İstanbul'un Avrupa Kültür Başkenti unvanını almasının üzerinden yaklaşık sekiz ay geçti. Avrupa 2010 Kültür Başkenti Ajansı, 2010'u adeta restorasyon yılı ilan etti. Yazla birlikte hız kazanan kültür-sanat etkinliklerine rağmen şehir, tam bir hafriyat alanına döndü. Bugünlerde İstanbul'da çekiç sesleri, müzik notalarına karışmış durumda. Şu an özelikle Suriçi bölgesi ve tarihi yarımadaya odaklanan restorasyon çalışmaları için özellikle mimarlar oldukça tepkili. İstanbul Mimarlar Odası, Sulukule'deki yanlışlar nedeniyle UNESCO tarafından kent yöneticilerinin uyarıldığını hatırlatıyor, Süleymaniye'deki mimari dokuya aykırı yenilemeleri örnek gösteriyor.
İstanbul Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhçu, "İnşaat yapım işleri, daha çok kültürel yıkım niteliğinde" diyor. Ayrıca inşaat ve yenileme faaliyetlerine ciddi paralar aktarıldığını iddia eden Muhçu, mimari projelerin belediyelere yenileme finansmanı verilmesi şeklinde işlediğini savunuyor. Öte yandan Avrupa 2010 Kültür Başkenti Ajansı Başkanı Şekip Avdagiç ise 2010 Kültür Başkenti rüzgârının İstanbul'un bütününe yayıldığını ve projeleri revize ederek yollarına devam ettiklerini söylüyor.
Kentin dokusunu bozuyorlar
Avrupa 2010 Kültür Başkenti Ajansı, 2008 yılından bu yana kabul edilerek çalışma programına alınan 614 projeye toplam olarak yaklaşık 400 milyon TL harcadı. Bu yıl ise ajans, 344 milyon liralık bütçesinin yüzde 60'ını kentsel yenileme projelerine, yüzde 40'ını ise kültür-sanata ayırdı. İşte en büyük eleştiriler de kentsel yenileme projelerine yönelik.
Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhçu, "2010 ajansı ciddi bir bütçeye sahip. Bu bütçeyle inşaat, altyapı işleri finanse ediliyor. Ancak çalışmaların niteliği ve kültürle ilişkisi sorgulandığında çalışmaların kültür başkenti amaçlarına uygun olmadığı görülüyor. Kültür başkentinin amacı, kültürel etkinliklerin sayısının artırılması ve toplumla buluşması, kültürel ve sayısal anlamda kentte yeni kültür mekânları kazandırılmasıdır. Maalesef inşaat yapım işleri de daha çok kültürel yıkım niteliğinde" diyor.
Süleymaniye'de yapılan çalışmanın mimari dokuyu önemli ölçüde tahrip ettiğini belirten Muhçu, "Subjektif değerlendirmeler ile belli ideolojilere mensup çevreler tarafından gündeme gelen projelerin finansmanı sağlanmaktadır. Tarihi yarımadalardaki belediyelerin ve Beyoğlu belediyesinin kimi rutin ve altyapı işlerine kaynak aktarılmaktadır" diyor.
‘Sivil ve demokratik' çalışma anlayışı yerine ‘bürokratik ve güdük' bir anlayışın hâkim olduğunu belirten Muhçu "Danışma Kurulu'nda görev yapan kişilerin projeleri desteklendi. Arabesk bir ortamda açılış törenleri düzenlendi, havai fişekler atıldı. Bugün 2010, İstanbulluyu kucaklamaktan çok uzak."
Neler yapabileceğimizi araştırıyoruz
Avrupa 2010 Kültür Başkenti Ajansı Şekip Avdagiç ise projeleri revize ederek daha iyi noktalara taşımak için çaba sarf ettiklerini söylüyor. İçinde bulundukları yoğun çalışma sürecinde İstanbulluların ajansın etkinliklerine ilgi ve katılımlarını artırmaya çalıştıklarını anlatan Avgadiç, "Kültür-sanat faaliyetlerimizin keyfini beraberce paylaşmaya yönelik daha iyi neler yapabiliriz diyerek araştırdığımız bazı noktalar olmuştur ve olacaktır. Süreç içinde planlamalarımızı gözden geçirerek, projelerimizi revize ederek, tüm İstanbulluları kucaklamaya gayret ediyoruz. Bu süreçte sanatın evrensel diliyle, kültür-sanat projelerimizi sergilerken şehrin kültür mirası değerlerinin yenilenme sürecine de katkıda bulunmayı ve 2010 sonrası için sürdürülebilir bir zemin oluşturmayı hedefliyoruz" diyor.
Avrupa Kültür Başkenti açılış etkinliklerinin içeriğinden sorumlu iken istifa eden Serhan Ada ise geçenlerde BBC Türkçe'ye verdiği bir röportajda "Baştaki planlamayı yapanlar olarak biraz kendi başarımızın sarhoşluğuna kapıldık. Bu işi becerdik, bu unvanı aldık, bütçeyi sağladık, Ankara'yı ikna ettik ve görev bitti sandık. En büyük zorluğun bu farklı kesimlerin tartışarak kültür alanında ses çıkarması olduğunu göremedik" şeklinde konuşmuştu.
Tartışmalar hiç bitmedi
13 Kasım 2006 tarihinde, Avrupa Parlamentosu'nun görüşü ve Avrupa Birliği Kültür Bakanları Konseyi'nin onayıyla İstanbul'un, 2010 Avrupa Kültür Başkenti olduğu ilân edildi. Başta sivil inisiyatifin sahiplendiği proje daha sonra kurulan Avrupa 2010 Kültür Başkenti Ajansı ile resmi bir kimlik kazandı. Bu süreçte de tartışmalar, kavgalar eksik olmadı. Ajans; projelerinin yetersiz, yanlış ve yavaş yürüdüğü aynı zamanda yandaşlarına el altından destek verdiği gerekçesiyle sürekli eleştirildi. Ve tarihler daha 2010'u bile göstermeden İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti kapsamında pek çok projeyi hayata geçiren ajansın başkanlığını yapan Nuri Çolakoğlu, ekibiyle birlikte görevinden istifa etti. Bu istifalara yol açan nedenin, Başbakanlık Denetleme Kurulu'ndan ajansın Genel Sekreterliği'ne atanan Eyüp Özgüç ile olan anlaşmazlık olduğu söylendi. Daha sonra ise İTO temsilcisi Şekip Avdagiç, İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Ajansı'nın Yürütme Kurulu Başkanlığı'na getirildi.
İstanbul 2010'un bütçesi
* İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı'nın çalışmaları için 2008 yılında yapılan toplam harcama 44.900.802 TL
* 2009 yılında gerçekleşen toplam harcama 96.930.029 TL.
* 2010 yılında projelerin gerçekleştirilmesine yönelik öngörülen bütçe ise 344 milyon TL.
* 2008 yılından bu yana kabul edilerek çalışma programına alınan 614 projenin toplam bütçesi yaklaşık 400 milyon TL.
* 2010 yılı için öngörülen bütçe, Kentsel Uygulamalar ve Kültürel Mirasın Korunması projeleri için yüzde 60, kültür-sanat projeleri için ise yüzde 40 olarak planlandı.
* Kentsel Projeler ve Kültürel Mirasın Korunması, Kültür-Sanat ile Turizm ve Tanıtım başlıkları altında değerlendirilen projelerden 224'ü gerçekleştirildi, 238'i devam ediyor, önümüzdeki dönemde de 152 proje hayata geçirilecek.
Hangi tarihi yapılar yenileniyor
* Yedikule Surları Küçükkapı
* Kule Kapısı
* İstanbul Üniversitesi tarihi giriş kapıları
* Beykoz Riva Kalesi
* Sepetçiler Kasrı (Eminönü)
* Küçükyalı Arkeoloji Parkı
* Davutpaşa Medresesi
* KUDEP Tarihi Evler
* Haseki Külliyesi
* Nazperver Kalfa Sibyan Mektebi (Aksaray)
* Şehzade İmareti (Şehzadebaşı)
* Darüşşifa Binası (Süleymaniye)
* Gazenferağa Medresesi (Unkapanı)
* Murat Molla Kütüphanesi
* Kariye Müzesi
* Otağı Hümayun Binası (Davutpaşa)
* Hasköy Mayor Sinagogu
* Arap Camii (Galata)
* Kılıç Ali Paşa Camii (Tophane)
* Galata Mevlevihanesi
* Köse Mehmet Raif Paşa Konağı (Kasımpaşa)
* Türk İslam Eserleri Müzesi (Sultanahmet)
* Ayasofya Müzesi
* Topkapı Sarayı