Ekonomideki olumlu gelişmeler, konut kredilerini de canlandırdı. Kriz nedeniyle ertelenen ev edinme planları yeniden gündeme alınınca konut kredileri piyasası bir yılda yüzde 226 büyüdü. 2003 kasım ayında kullanılan konut kredisi 764.3 trilyon lira iken bu yıl aynı ayda bu rakam 2 katrilyon 494.3 trilyon lira oldu. Uzmanlar, 2005 yılının inşaat sektörü için yatırım yılı olacağını, dolayısıyla sektörde canlılığın artarak süreceğini öngörüyor. Bireysel krediler içinde konut kredilerinin aldığı pay, 28 Ekim itibarıyla yüzde 19.7'yi buldu. 2002 yılında, sektörde konut kredilerinin payı yüzde 16.8 iken geçen yıl bu oran yüzde 10.8'e kadar düşmüştü.
İş Bankası Bireysel Krediler Müdürü Ömer Çelebi, konut kredilerinin seyrine ilişkin yaptığı değerlendirmede, hane gelirleri ile kredi taksitleri arasındaki uçurum nedeniyle bireysel krediler içinde konut kredilerinin payının hâlâ düşük olduğunu vurguluyor. Ancak Çelebi, yakın zamanda yasalaşacak Mortgage sisteminin başlanmasıyla konut kredilerin önünün biraz daha açılacağını düşünüyor. Tüketiciyi Koruma Yasası nedeniyle 'sabit faiz' dışında kredi verilemediğini hatırlatan Çelebi'ye göre değişken faizli kredi uygulaması olsa, çeşitli endekslere bağlanmış; diyelim mevduata, enflasyona endekslenmiş faizlerle kredi verilse sektör daha da rahatlayacak.
Eksper, bankadan...
Konut kredileri açısından tüketiciden gelen şikâyetlerin başında değerleme süreci geliyor. Konutun ekspertiz süresinin uzun ve pahalı olduğu iddialarına katılmadıklarını söyleyen bankacılar, sürecin en az düzeyde tutulduğunu, ayrıca düşünüldüğü kadar yüksek masraflar gerekmediğini de öne sürüyor.
İşlem süresi uzamıyor
Konut kredileri pazarındaki payı yüzde 10 civarında olan Finansbank'ta, tüketicinin evi bulduktan sonra bankaya kredi için başvurmasıyla başlayan süreç 4 ile 7 gün arasında değişiyor. "Ekspertiz, kredinin değerlendirilmesi ve ipotek işlemleri 4-7 gün sürebiliyor. Ekspertiz ücreti, ipotek harcı, konutun alım-satımıyla ilgili masraflar, konutun değerine paralel değişiyor" diyen banka yetkilileri, ekspertiz raporunun da en geç iki günde sonuçlandırıldığını ifade ediyor. Eksper ücreti ise talep edilen kredi tutarı ve konut cinsine göre değişiyor.
Finasbank'tan Bireysel Bankacılık Bölüm Başkanı Tunç Akyurt, Türkiye genelinde ikinci el konut pazarında emlakçılar ve danışmanlık firmalarıyla işbirliği yaptıklarını belirterek özellikle 2006 yılında hayata geçmesi beklenen mortgage sisteminde ana bankalardan biri olarak yer almayı planladıklarını söyledi.
BankEuropa da 15 yıl vadeli, dolara endeksli, düşük faizli konut kredisiyle pazarda oldukça iddialı. Banka yetkilileri, altı ayda 40 milyon dolarlık konut kredisi verdiklerini ve dövize endeksli konut kredilerinde pazar paylarının yüzde 6'a ulaştığını kaydetti.
Konut kredilerinde tüketicinin bilmesi gereken önemli bir detay var; kredi tutarı konutun fiyatına değil, ekspertizin biçtiği değere göre belirleniyor. Yani satın alınacak evin fiyatı 100 milyar, ekspertiz değeri 80 milyar lira olursa kredi miktarı bu tutarın yüzde 75'i olarak belirleniyor. Dolayısıyla kredi miktarı da düşüyor.
İş Bankası'nda da ekspertiz süreci iki günü aşmıyor ve bu işlem için talep edilen ücret, kredi tutarının binde 7'si oluyor. Banka yetkilileri, lüks konutlardan ipotek harcı alınmadığını da ekliyor. Kredilendirilecek konutun ekspertizi ise büyük ölçüde şube yetkililerince gerçekleştiriliyor.
'TL kredi faizi yüksek'
İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Ömer Çelebi, vadenin daha fazla uzamasının tüketiciye bir avantajının olmadığını belirtiyor ve TL faizleri yüksek olduğu için döviz kredisinin daha makul göründüğünü kaydediyor. Çelebi'ye göre yaşanan krizlerden hem bankalar hem tüketici gereken dersleri çıkardı, dolayısıyla dövize yönelik çekingenlik aşılmalı. Çelebi, risklere karşı sepet oluşturulmasını da öneriyor. Sistemde, dövize endeksli kredilerin toplam konut kredilerindeki payı yüzde 21.6 düzeyinde.
Konutta vade 15 yıla uzadı
İş Bankası, konut ekspertiz değerinin yüzde 75'ine kadar kredi veriyor. TL kredilerde faiz yüzde 2.05 -2.30, döviz kredilerinde faiz yüzde 0.70 -0.80 arasında değişiyor. En uzun vade TL'de 60 ay, dövizde 120 ay.
Akbank, konutu değerinin yüzde 75'ine kadar kredilendiriyor. Faiz, TL'de 2.05-2.25, dövizde yüzde 0.75-0.95. Vade TL'de 5 yıl, dövizde 10 yıla uzuyor.
Oyakbank, TL'de 60 aya kadar uzayan vadede, yüzde 2.15 -2.35 faizle kredi veriyor. Dövizde 10 yıla uzayan kredinin faizi yüzde 0.75-0.90 arasında değişiyor. Konutun yüzde 70'i kredilendiriliyor.
Finansbank, ekspertiz değeri 100 bin doları aşan taşınmazların yüzde 80'i, altındaki taşınmazların yüzde 70'i kredilendiriliyor. Dövizde 60 aya kadar uzayan kredilerde faiz yüzde 0.80-0.75, TL'de yüzde 2.10 -2.30 arasında değişiyor.
Garanti Bankası, 60 aya uzayan vadede TL ve dövizli kredi veriyor. TL'de faiz yüzde 2.10-2.20, dövizde yüzde 0.75 -0.85. Konutun yüzde 70'i kredilendiriliyor.
Vakıfbank, konut ve konut tamamlama kredisini 60 ay vadeli veriyor. Faizi, 2.05-2.30 arasında.
Koçbank konut kredilerinde TL faizleri yüzde 2.05-2.25, dövizde yüzde 0.75-0.95 arasında değişiyor.
Dışbank, konutun ekspertiz değerinin yüzde 75'ine kadar kredi veriyor. Vade, 36 aya kadar uzuyor; TL'de faiz yüzde 2.15.
BankEuropa, dolara endeksli, 3 aydan 180 aya uzayan vadelerde 0.69 faizle kredi veriyor. Konutun yüzde 70'i, beş yıldan kısa vadelerde yüzde 75'i kredilendiriliyor.