin sorumlu olduğu ili parçalara bölüp, bazı parçaları sorumluluğu dışında tutması çok ilginç bir durum.
Bunları düşünmeye ara verdiğimde yayımlanan eleştirileri geliyor aklıma. Zira bu eleştirilerin birçoğu Valilik resmi sitesinde bulunan projeye dayandırılarak yapılmış. Bu düşüncemi Vali Duruer ile paylaşınca, kendisinin de eleştirilere katıldığını öğreniyorum. Duruer; eleştirilerin haklı olduğunu, sözü edilen mahallelerin (4) sit alanı içinde olmadıkları ancak, olması yönünde çalışmaları olduğunu hatta Mezopotamya’ya kadar olan kısmın sit alanı içerisine almayı amaçladıklarını söylüyor.
Olayların bir de insan boyutu var ve belki de bu konudaki en önemli boyut bu. Ancak yıkılan yapılarda yaşayan insanların Yenişehir’e yerleştirileceğini belirten Vali, bu konuda detaylı bilgi vermiyor.
Sonuç olarak Vali Hasan Duruer ile yaptığımız konuşmalar sonucu aklımdaki soru işaretlerinin bir kısmının giderilmesinin yanında, bazı önemli detayların hala netlik kazanmadığının farkına varıyorum. ‘Mardin Evleri’ projesinin 2008 yılında ortaya çıkan proje değil, yeni bir proje olduğundan bahsederken, gündemdeki proje kapsamında yapılacak yıkım sonucunda ortaya çıkacak yapıların niteliğinin net olmadığı anlaşılıyor. Bununla beraber 1 Haziran 2010’da ihalesi yapılan işin ‘Tünel Kalıp Sistemi İle Yapılacak 1440 Konut, Konvansiyonel Kalıp İle Yapılacak 1 Adet Cami ve 2 Adet Cami Tamamlama İnşaatları ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi’ şeklindeki tanımı da Tarihi Sit’e yapılacak müdahalenin hakkında çok fikir vermiyor.
Notlar
1. Öztürk, D. (2010) “TOKİ'yi ‘Konut Yığını’ Mantığından Mardin'in Taşı da Kurtaramayacak!”, 03.06.2010, arkitera.com,
http://www.arkitera.com/h53783-tokiyi-konut-yigini-mantigindan-mardinin-tasi-da-kurtaramayacak.html
Mardin Belediyesi Resmi Web Sitesi (2010) “Tarihi Mardin yeniden inşa ediliyor. 1440 konutun ihalesi 1 Haziran’da”, 05.06.2010,
http://www.mardin.bel.tr/2010/mardinbelediyesi/haberdetay.asp?id=885&kategori=HABERLER
“Mardin’deki kentsel dönüşüm projesi kapsamında ise Mardin sit alanındaki 2.500 beton yapı yıkılarak, ilk etapta 1140 konut olmak üzere, yerine toplam 3.000’e yakın konut yapılacak. Yapımı tamamlanan konutların 700’üne evleri yıkılan ailelerin yerleştirilmesi öngörülüyor.”
2. T.C. Mardin Valiliği Resmi Web Sitesi (2010) “TOKİ Mardin Evleri Projesi Tanıtım Bilgileri”, 23.06.2008,
http://www.mardin.gov.tr/haber/duyurular.asp?id=3503&kategori=DUYURULAR
“Müstakil ve geniş alana sahip “Mardin Evleri” projesi bir yerleşim yerinde 50 adet konut olarak tasarlanmış olup sosyal donatı alanları içerisinde 1 adet Ticaret Tesisi ve 1 adet Dini Tesis ile peyzaj ve çevre düzenlemesi de yer almaktadır. Bir yerleşim yerinde talep edilen konut sayısı 100 adede ulaşıldığı takdirde 1 okul yapımı da projeye dahil olacaktır. Bu projede; yapılan değerlendirme sonucunda Tip1 220,45 m2 ve Tip2 200,05 m2 konutlar tasarlanmıştır.”
3. “Mardin Valisi İle ‘Mardin’de Gerçekleşen Projeler’ Hakkında”, Yapı Dergisi, Sayı 346, sf: 36-38
4. emlakkulisi.com (2010) “TOKİ, Mardin’de 1.440 adet konut inşa edecek”, 10.08.2010, http://emlakkulisi.com/43403_toki__mardin_merkez_de_1440_konut_yaptiracak_
Akşam Gazetesi (2010) “TOKİ, Mardin’e Giriyor!”, 20.05.2010
Sabah Gazetesi (2010) “TOKİ tarihi Mardin evlerini yenileyecek”, 20.05.2010
Hürriyet Gazetesi (2010) “TOKİ’ den yöresel konut projeleri”, 05.12.2009
Habertürk Gazetesi (2010) “Mardin Evleri Projesi hayata geçiriliyor”, 29.05.2010
TOKİ info.tr (2010) “TOKİ Mardin’e 1440 Adet Konut Yapacak”, 10.08.2010,
http://www.toki.info.tr/toki-mardine-1440-adet-konut-yapacak.html
TV Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) İhale İlanı, 10.08.2010
http://www.toki.gov.tr/html/ihale/mard.pdf