Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Olgun Kitapcı ve Araştırma Görevlisi İ.Taylan Dörtyol, Sivas'ta ''Tüketici satın alma karar sürecinde aile bireylerinin etkileri: Kadının değişen rolü Sivas ilinde bir uygulama'' konulu araştırma yaptı. On sekiz yaşından küçük kişilerin çocuk olarak nitelendirildiği araştırmada belirlenen 16 farklı ürün grubunun 8'inde babanın, 7'sinde annenin, sadece 1'inde ise çocukların satın alma kararında etkin olduğu görüldü.
Satın alma kararlarına babanın etkisi incelendiğinde sırasıyla otomobil (yüzde 94.8), sigorta (yüzde 93), banka işlemlerinde (yüzde 90.6), erkek bakım (yüzde 88.8), erkek giyim (yüzde 80.4) ve konut (yüzde 79.2) ürün gruplarında babanın en etkili karar alıcısı olduğu ortaya çıktı. Yine babanın, okul (yüzde 47.7) ve tatil (yüzde 68.1) ile ilgili satın alma kararlarında da en etkili aktör konumunda olduğu, ancak söz konusu ürün gruplarında babanın etkisinin önceki ürün gruplarındaki gibi yoğun olmadığı görüldü.
Annenin de bayan bakım (yüzde 90.5) ve bayan giyim (yüzde 87.4) ürün gruplarında en etkili karar verici olduğu belirlendi. Bununla birlikte genel olarak ev içi harcamalarda da annenin etkinliğinin daha fazla olduğu saptanırken, bu grubun gıda (yüzde 60.7), mobilya (yüzde 56.4), temizlik malzemesi (yüzde 55.6) ve beyaz eşya (yüzde 52.1) gibi ürünlerin satın alımında en etkili söz sahibi olduğu ortaya çıktı.
Araştırmada, annenin çocuklarla ilgili ürün satın alımlarında babaya göre, okul seçiminde ise babanın, anneye göre daha etkin olduğu belirlendi.
Çocukların ise sadece oyuncak (yüzde 52.3) satın alma sürecinde en etkili aktör olduğunun ortaya çıktığı araştırmada, çocuk giyiminde kararın çocuk ve anne tarafından ortak alındığı, çocukların okul seçiminde beklenen etkiye sahip olmadıkları tespit edildi.
Araştırmada, temizlik, gıda, beyaz eşya, mobilya, banka, konut, tatil ve sigorta ile ilgili satın alma karar süreçlerinde çalışan kadınla çalışmayan kadın arasında anlamlı farklılıklar bulunduğu, bu harcama kalemlerinde ekonomik anlamda daha özgür olan kadınların daha fazla belirleyici olduğu saptandı.
Temizlik, beyaz eşya, mobilya, banka, konut, okul ve tatille ilgili harcama kalemlerinin satın alma karar süreçlerinde ise eğitim düzeyi yüksek kadınların daha etkin oldukları anlaşıldı.
Kararda enne, baba sorumluluğu paylaşıyor
Kitapcı, geleneksel Türk aile yapısında babanın etkin rol oynayacağı düşünülse de Sivas'ta satın alma kararında anne ve babanın ürün gruplarının özelliklerine göre sorumluluğu paylaştıklarının görüldüğünü belirtti.
Babanın ev dışı harcamalarda, annenin ise ev içi harcamalarda daha etkin rol oynadıkları çıkarımının yapılabileceğini, artık babanın tek başına etkin olmadığı, birçok harcama kaleminde annenin belirleyici olduğunun ortada olduğunu bildiren Kitapcı, ''Kadınların eğitim düzeyleri ve ev ekonomisine yaptıkları katkı artmaya devam ettikçe bu eğilim kadınlar lehine gelişmeye devam edecektir'' diye konuştu.