ABD'deki subprime mortgage krizi ile başlayan küresel ölçekli likidite krizi Kazakistan'ı da vurdu. Kazak bankalarının yurtdışından büyük oranlarda borçlanması ve küresel likidite kriziyle fonlamanın kesilmesi ülke içinde kredilerin durmasına neden oldu. Dalgalanma, ülkenin enerjiden sonra en cazip yatırım alanı inşaat ve taahhüt sektörünü durma noktasına getirdi. Bin 674'ü inşaat sektöründe doğrudan veya dolaylı faaliyet gösteren 2 bin 409 Türk sermayeli şirketin bulunduğu ülkede, Türk inşaat şirketleriyle ilgili olumsuz bir gelişme gözlenmiyor. Ancak uzmanların tahminine göre sektör, 6 ile 12 arasındaki bir dönem boyunca durgunluk yaşayacak ve Türk şirketleri de en yoğun faaliyet alanları olduğu için etkilenecek. Ülkenin finans piyasalarındaki tedirginlik ağustos ayında kendine göstermeye başladı. Son olarak da geçtiğimiz hafta Standard & Poors'un Kazakistan'ın kredi notunu düşürmesi, dalgalanmayı zirveye taşıdı. Ülkenin yabancı sermayeli en büyük tüketici finansman şirketi Çek Home Credit'in CEO'su Murat Menteş'e göre bankacılık sisteminin bilanço büyüklüğü kabaca 100 milyar dolar. ŞekerBank'ın hissedarı Turan Alem'in de yer aldığı altı büyük banka toplamın yüzde 80'ini oluşturuyor.
İnşaatın riski yüzde 25
Son yıllardaki likidite bolluğunun Kazakistan'ı da etkilediğine dikkat çeken Menteş, "Dış borçluluk yüksek bir orana ulaştı. Örneğin pasiflerin yaklaşık 40 milyar dolarlık kısmı tamamen dış kaynakla temin edildi" diye konuştu. Unicredit Group Kazakistan Temsilcisi Can Tekin Yıldırımer de küresel likidite sıkışıklığı yüzünden yurtdışı kaynaklı kredilerde ani kesilme yaşandığını ve yüksek kredi fonlaması ile çalışan sektörlerin başında inşaat sektörünün geldiğini belirtti. Yıldırımer, toplam kredilere bakıldığında önde gelen bankaların yüzde 25 oranında inşaat ve taşınmaz piyasası riski taşıdığını ifade etti. Bankaların neredeyse tüm kullanımını durduğuna dikkat çeken Menteş de, "İnşaat şirketleri proje finanse edemez hale geldiler. Çok sayıda iş durdu" dedi.
'Yeni inşaat işi bir süre çıkmayabilir'
Türk firmalarının yaşanan dalgalanmaya daha hazırlıklı yakalandıklarına dikkat çeken Unicredit'ten Yıldırımer ve Home Credit'ten Menteş, ancak onları da durgunluk beklediğine dikkat çektiler. Yıldırımer, "Türklerin yatırımları konusunda yerli bankalara bağımlılığı sınırlı. Taahhüt işi yapan firmalar ise hakedişlerini alamama, projelerin askıya alınması, hatta iptali ile yüzleşebilirler"diye konuştu. Menteş ise "Türk şirketlerinin kısa dönemde 6-12 ay arası bir sürede yeni iş almaları çok zor. Ancak bu sürede piyasanın ateşini düşeceği beklentisi var. Projeler de ancak bu aylarda yeniden ihale ve finanse edilmeye başlayacaktır" dedi.